SAFRANBOLU’NUN KÜLTÜREL MİRAS KAYNAKLARI VE KORUNMASI

Yıl 2011, Cilt: 16 Sayı: 26, 129 - 142, 02.01.2013

Ünal Özdemir

Öz

Günümüz dünyasının en önemli sektörlerinden biri olan turizm,
toplumların sosyal ve ekonomik yapılarındaki değişime uygun bir tavır sergiler. Bu
doğrultuda insanların ilgisi güneş, plaj ve kumdan faydalanmayı esas alan deniz
turizminden, eko turizm ve kültürel turizme doğru kaymaktadır. Bize göre bunda;
şehir yaşamından kaynaklanan görüntü kirliliği ve kalabalıklığın, artık kıyılar
içinde sıradan bir durum haline gelmesi etkili olmuştur. Bu nedenle, kültürel miras
kaynaklı turizm faaliyetlerine her geçen gün ilgi artmaktadır. Özellikle de üst gelir
grubunun katılımı dikkat çekicidir.
Türk kentsel tarihinin iyi korunmuş örneklerinden biri olan Safranbolu;
ahşap, taş ve kerpiç malzeme ile inşa edilen konak görünümlü karkas evleri,
camileri, çeşmeleri, han ve hamamları, yemeniciler arastası ve geleneksel şehir
dokusuyla, bütünü sit alanı olarak ilan edilen ülkemizin ender yerleşmelerinden
biridir. Bu özelliklerin tüm Dünya için önemli olduğunu düşünen UNESCO,
1994’de Safranbolu’yu Dünya Miras Listesine almıştır.
Geleneksel mimariyi yaşatan bu tür yerler, şehirleşmenin tehdidine açıktır.
Ancak, Safranbolu’da Çarşı adı verilen tarihi yerleşmenin kurulduğu platonun bu
kesimi, yeni yerleşim alanlarının gelişmesine müsait olmadığı için, nüfus
baskısından korunabilmiştir. Söz konusu durum, başta tarihi konutlar olmak üzere
diğer kültürel miras kaynaklarının zarar görmesini de engellemiştir. Özellikle
1975’lerden itibaren korumacılık fikrinin benimsenmesi ile bu yapılar aslına uygun
restore edilmiş ve turizme sunulmuştur.
Safranbolu’yu ziyaret eden yabancı turistler içinde geleneklerine olan
bağlılıkları ile tanıdığımız Japonların ilk sırada olması, hiç de şaşırtıcı değildir.
Farklı tarzdaki mimarisine karşılık ahşap kullanımının ortak bir kültürel özellik
olması, tercihlerini etkilemiştir.
Safranbolu’nun kültürel miras turizm merkezlerinden biri haline gelmesi,
Beypazarı gibi bazı yerleşmelere de örnek olmuştur. Bu başarıda, yöre halkı, yerel
yönetim ve meslek yüksek okulunun ortak çabaları vardır. Ancak, kültürel miras
kaynaklarının kontrolsüz bir şekilde otel, motel ya da pansiyon gibi turizm
tesislerine dönüştürülmesi orijinalliğin kaybolmasına yol açarken, turizm
konusunda birikimi olmayanların sektörde girişimciliğe yönelmesi de, yöre
turizminin önündeki bir diğer problemdir

Anahtar Kelimeler

Safranbolu, Safranbolu evleri, miras turizmi, kültür turizmi, koruma

Kaynakça

• Acar, M., 2006, Geçmişten Günümüze Ekonomik ve Ticari Hayata Bakış Safranbolu El Sanatları. Kent Araştırmaları. Safranbolu.
• Aliağaoğlu, A., 2004, Sosyo-Kültürel Miras Turizmi ve Türkiye’den Örnekler. Coğrafya Bilimler Der. Sayı: 2. Cilt: 2. Ankara.s. 55-70
• Ataman, S (Haz: Şenel, S), 2004, Eski Safranbolu Hayatı. Gürmen Grup Kültür Yay. Safranbolu.
• Doğaner, S., 2003, Miras Turizminin Coğrafi Kaynakları ve Korunması. Coğrafi Çevre Koruma ve Turizm Sempozyumu (16-18 Nisan 2003). Ege Üniv. Coğ. Böl. Sempozyumları 2. İzmir.s. 1-8.
• Dursun, A.H., 2007, Osmanlı Devleti’nde Turizmin Gelişimine Dair Bazı Gözlemler. Türk Kültürü İncelemeleri Der. Sayı:16. İstanbul. s.67-78.
• *Son 25 yılda 106’sı konut olmak üzere toplam 132 tarihi yapı restorasyon görmüştür.
• Restorasyonların 85’i özel kişi ve kuruluşlar tarafından yılmış, bu uygulamaların 30’dan fazlasını
• Safranbolu Meslek Yüksek Okulu gerçekleştirmiştir. Daha geniş bilgi için bkz. Erbil&Kaya, 2005.
• **Aytekin Kuşla yapılan mülakat 06.08.2007.
• Emekli, G., 2003, Kültür Mirasının Kültürel Turizm Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi. Coğrafi Çevre Koruma ve Turizm Sempozyumu (16-18 Nisan 2003). Ege Üniv. Coğ. Böl. Sempozyumları 2. İzmir. s.43-49.
• Emiroğlu, M., 1981, Korunması Gereken Örnek Bir Kentimiz. A.Ü. D.T.C.F Yay. No: 297. Ankara.
• Erbil, H.Y., Kaya, Ş., 2005, Koruma Sürecinde Safranbolu’da Restorasyon Çalışmaları. OWHC EUROASIA Internatıonal Tourısm Seminar (10-12 November 2005). Safranbolu. s.117-123.
• Günay, R., 1989, Geleneksel Safranbolu Evleri ve Oluşumu. Kültür Bakanlığı Yay. No:456. Tanıtma Eserleri Dizisi No:23. İkinci Baskı. Ankara.
• Hacısalihoğlu, İ.Y., 1995, Geleneksel Türk Şehri: Safranbolu. Türk Coğrafya Der. Sayı:30. İstanbul. s.409-434.
• İnce, Y., 1976, Safranbolu Tarihsel Kent Dokusunun Korunması. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni. Sayı: 54/333. İstanbul. s.25-28
• Kuş, A., 2003, Türkiye’de Mimarlık Değerlerinin Korunmasında İlk Adımlar Safranbolu 1975-1980. Güven Ofset. Karabük.
• Kuzucular, K., 1976, Safranbolu Çarşısı. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni. Sayı: 54/333. İstanbul. s.29-40.
• Özgüç, N., 1988-1992, Şehirsel Koruma ve Coğrafya. İ.Ü. Edebiyat Fak. Coğrafya Böl. Coğrafya Der. Sayı:3. İstanbul. s.61-122
• Özgüç, N., 1998, Turizm Coğrafyası Özellikler-Bölgeler. Çantay Kitabevi. İstanbul.
• Özköse, A., 2003, Safranbolu’da Kıranköy, Tabakhane, Bulakköyü, Yazıköy ve Yörük Köyünde Kaybolan Kültür Mirasımız. I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu (4-6 Mayıs 1999). Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara. s.95-110.
• Safranbolu Belediyesi, 2006, Safranbolu 2002-2006 Dönemi Korumacılık Faaliyetleri. Safranbolu Belediyesi Yayını. Safranbolu.
• Soykan, F., 1998, Turizm ve Doğal Çevre. Çevre Bilimi Bahar Okulu. II. Karaburun Sempozyumu. İzmir. s.276-289.
• Soykan, F., 2003, Coğrafi Çevrenin Turizm Amaçlı Değerlendirilmesinde Turizm Potansiyelini Saptamanın Önemi. Coğrafi Çevre Koruma ve Turizm Sempozyumu (16-18 Nisan 2003). Ege Üniv. Coğ. Böl. Sempozyumları 2. İzmir. s.17-24
• Tuncel, M., 1980, Türkiye’de Kent Yerleşmelerinin Tarihçesine Toplu Bir Bakış. İ.Ü. Coğrafya Ens. Der. Sayı:23. İstanbul. s.123-157
• Ulukavak, K., 1976, Mimari Mirasının Korunması İstenen Bir Kent: Safranbolu. Bilim Birlik Başarı Der.Yaşar Holding Yayını. İstanbul.