BALIKESİR’DE ŞEHİRSEL TOPONİMİ: CADDE ADLARI Urban Toponymy in Balıkesir: Street Names

Yıl 2013, Cilt: 18 Sayı: 30, 0 - , 04.02.2014

Alpaslan Aliağaoğlu Yücel Yiğit

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31330

Cited By: 8

Öz

Öz

Cadde, yol ve bulvarlar kimlikten yoksun değildir.  Onlar geçmiş deneyimleri ve ideolojik tavırları içinde saklayan bellek mekânlardır. Sembolik olarak çevreye anlam verme süreci olan adlandırma ile bu tavır ve deneyimler okunabilmektedir. Bu çalışmada şehirsel toponimi olarak tanımlanabilecek cadde adları Balıkesir şehrinde ele alınmaktadır. Adlandırma yazınında kullanılan iki yaklaşım birlikte alınarak konuya bütüncül bir bakış açısı getirilmektedir. Şehir planı, Belediye Meclis kararları, mahalle muhtarları başlıca veri kaynağı olmuştur. Sonuç olarak Balıkesir şehri, çok sayıda Cumhuriyet caddesine sahiptir. Bu caddeler, ulus devlet olma sürecinde devletin caddelere karşı ideolojik tavrını ifade etmektedir. Temelde politik olmayan nedenlerle ortaya çıkan caddeler de vardır. Şehirde toplumsal kederin ifadesi olan çok sayıda şehit caddesi varken, bir adet dostluk kardeşlik caddesi vardır.  Bu açıdan bakılınca şehir Balkan göçlerinin izlerini unutmuş durumdadır. Sayısal caddelerin bazı alanlarda varlığı, şehir dokusunun istikrarlı bir hale gelmediğini göstermektedir. Çok sayıda yer-yön belirten caddeler, şehrin doğası, arazi kullanışı gibi çok sayıda nedenin karşılıklı etkileşimi sonucu ortaya çıkmışlardır. Şehirde cadde adları olarak kullanılan çok sayıda şahıs adı vardır. Ancak bu şahıslar herhangi bir siyasi düşüncenin temsilcisi durumunda değildirler. Dolayısıyla yerel siyasetin cadde adları üzerinde bu anlamda etkili olduğu söylenemez. 

Anahtar kelimeler: Cadde adları, Balıkesir, Cumhuriyet caddeleri, şehit caddeleri, dostluk-kardeşlik caddeleri, yer-yön belirten caddeler, sayısal ve şahıs caddeleri

 ABSTRACT

Streets, roads and avenues are not devoid of identity. They are memory space where past experiences and ideological attitudes are stored. These experiences and attitudes can be read by naming which is a symbolic meaning-making process. In this study, defined as urban toponymy, streets names are discussed in Balıkesir city. Holistic perspective on the subject is brought together by using two approaches common in naming literature. City plan, the City Council decisions, the neighborhood headmen are the main data source. As a result, the city of Balikesir, has a large number of Republican street. These streets refer to state’s ideological attitude to the process of becoming nation-state. Basically, there are avenues emerging non-political reasons. While city has many martyrs’ streets in the city, which are expressions of social grief, there exists only one friendship-brotherhood Street. From this point of view, the city has forgotten traces of the Balkan migrations. The presence of digital streets names in some areas of city shows that urban texture has not become stable.  Many places-directional streets have emerged as a result of the interplay of large number of causes, like nature of city and land usage. There are numerous personal name used as street names in the city. However, these individuals are not representative of any political thought. Therefore, local politics in this sense cannot be said to be effective on street names.

Key words:  Street names, Balıkesir, republican streets, martyr’s streets, friendship-brotherhood streets, place-directional streets, digital and personal streets.

Anahtar Kelimeler

Cadde adları, Balıkesir, Cumhuriyet caddeleri, şehit caddeleri, dostluk-kardeşlik caddeleri, yer-yön belirten caddeler, sayısal ve şahıs caddeleri

Kaynakça

• And, Metin (1963), “Köy Adları ve Halk Oyunlarımız”, Türk Folklor Araştırmaları, S. 70, s. 3166-3167, Ankara.
• Aker, Cavit (1960), “Muğla’da Adlarla İlgili Gelenek ve İnanmalar”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, S. 132, s. 2178-2179.
• Akpınarlı, Kerim Kani, (2009), Balıkesir Şehir ve Belediye Tarihi, Balıkesir: Balıkesir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları No. 1.
• Alagöz, Cevat Arif (1954), “Türkiye Yer Adları Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11- 13 Eylül 1984 Ankara), Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yayın No. 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17, s. 11-23, Ankara.
• Alderman, Derek H (2000), “New memorial landscapes in the American South”, Professional Geographer, 52(4), s. 658-660.
• Alderman, Derek, H (2003), “Street names and the scaling of memory: The politics of commemorating Martin Luther King, Jr. within the African American Community,” Area, 35 (2), s. 163-173.
• Aliağaoğlu, Alpaslan, Uzun, Alper (2011), Şehirsel Toponimi (Hodonimi): Türkiye İçin Bir Tipoloji Denemesi, Coğrafi Bilimler Dergisi CBD (2), s. 123-133.
• Ayhan, Aydın (2012), Sözlü görüşme.
• Azaryahu, Maoz (1986), “Street names and political identity: The case of East Berlin”, Journal of Contemporary History, 21, s. 581-604.
• Azaryahu, Maoz, Kook, Rebecca (2002), “Mapping the nation: street names and ArabPalestinian identity: three case studies”,Nations and Nationalism, 8 (2), s. 195-213. Azaryahu, Maoz (2009), “Naming The past: The Significance of Commemorative Street Names, İçinde Lawrence D. Berg, Jani Vuolteenaho (Editör), Critical Toponymies, The Contested Politics of Place Naming, s. 53-70, Burlington, USA: Ashgate Publishing Company.
• Azaryahu, Maoz (2011), “The Critical Turn and Beyond: The Case of Commemorative Street Naming”, ACME: An International E-Journal for Critical Geographies, 10(1):28-33.
• Baykara, Tuncer (1991), Hınıs ve Malazgird Sancakları Yer Adları - XVI. Yüzyıl, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Cohen, Saul, B, Kliot, Nurit (1992), “Place-Names in Israel's Ideological Struggle over the Administered Territories”, Annals of the Association of American Geographers, Vol. 82, No. 4, s. 653-680.
• Cürebal, İsa vd.(2008), “Balıkesir Kent Merkezi Yerleşim Alanı ile Jeomorfolojik Birimler Arasındaki İlişkinin CBS ve UA Yöntemiyle Belirlenmesi”, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, s. 328-339 .
• Çelik, Zeynep; Favro, Diane; Ingersoll, Richard (Editörler) (2007), Şehirler ve Sokaklar, İstanbul: Kitapyayınevi.
• De Bres, Karen (1990) “English Village Street Names”, Geographical Review, 80(1), s. 566
• Durmaz, Gülşen (1995), Balıkesir Şehri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Beşeri ve İktisadi Coğrafya Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Erdentuğ, Aygen, Burçak, Berrak (1998), “Political Tuning in Ankara, a Capital, as Reflected in its Urban Symbols and Images”, International Journal of Urban and Regional Research, C. 22, S. 4, s. 589-601.
• Ergenç, Özer (1996), “Osmanlı şehrinde esnaf örgütlerinin fiziki yapıya etkileri”, İçinde Vecdi Akyüz ve Seyfettin Ünlü (Editör), İslam Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler II, s. 407-413.
• Erinç, Sırrı (1986), “Ekzonimler Konusunda Bir Araştırma: Ege Adalarının Türkçe Adları”, İ. Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, C. 2, S. 3, s. 21-25.
• Erinç, Sırrı (1989), ”Güneydoğu Avrupa’da Türkçe Ekzonimler”, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 6, s. 9-13, İstanbul.
• Erpolat, Mehmet Salih (1994), “XVI. Yüzyılın Başlarında Ergani, Çermik, Siverek ve Ruha Sancakları’ndaki Yer Adları” (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Erten, A (1967), “Denizli İlinin İskân Tarihi ve Yer Adları”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Tez (Bitirme).
• Gill, Graeme (2005), “Changing symbols: The renovation of Moscow place names”, The Russian Review, (64), s. 480–503.
• Gül, Abdülkadir (2009), “Temettü Defterlerine Göre Pasinler’in (Hasankale) Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, Karadeniz Araştırmaları, 23, s. 77-98.
• Gümüşçü, Osman (2002), “XVI. Yüzyıl Anadolu’sunda Oğuz Boy Adlı Yerleşmeler”, Türkler, C. VI., s. 358 – 364 ve Genel Türk Tarihi, Cilt: 4, s. 65 – 76, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Günal, Veysi, Şahinalp M.Sait ve Güzel, Abdulkadir (2011), “Coğrafi Ortamın Şehirsel Mekân Adlarına Etkisi: Şanlıurfa Şehri Örneği”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), s. 463-508.
• Günal, Veysi (2012), “Batman’da Cadde Adlandırmaları: Toplumsal Bellek Oluşturma ve Şehirsel Mekâna Hâkim Olma Çabaları”, Marmara Coğrafya Dergisi, S. 25, s. 171-19
• Güner, İbrahim (2001), “Ülke Adlarının Kaynakları Üzerine Bir Araştırma”, Türk Coğrafya Dergisi, S. 37, s. 23-46.
• Güner, İbrahim; Ertürk, Mustafa (2004), “Türkiye İl Merkezi Kent Adlarının Kaynakları Üzerine Bir Araştırma”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 12, s. 39-62.
• Güney, Emrullah (1994), “Toponimik Terimlerin Sınıflandırılması”, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 2.
• Hargreaves, Ray; Holland, Peter (1991), “Street and Precincts”, New Zealand Journal of Geography, V.1, s. 1-6.
• Jauhiainen, Jussi (2005), “Edgar Kant and the Rise of Modern Urban Geography, Geografiska Annaler. Series B, Human Geography, Vol. 87, No. 3, Special Issue: The Heritage of Edgar Kant and J. G. Granö, s. 193-203.
• Kara, Bülent (2012), “Kentler Açısından Mekanın Toplumsallığı ve Yer İsimlerinin Siyasal Yapıya Göre Değişimi: Niğde Örneği”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks, Vol. 4, No. 1, s. 149-163.
• Karaboran, Hilmi (1982), “Folklor Açısından Yukarı Çukurova, Hatay-Maraş Çöküntü Hendeğinde Mevkii Adları”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri C: II (Halk Edebiyatı), Milli Folklor Araştırma Dairesi Yay. No: 38, s. 265-273, Ankara.
• Karaboran, Hilmi (1984), “Türkiye’de Mevkii Adları Üzerine Bir Araştırma”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984 Ankara) Milli Folklor Araştırmaları Dairesi Yay: 60, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 17, s. 97-148, Ankara.
• Karaboran, Hilmi (1989), “Çemişgezek’te Mevkii Adları”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnografya Sempozyumu (5- 7 Kasım 1987 Elazığ) Bildiriler Kitabı, s.153-182, Ankara.
• Koday, Saliha (2000), “Trakya’da Köy Adlarında Coğrafyanın Etkisi”, Türk Coğrafya Kurumu 28. Meslek Haftası (10 – 12 Haziran 1998) Bildirileri, Türk Coğrafya Kurumu Coğrafya Meslek Haftaları Serisi No: 2, s. 221-253, İstanbul.
• Kooloos, Rob (2010), The story of street names in the Netherlands, A comparative analysis of themes used in street naming in Noord-Brabant and Holland, 1859-1939, Master thesis History of Society Erasmus University Rotterdam.
• Light, Duncan; Nicolea, Ion; Suditu, Bogdan (2002) “Toponymy and the communist city: Street names in Bucharest, 1948–1965”,GeoJournal, 56, 135–144.
• Nas, Peter J.M. (1993), “Jakarta, city full of symbols: An essay in symbolic ecology”, Urban Symbolism, İçinde Peter J. M.Nas (Editör): 13-37, New York: Brill.
• Özkan, Miray; Yoloğlu, Ali Cenap (2005), “Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirmesi: Ankara Örneği”, Planlama, S.34, s.54-62.
• Pérouse, Jean-François (2011), İstanbul’la Yüzleşme Denemeleri, Çeperler, Hareketlilik ve Kentsel Bellek, İstanbul: İletişim.
• Polonen, Emilia (2008), The city-text in post-communist Budapest: street names, memorials, and the politics of commemoration”, GeoJournal, V. 73, s. 219-230.
• Sarı, Cemali (1992), “Doğal ve Kültürel Coğrafya Özellikleri Açısından Beyşehir İlçesi’nde Yerleşme Adlarının Sınıflandırılması”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 17, s. 487-501.
• Savage, Victor R; Yeoh Brenda S. A (2004), Toponymics A Study of Singapore Street Names (2 nd edition), Singapore: Eastern University Pres.
• Sürgevil, Sabri (1989), “Birinci Dünya Savaşı Sırasında İzmir’de Sokak Mahalle ve İşyeri Adlarının Türkçeleştirilmesi”, Beşinci Milletlerarası Türkoloji Kongresi, İstanbul: 23-28 Eylül 1985 Tebliğler, III. Türk Tarihi C. 2, s. 609-613.
• Şahin, Güven (2010), “Türkiye’de Yapılmış Toponomi Çalışmaları”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 3, S. 4, s. 134-156.
• Şengül, H.Tarık (2009), Kentsel Çelişki ve Siyaset, Ankara: İmge.
• Tekeli, İlhan (2009), Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi, İlhan Tekeli Toplu Eserleri-8, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tunçel, Harun (2000), “Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 2, s. 23- 34.
• Tucker, Erica L. (2008), “Renaming Capital Street: Competing Visions of the Past in PostCommunist Warsaw”, City & Society, Vol. 10, Issue 1, s. 223-244.
• Ünlüyol, Aynur (1995), Şerriyye Sicillerine Göre XVIII. Asrın İlk Yarısında Balıkesir (1700-1730), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi.
• Yeoh, Brenda S.A. (1992), “Street names in colonial Singapore”, Geographical Review, 82 (3), s. 313-322.
• Yusuf Hocaoğlu Fotoğraf Arşivi.