HORASAN İLÇESİ’NDEKİ KIR MESKENLERİNİN KÜLTÜREL COĞRAFYA BAKIŞ AÇISIYLA İNCELENMESİ

Yıl 2010, Cilt: 15 Sayı: 23, 81 - 101, 14.09.2011

Alperen Kayserili Namık Tanfer Altaş

Öz

Bu çalışma ile Horasan ilçesinin bazı köylerinde geleneksel olarak inşa
edilmiş meskenler, kültürel coğrafya yönünden incelenmeye çalışılmıştır.
Kültürün, konutlar üzerine olan etkisini objektif olarak belirleyebilmek için;
ilçenin farklı yönlerinde bulunan köylerden yedisi örneklem olarak seçilmiştir.
İnsanların geçmişten gelen kültürel özelliklerinin en iyi yansıtıldığı
maddi kültür varlıklarından biri, inşa ettikleri evleridir. Bu nedenle, çalışmanın
ağırlık noktasını geleneksel konutlar ve bu konutların inşasında kültürün etkisi
oluşturmaktadır. Konuyu bu çerçevede ele aldığımızda, Erzurum ili Horasan
ilçesi köylerindeki geleneksel konutların, yöredeki ailelerin kültürlerini en iyi
şekilde yansıttıkları görülmektedir. Evlerin inşasında; Türk-İslam kültürünün
yanı sıra, soğuk iklim şartlarının da etkili olduğu gözlenmiştir. Sayıları her geçen
gün azalmakla birlikte, hemen her köyde 100 ile 150 yıl önce inşa edilmiş
bulunan konutlar, geleneksel kültürün en iyi örneklerini teşkil etmektedir. Bu
yüzden, örnek alınan köylerde bu tip konutlar seçilerek incelenmiştir. Yapılan
incelemeler sırasında, Erzurum’un kırsal kesimindeki konut kültürünün çok az
farklılıklarla yörede var olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Coğrafya, Kültür, Horasan, Köy meskenleri

Kaynakça

• ALTAŞ, N.T., 2003, Büyükçay Vadisi’ndeki Yerleşmelerin Beşeri ve İktisadi Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• ALTAŞ, N.T., GÖK, Y., DOĞANAY, S., 2006, Domaniç’te Kır Meskenleri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:16, Sayfa:63-88, Çizgi Kitabevi, Konya.
• ARI, Y., 2005, Amerikan Kültürel Coğrafyasında Peyzaj Kavramı, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:13, Çizgi Kitabevi, Konya.
• ARI, Y., KÖSE, A., 2005, İnsan-Çevre Etkileşimini Yorumlamada Yeni Bir Alternatif:Kültürel Coğrafya, Ulusal Coğrafya Kongresi 2005 (Prof.Dr. İsmail YALÇINLAR Anısına), (Bildiri Kitabı Editörleri Sedat Avcı ve Hüseyin Turoğlu), S:51-59, İstanbul.
• ÇİMEN, L.K., 2008, Türk Töresinde Kadın ve Aile, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• DOĞANAY, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları:2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi:877, Eğitim Dizisi:10, Ankara.
• DOĞANAY,H., 2005, Coğrafya’ya Giriş 1 Genel ve Fiziki Coğrafya, Aktif Yayınevi, Erzurum.
• ERİNÇ,S., 1953, Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları No:572, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:15, İstanbul.
• GÖK, Y., 1992, Eski ve Yeni Gerek Köyü Meskenlerinin Coğrafi Yönden Karşılaştırılmalı Etüdü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• GÖK, Y., 2006, Horasan İlçesinde Nüfus Hareketleri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:16, Sayfa:113-140, Çizgi Kitabevi, Konya.
• GÖK, Y., 2007, Horasan İlçesi’nin Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Yayınları No:965, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Yayınları No:124, Araştırma Serisi No:49, Erzurum.
• GÖK, Y., ALTAŞ, N.T., ZAMAN, S., 2007, Aşkale Depremleri ve Etkileri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:17, Sayfa:161-184, Çizgi Kitabevi, Konya.
• GÜMÜŞÇÜ, O., 2006, Tarihi Coğrafya Kavramlar-Tarihçe-Kaynaklar-Mekan-Metod, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• HAVILAND, W.A., PRINS, H.E.L., WALRATH, D., MCBRIDE, B., 2008, Kültürel Antropoloji, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• IGU Study Group, 1997, IGU Study Group The Cultural Approach in Geography, GEO Jurnal 43.3, S: 297-301, Kluwer Academic Publishers, Netherland.
• KARPUZ, H., 1993, Türk İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri, Kültür Bakanlığı Yayınları:562, Yayımlar Dairesi Başkanlığı Sanat-Sanat Tarihi Dizisi: 5-4, Ankara.
• KÖSE, A., 2006, Balıkesir Örneğinde Geleneksel Kırsal Avlu Duvarı, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: VIII, Sayı:2, Sayfa: 159-183, Afyon. KÖSE, A., 2007, Balıkesir Çevresinde Geleneksel Kırsal Avlu Peyzajı ve
• Değişimi, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:18, Çizgi Kitabevi, Konya.
• MITCHELL, D., 2005, Landscape, Cultural Geography a Critical Dictionary of Key Concepts, Edt.Atkinson, D., Jackson, P., Sibley, D., Washbourne, N., S: 49-56, I.B. Tauris, London.
• MITCHELL, D., 2003, Dead Labor and the Political Economy of Landscape-California Living, California Diving, Handbook of Cultural Geography, Edt. Anderson, K., Domosh, M., Pile, S., Thrift, N., S: 233-248, Sage Publication, London.
• ÖGEL, B., 1985, Türk Kültür Tarihine Giriş III, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları:638, Kültür Eserleri Dizisi:46, Ankara.
• ÖZDEMİR, Ü., 2000, Safranbolu’da Köy Meskenleri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:4, Sayfa: 159-172, Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Basımevi, Erzurum.
• ÖZGÜÇ, N., TÜMERTEKİN, E., 1998, Beşeri Coğrafya İnsan, Kültür, Mekân, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• ROBERTS, B.K., 1996, Landscapes of Settlement Prehistory to The Present, Routledge, London.
• SAUER, C.O., 1927, Geography of Penniroyal a Study of The Influence of Geology and Physiography Upon the Industry, Commerce and Life of The People, The Kentucky Geological Survey, Franfort.
• SOLOT, M., 1986, Carl Sauer and Cultural Evolution, Annals of The Association of American Geographers, Vol:76, No:4, S: 508-520, U.S.A.
• SÖZER, A.N., 1970, Erzurum Ovasının Beşeri ve İktisadi Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Yayınları No:101, İşletme Fakültesi Yayınları No:9, Araştırma Serisi:7, Erzurum.
• TOZLU, S., KÜÇÜKUĞURLU, M., 2002, Erzurum Evleri (Tarihi Kayıt ve Şahitlere Göre), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:20, Sayfa: 313-330, Erzurum.
• TÜRKDOĞAN, O., 2007, Kültür-Değişme ve Toplumsal Çözülme, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• ÜNAL, Ç., 1994, Pasinler İlçesinin Coğrafi Etüdü, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• YILMAZ, Ö., 1984, Horasan-Sarıkamış Arasındaki Aras Nehri Havzasının Fiziki ve Tatbiki Fiziki Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• YOLAL,Z., 2001, Eskiçağda Horasan ve Çevresi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum. www.evkultur.com www.horasan.gov.tr www.horasan.bel.tr