BATMAN ŞEHRİ, FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİ VE BAŞLICA SORUNLARI

Yıl 2010, Cilt: 15 Sayı: 24, 19 - 42, 14.09.2011

Faruk Alaeddinoğlu

Öz

Sanayi devrimiyle gerçekleşen şehirleşme hareketi, Türkiye’de kendini
1950’li yıllarda göstermiş ve bu süreç yeni şehirlerin ortaya çıkmasıyla devam
etmiştir. Var olan şehirlerin önemli bir kısmı bu süreçten nüfuslanma,
sanayileşme, alansal büyüme, iş ve ticaret sahaları yaratma, istihdam ve benzeri
özellikler açısından etkilenmişlerdir. Ancak bu hızlı süreç şehirlerin fonksiyonel
yapısını temelden değiştirirken, düşük nitelikli konut, çarpık şehirleşme, çevre
sorunları, gürültü, hava kirliliği, sanayi atıkları ve işsizlik gibi sorunların da
ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu bağlamda Batman gibi modern dünyanın en
temel enerji kaynağı olan petrol üzerine şekillenen, hızlı gelişen ve değişen
şehirlerde, kentleşme ve kentlileşme kavramları henüz tam olarak
oluşamadığından; sosyal, ekonomik, kültürel ve politik alanlarda yapısal
sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, 1955 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına
göre 4713 nüfuslu bir bucak olan Batman’ın, Türkiye’deki şehirleşme hareketiyle
yaşıt bir süreç içerisinde büyük bir şehre nasıl dönüştüğü, hem mekânsal, değişim
hem de bu zaman aralığında gerçekleştirdiği fonksiyonel özellikler açısından
incelenmektedir. Şüphesiz bu işlenirken hızlı değişimin getirdiği sosyo-ekonomik
ve sosyo-kültürel olumsuzlukların şehri nasıl etkilediği ve TPAO’nun bu sürecin
neresinde olduğu tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Batman şehri, TPAO, şehirleşme, şehir yaşamı, İluh

Kaynakça

• Aliağaoğlu, A., (2003), Afyonkarahisar Şehir Coğrafyası, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya (Beşeri ve İktisadi Coğrafya) Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora tezi, Ankara.
• Batman Belediye Başkanlığı Stratejik Planı, 2010-2014 (2009).
• Batman Belediyesi Verileri, 2007.
• Batman İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü verileri, 2006.
• Çezik, A., (1982), Kent Eşiği Araştırması (Türkiye İçin Kent Tanımı), DPT Yay. No: 1838, SPD (B) Yay. No: 350, Ankara.
• Deniz, İ., Günindi Ersöz A., N İldeş A., Türkarslan N., (2001), “1995 - 2000 Yılları Resmi Kayıtlarından Batman'da Gerçekleşen İntihar ve İntihar Girişimleri Üzerine Bir İnceleme”, Aile ve Toplum Dergisi, Sayi:4, Cilt:1, 1-22.
• Doğanay, H. (1995). Türkiye Beşeri Coğrafyası. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
• DPT, (2003), İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2003), Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Drakasıs-Smıth, D., (1997), “Third World Cities: Sustainable Urban Development III, Basic Needs and Human Rights”, Urban Studies, 1997, C.34, S. 5/6, s.796–825.
• Dünya Zirvesi Türkiye Raporu, TEMA III (2002), Sürdürülebilir Kaklıma ve Yönetişim, UILA-EMME Yayını, İstanbul.
• Erol, O. (1964) Genel Klimatoloji, Ankara Üniv. DTCF Yay. No: 155, Ankara.
• Garbarıno, J., (1992), Toward A Sustainable Society, The Noble Press, Chicago
• Gökçe, B., (1997), Gecekondu Gençliği, Hacettepe Üniversitesi. Yay., Ankara.
• Gürpınar, E., (1998), Çevre Hukukunda Ekolojik Denge Kavramı ve Bu Dengenin Korunması, İstanbul Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kamu Hukuku, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• İl Sağlık Müdürlüğü Verileri 2007.
• İPKM 2001, 2003, 2006, (İl Planlama ve Koordinasyon Merkezi Verileri).
• İspir, E., 1991, Şehirleşme ve Meseleleri, 2.Baskı, Ankara, İstanbul.
• Keleş, R., (2000), Yerinden Yönetim ve Siyaset, 4. Basım, Cem Yayınevi, Ankara.
• Keleş, R., (2002), Kentleşme Politikası, İmge Kitabeci, 7. Baskı, Ankara.
• Medium Sized Cities in Europe, ed: (1997), Voula Mega, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin, Ireland.
• Mega, V., and Pedersen J., (1998), Urban Sustainability Indicators, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Dublin, Ireland.
• Northam, R. M. (1979) Urban Geography, John Wiley&Sons, New York.
• Ortaylı, I., (1974), Tanzimattan Sonra Mahalli Idareler (1840-1878), Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Ökmen, M. Ve. Arslan N. T., 2001, Sivas’ta Kentsel Gelişme, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.2, S.1,
• Özçağlar, A., (1997), Türkiye’de Belediye Örgütlü Yerleşmeler (Kasabalar-Şehirler), Yaysan Matbaacılık, Gazetecilik A.Ş., Ankara.
• Özgür, E. M. (1996) “İl ve İlçe Merkezlerimizin, Faal Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı Bakımından Sınıflandırılması”, Türkiye Coğrafyası Dergisi, Sayı 5, s. 53-71.
• Özgür, E. M.(1992) “Türkiye’de Faal Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı”, Türkiye Coğrafyası Dergisi, Sayı 1, s. 55-80.
• Özkalp E., (2003), Örgütlerde İşin Çalışanları İşin Anlamı ve İş Dizaynı, Kamu-İş Dergisi C. 7, S. 2, 157-183
• Sezal, İ., 1992, Şehirleşme, Ağaç Yayıncılık Alternatif Üniversite Dizisi, İstanbul, 1992.
• The Mid-Sized City: Exploring It’s Unique Place in Urban Policy, A Summary of the Rochester Conservation on Mid-Size Cities, November, 12-13, 2002, Rochester, New York, USA.
• Tolun-Denker, B. (1976). Şehir İçi Arazi Kullanılışı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi
• TÜGIAD (Türkiye Genç Işadamları Dernegi), (1998), 2000’li Yıllara Doğru Türkiye’nin Önde Gelen Sorunlarına Yaklaşımlar: 31, Suç Ekonomisi, Ocak.
• Tümertekin, E., (1973), Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İst. Üniv., Yay. No: 1840, Coğ. Ens. Yay., İstanbul.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), 2001, 2000 yılı Genel Nüfus Sayım Sonuçları Kitabı.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), 2007, Genel Nüfus Sayım Sonuçları.
• Yönet, A. N. ve Yirmibeşoğlu, F. (2005), “Kentsel Projelerin Sürdürülebilirlik Potansiyellerinin Değerlendirilmesi: Sürdürülebilirlik Matrisi”, Planlamada Yeni Politika ve Stratejiler – Riskler ve Fırsatlar, 7-9 Kasım 2005, 8. Dünya şehircilik Günü, 29. Kolokyumu, TMMOB şehir Plancıları Odası, İTÜ Mim. Fakültesi, ŞBP Bölümü, Ed: Özhan Ertekin, Cenkler Matbaacılık, İstanbul,