TÜRKİYE YAYLACILIĞINDAKİ DEĞİŞME EĞİLİMLERİ VE BAŞLICA SONUÇLARI Tendencıes of Change in Turkey Yayla Actıvıtıes and Theır Maın Outcomes

Yıl 2013, Cilt: 18 Sayı: 30, 0 - , 06.02.2014

Hayati Doğanay Ogün Coşkun

Öz

Türkiye yaylaları, birer kırsal yerleşme şekli olarak sahip oldukları özelliklerin yanı sıra yaylacılık kapsamında ortaya çıkan beşeri faaliyetler açısından da önem taşımaktadırlar. Bu nedenle yaylacılık, geçmişten beri coğrafyacıların dikkatle takip ettiği önemli beşeri faaliyetler arasındadır. Bilindiği üzere, Türkiye nüfusu her geçen yıl daha fazla kentsel görünüm kazanmakta ve kentlerde yaşayan nüfus, kırsal nüfusu geride bırakmaktadır. Bu durumun doğal bir sonucu olarak da, Türkiye'de yayla sayısı giderek azalmakta ve pek çok yayla yerleşmesi ise geleneksel işlevlerinden ziyade rekreasyonel amaçlara hizmet eder duruma gelmektedir. Eldeki çalışmada, son yıllarda önemli bir nicelik ve nitelik değişimine girdiği görülen Türkiye yaylacılığındaki mevcut değişimin irdelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, Türkiye yaylacılığı bir bütün olarak ele alınmış; yayla ve yaylacılık terimleri kavramsal bir çerçeve içinde değerlendirilerek, Türkiye yaylalarının coğrafi dağılışı, yaylacılık faaliyetlerinin sosyo-ekonomik sonuçları ve mesken türlerinin irdelenmesi ile söz konusu değişim süreci ayrıntılı bir biçimde ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar kelimeler: Yayla, Yaylacılık, Türkiye Yaylacılığı, Yerleşme Coğrafyası, Rekreasyonel Yaylacılık, Sayfiye Yaylacılığı.

ABSTRACT

Turkey yaylas have great importance in terms of the human activities within them in addition to their common features as types of rural settlements. Therefore, yayla activity is one of the human activities which geographers have closely followed for a long time.  As well known, Turkey population gains more urban characteristics day by day and the population in city centers surpass the population in rural areas. As a natural outcome of this case, the number of yaylas in Turkey decreases and many yaylas serve for recreational purposes instead of their conventional functions. In the present study, it was aimed to analyze the current changes in Turkey yayla activities that are clearly observed to be in a significant change in both quantity and quality.  For this aim, Turkey yayla activities were dealt with as a whole; the terminology of yayla and yayla activities were evaluated in a framework; and, by analyzing the geographical distribution of yayla activities, their socio-economic outcomes and types of housing, it was aimed to present the process of change in details.

Keywords: Yayla, Yayla Activities, Turkey Yayla Activities, Geography of Settlement, Recreational Yayla Activities, Countryside Yayla Activities

Anahtar Kelimeler

Yayla, Yaylacılık, Türkiye Yaylacılığı, Yerleşme Coğrafyası, Rekreasyonel Yaylacılık, Sayfiye Yaylacılığı.

Kaynakça

• Alagöz,C.A.,1938, Anadolu’da Yaylacılık. CHP Konferansları Serisi No: 1, Ankara.
• Alagöz,C.A.,1941, Yayla Tabiri Hakkında Rapor. Coğrafya Terimleri Komisyonu Reisliğine. Birinci Coğrafya Kongresi (6-21 Haziran 1941), Maarif Vekilliği Yayını, Raporlar-Müzakereler-Kararlar, Ankara.
• Alagöz,C.A.,1993, Türkiye’de Yaylacılık Araştırmaları. A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, sayı: 2, Ankara.
• Aydınözü,D.,2004, Karadeniz Bölgesi’nin İlk Yayla-Kent Projesi; Hıdırnebi. Kastamonu Eğitim Dergisi, cilt:12, no:1, Kastamonu.
• Aydınözü,D.,Solmaz,F.,2003, Doğu Karadeniz Bölümü Yaylacılık Faaliyetlerine Bir Örnek: Giresun Kümbet Yaylası. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt: 23, sayı: 3, Ankara.
• Bakırcı,M.,1999, Doğu Karadeniz Örneğinde Yaylaların Pazar Yeri Fonksiyonları. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, sayı: 7, İstanbul.
• Başıbüyük,A.,Yazıcı,H.,Ertürk,M.,2001, Eğriçimen Yaylasında (Koyulhisar-Sivas) Rekreatif Yaylacılık. Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 36, İstanbul.
• Baykal (Soykan),F.,1994, Bozdağları’nda (Ege Bölgesi) Rekreatif Yaylacılık. Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı, İstanbul.
• Bekdemir,Ü.,Özdemir,Ü.,2002, Doğu Karadeniz Bölümünde Gelişmekte Olan Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Bektaş Yaylası. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 7, Erzurum.
• Çavuş,A.,2012, İnanç Turizmi İşleviyle Gelişmekte Olan Haçka Yaylası. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 28, Erzurum.
• Çavuş,A.,Altaş,N.T.,2010, Trabzon’da Gelişmekte Olan Bir Turizm Merkezi: Kayabaşı Yaylası. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 23, Erzurum.
• Çetin,B.,2006, Kefe Yaylasında (Serinhisar-Denizli) Fonksiyon Değişikliğiyle Ortaya Çıkan Rekreasyonel Faaliyetler. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı:15, Erzurum.
• Çetin,B.,2012a, Alan Yaylasındaki (Kırıkhan-Hatay) Fonksiyonel Değişimin Coğrafi Özellikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 27, Erzurum.
• Çetin,B.,2012b, Yayladan Kente Dönüşen Bir Yerleşme: Belen. Color Ofset Matbaacılık, İskenderun.
• Doğanay,H.,Zaman,S.,2004, Oba-Yayla Yerleşmelerine Tipik İki Örnek: Çambaşı ve Turnalık Obaları (Ordu İli). Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 43, İstanbul.
• Doğanay,S.,2009, Koruma Kullanma Dengesi Açısından Cami Boğazı Yaylası ve Çakırgöl Çevresinin Turistik Potansiyeline Coğrafi Bir Yaklaşım. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 22, Erzurum.
• Doğanay,S.,2010, İşlevsel Değişim Sürecinde Çakırgöl Çevresinde Yaylalar ve Yaylacılık. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, cilt: 7, sayı: 8, Sakarya.
• Doğanay,S.,2011, Doğu Karadeniz’de Yayla Merkezlerine Yeni Bir Örnek: Taşköprü Yaylası. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 26, Erzurum.
• Doğu,A.F.,Somuncu,M.,Çiçek,İ.,Tunçel,H.,Gürgen,G.,1993,Kaçkar Dağlarında Buzul Şekilleri, Yaylalar ve Turizm. A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, sayı: 2, Ankara.
• Emiroğlu,M.,1977, Bolu’da Yaylalar ve Yaylacılık. Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Yayınları, No: 272, Ankara.
• Ertürk,M.,Doğanay,H.,Güner,İ.,2000, İskilip’te Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 4, Erzurum.
• Güner,İ.,1996, Iğdır Ovası Çevresinde Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 1, Erzurum.
• Güner,İ.,Ertürk,M.,2005, Fethiye’de Yaylalar ve Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 14, Erzurum.
• Gürbüz,M.,1999, Dibek Dağları’nda (Göksun) Kar Suyuna Bağlı Olarak Yapılan Yaylacılık. Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 34, İstanbul.
• İbret,B.Ü.,1999, Türkiye’de Rekreasyonel Amaçlı Kullanılan Yayla Yerleşmelerine Osmaniye’den İki Örnek: Zorkun ve Almanpınarı Yaylaları. Kastamonu Eğitim Fak. Dergisi, cilt: 7, sayı: 1, Kastamonu.
• Johansen,U.,2005, 50 Yıl Önce Türkiye’de Yörüklerin Yayla Hayatı. (Çev: Mualla Poyraz), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 3027, Ankara.
• Kaya,F.,2008, Aladağ’da Yaylalar ve Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 19, Erzurum.
• Koca,H.,1995, Gözne’de Yayla Turizmi. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 1, Erzurum.
• Koca,N.,2001, Türkiye’nin En Büyük Geçici Yerleşmesi: Zorkun Yaylası. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 6, Erzurum.
• Koca,N.,2011, Doğal ve Sosyo-Ekonomik Özellikleri Açısından Osmaniye Yaylaları. Pegem Akademi Yayıncılık. Ankara.
• Koday,Z.,1999, Akarca Yaylası. Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 34, İstanbul.
• Köse,A.,1997, Madra Dağı Kuzey Yamaçlarında Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 2, Erzurum.
• Leidenfrost,K.,Pasher,O.,1969, Yaylacılık. Çeviren: M. Dündar, H. Canver, Ormancılık Araştırmaları Enstitüsü, Yay. No: 30, Ankara.
• Özey,R.,1985, Güzelyayla Köyü Yaylası. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Dergisi, sayı: 71, İstanbul.
• Sandal,E.K.,2003, Mersin’in Kuzeyindeki Yerleşim Birimlerinde Rekreasyonel Yaylacılık. Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 40, İstanbul.
• Sevgi,C.,1984, Adana İlinin Kuzeydoğu Kesiminde Yaylacılık. Ege Coğrafya Dergisi, sayı: 2, İzmir.
• Somuncu,M., 1994, Rize Ayder Yaylasında Turizm. Ankara Üniv. Türkiye Coğr. Arş.ve Uyg. Merkezi Derg. sayı: 3, Ankara.
• Somuncu,M., 1997, Doğu Karadeniz Bölümünde Yayla-Dağ Turizminin Bugünkü Yapısı, Sorunları ve Geleceği. Ankara Üniv. Türkiye Coğr. Arş. ve Uyg. Merkezi Derg. sayı: 6, Ankara.
• Somuncu,M.,2005, Aladağlar-Yaylacılık ve Dağ Göçebeliği Konusunda Bir AraştırmaGündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
• Soykan,F.,1994, Bozdağlar’da (Ege Bölgesi) Rekreatif Yaylacılık. Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı, Ankara.
• Sözer,A.N.,1972, Kuzey Anadolu’da Yaylacılık. İş Matbaacılık ve Ticaret, Ankara. Tıraş,M.,2001, Zorkun Yaylası.
• Tıraş,M.,2009, Yarpuz Çayı Havzası’nda Yayla Yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 22, Erzurum.
• Toroğlu,E.,Gürbüz,M.,2008, Andırın İlçesi’nde Sayfiye Yaylaları. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 19, Erzurum.
• Tunçel,H.,Gürgen,G.,Çiçek,İ.,Doğu,A.F.,2004, Doğu Karadeniz Dağları’nda Yaylacılık, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:14, sayı:2, Elazığ.
• Yazıcı,H.,Doğanay,S.,2000, Alternatif Turizm Merkezlerine Tipik Bir Örnek: Zigana Yayla Tatil Köyü. Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 35, İstanbul.
• Yürüdür,E.,2006, Yakın Mesafeli Yaylacılık Faaliyetlerine Bir Örnek: Yaylacık Dağı’nda (Tokat) Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 16, Erzurum.
• Zaman,M.,2000a, Doğu Karadeniz Bölümü Geleneksel Yayla Şenliklerine Tipik Bir Örnek: Kadırga-Otçular Şenlikleri. İstanbul Üniv. Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 35, İstanbul.
• Zaman,M.,2000b, Tonya İlçesinde Oba-Yayla Yerleşmeleri ve Yaylacılık. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 3, Erzurum.
• Zaman,M.,2001a, Yayla Turizm Merkezlerine Bir Örnek: Hıdırnebi Yayla Kent I. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 6, Erzurum.
• Zaman,M.,2001b, Geleneksel Yayla Şenliklerinin Doğu Karadeniz Yayla Turizminin Geliştirilmesindeki Rolü. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 6, Erzurum.
• Zaman,M.,2006, Zigana Dağları’nda Yaylacılık ve Yayla Turizmi. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:6, sayı: 36, Erzurum.
• Zaman,M.,2007, Doğu Karadeniz Kıyı Dağlarında Yaylalar ve Yaylacılık. Atatürk Üniv.Yay.No: 960, Fen-Edebiyat Fakültesi Yay. No: 105, Erzurum.
• Zaman,M.,2008a, Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’ndaki Yayla ve Geleneksel Yaylacılıkta Türk Kültürünün İzleri. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:8, sayı: 40, Erzurum.
• Zaman,M.,2008b, Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda Tarihsel Gelişim Sürecinde Yaylacılık Faaliyetleri. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 8, sayı: 41, Erzurum.
• Zaman,M.,2010, Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda Dağ ve Yayla Turizmi. Atatürk Üniv.Yay.No: 977, Edebiyat Fakültesi Yay. No: 134, Erzurum.
• Zaman,M.,Şahin,İ.F.,Bayram,N.,2007, Doğu Karadeniz’de Alternatif Bir Turizm Merkezi: Kümbet Yaylası. Doğu Coğrafya Dergisi, sayı: 17, Erzurum.
• Zaman,S.,2007, Fonksiyonel Değişim Sürecinde Antalya Beydağları Yaylaları. Atatürk Üniv.Yay.No: 967, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Yay. No: 125, Erzurum.
• Zaman,S.,2008, Functional Changes and Their Reasons: In Yayla (High Plateau) Settlements in Antalya Bey Mountains. In Natural Environment and Culture in the Mediterranean Region (pp: 393-413), Ed: Recep Efe et al., Cambridge Scholar Publishing.
• Zaman,S.,Coşkun,O.,2007, Türk Kültüründe Yaylacılık Faaliyetlerinin Yeri ve Önemi. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 38, Erzurum.