TÜRKİYE-İRAN SINIRI: SINIRIN COĞRAFİ DURUMU VE SINIR KÖYLERİMİZİN SOSYO-EKONOMİK YAPILARI

Yıl 2008, Cilt: 13 Sayı: 19, 49 - 72, 04.03.2011

Orhan Deniz Ali Fuat Doğu

Öz

Türkiye-İran sınırı, Ortadoğu’nun en istikrarlı siyasi sınırlarından
birisidir. Karlofça Antlaşması’ndan buyana, küçük değişiklikler dışında, yaklaşık
370 yıldır hemen hemen aynı şeklini koruyan sınır, yükseltisi yer yer 3000 metreyi
aşan dağlık bir alandan geçmektedir. Sınır bölgesinin coğrafi yapısı, burada sınır
güvenliği ve alan hâkimiyetini zorlaştırsa da sınırın siyasi istikrarında önemli bir
rol oynamaktadır.
Sınırın dağlık ve kontrolünün zor olması, doğal olarak beraberinde bir
takım yasadışı faaliyetlere de zemin hazırlamaktadır. Her yıl onbinlerce insan ve
tonlarca uyuşturucu madde, ülkemize bu bölgeden sokularak Avrupa ülkelerine
taşınmaktadır. Ayrıca, Sınır hem İran, hem de Türkiye’nin iç piyasasında tüketilen,
başta akaryakıt olmak üzere, tekstil, elektronik eşya, tarımsal ilaç, gıda ve tekel
ürünleri gibi çeşitli malların yasadışı ticaretine sahne olmaktadır. Bu durum,
bölgede geleneksel ekonomik yapıyı oluşturan hayvancılık ve tarımın yanı sıra,
üçüncü bir sektörün (kaçakçılığın) de doğmasına neden olmuştur. Son yıllarda,
kaçakçılık ve onun getirdiği refahla birlikte köylerin nüfusundan, evlerinin yapı
malzemesi ve dizaynına, insanların yaşam ve tüketim alışkanlıklarından, kültürel
gelişimlerine kadar bir dizi alanda değişmeler yaşanmaya başlanmıştır.
Büyük ölçüde arazi çalışmasına dayanan bu araştırmada, Türkiye İran
sınırının bölge içerisindeki konumu, hukuki durumu ve coğrafi yapısı ile coğrafi
yapıya bağlı olarak ortaya çıkan sorunlar incelenmiştir. Ayrıca, İran sınırında yer
alan ilçe ve sınır köylerimizin ekonomik, sağlık, eğitim, ulaşım ve güvenlik gibi
temel sorunları analitik yöntemle değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye İran sınırı, Siyasi Sınırlar, Kaçakçılık, Van

Kaynakça

• DİE 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım Sonuçları, Ankara
• Doğanay, H., 1994, Türkiye Beşeri Coğrafyası, Gazi Büro Kitabevi, Ankara.
• DPT , 2006, 9. Beşyıllık Kalkınma Planı, Kırsal Kalkınma Politikaları Özel İhtisas Alt Komisyonu Raporu (2007-2013) (http:/plan9.gov.tr)
• DPT, 2004, İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, Ankara
• Erim, N., 1952, “Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuzey Doğu ve Doğu Sınırları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt IX, Sayı 1-2, Sayfa 1-26.
• Emniyet Genel Müdürlüğü, Kaçakçılık ve Orğanize Suçlar Şubesi 1995-2003 verileri
• Günel, K., 1994, Coğrafyanın Siyasal Gücü, İstanbul Üniversitesi Basımevi, İstanbul.
• Hendrichke, H., 1997, Guangxi: Towards Southwest Chine and Southeast Asia, China’s Provinces in Reform: Class Community and Political Culture, (Ed: David S. G. Goodman), Routledge, New York, s. 21-52.
• KHGM, 2001, Aralık Rüzgar Erozyonunu Önleme Projesi, (http://www.khgm.gov.tr/aralık htm, 24. 07. 2007)
• Orhan, O.Z., 2000, Sınır Ticaretinin Türkiye Ekonomisine Etkileri, İTO,Yayınları No:2000-27, İstanbul.
• Öztürk, N., 2006, Türkiye’de Sınır Ticaretinin Gelişimi, Ekonomik Etkileri, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, Sf 107-127
• Servais Afouda, 1996, A Tradition of Cross-Border Trade, The UNESCO Courier, Vol. 49, s. 22-23.
• Sönmez, M., 1995, Sınır ve Kıyı Ticareti, Yaylacık Matbaası, Birinci Baskı, Erzurum
• Şemdinli İlçe Emniyet Müdürlüğü, 2000–2006 verileri.
• TBMM, 2005, “Türkiye’de Akaryakıt Kaçakçılığının Ekonomiye, İnsan ve Çevreye Verdiği Zararlar”. Meclis Araştırma Komisyon Raporunun 16. 06. 2005 Tarih ve, 10/238-215 Numaralı Raporu, Ankara.
• TBMM, 2005, Genel Kurul Tutanağı, 22.Dönem 4. Yasama Yılı, 36. Bileşim, 19 Aralık 2005
• VAN Emniyet Müdürlüğü Kaçakçılık ve Organize Suçlar Bürosu 1997–2003 verisi
• Womack, B., 1994, Sino-Vietnamese Relations: The Age of Normalization, Asian Survey, Vol. 34, No 6, June, s. 495-512
• Yüksekova İlçe Emniyet Müdürlüğü, 2000–2006 verileri.3