An Example of Disappearing Rural Material Culture: Water Mills (Example of Ağlasun)

Yıl 2014, Cilt: 19 Sayı: 31, 65 - 82, 14.04.2014

Salih Ceylan

https://doi.org/10.17295/dcd.79863

Cited By: 5

Öz

One of the most important tangible cultural records of our rural heritage is “water mills” which are the examples of folk architecture. In addition to milling the corn and the wheat cultivated in rural areas as the basic nutritional resources for the rural people, water mills are used to mill other types of grains that are the foodstuff for animal stocks. The need for water mills for providing food for both human beings themselves and their stocks has turned water mills into indispensible tools of rural life. Water mills are closely connected with the geographical conditions of the areas in which they were built in terms of their positions and the building materials used in their construction. Written records and archeological studies have shown that various types of water mills found in and around Ağlasun are the most appropriate types for the local conditions encountered in the area. Our country's although there are regions in which water mills continue their existence by keeping up with the geographical conditions, they also succumb to transportation systems and technological advances in addition to economic conditions that change in rural life by time and the number of the mills are decreasing day by day. The fact that mills working with electrical energy are extensively used today has led water mills to lose their functions. As can be seen in the Ağlasun case, only one water mill out of ten is being used today. The other mill structures are mostly used today as barns or stables which are outside the realm of their general functions. This paper investigates the geographical characteristics of water mills, important samples of folk architecture of our rural cultural heritage in Ağlasun, explains their architectural and geographical attributes and discusses what can be done in order to protect them and convey their identities to future generations. 

Anahtar Kelimeler

rural heritage, folk architecture, water mill, protection

KAYBOLMAKTA OLAN BİR KIRSAL MADDİ KÜLTÜR ÖRNEĞİ: SU DEĞİRMENLERİ(AĞLASUN ÖRNEĞİ)

Öz

Kırsal mirasımızın en önemli maddi kültür belgelerinden biri de, halk mimarisi örneklerinden olan “Su Değirmenleri”dir. Kırsal alanda üretilen ve kır insanının temel besin kaynaklarından olan mısır ve buğdayın öğütülmesi yanı sıra; beslediği hayvanlarının yiyeceği olan tahıl türlerinin öğütülmesinde de su değirmenlerinden yararlanılır. İnsanın hem kendisi ve hem de beslediği hayvanlarının besin teminine yönelik, bu gereklilik su değirmenlerini de kır yaşantısının vazgeçilmez aracı haline getirmiştir. Bu yönüyle su değirmenleri, hem konumları ve hem de yapı gereci kullanımı ve inşa tarzıyla bulundukları yörelerin coğrafi koşullarıyla sıkı sıkıya ilişkilidirler. Yazılı kaynaklar ve yapılan arkeolojik çalışmalar, Ağlasun ve çevresinde bulunmuş olan pek çok tip su değirmeninin yerel koşullara en uygun tipler olduğunu ortaya koymuştur. Ülkemizin coğrafi koşullarına sıkı sıkıya bağlı kalarak varlığını sürdürdüğü coğrafi yöreler olsa da, su değirmenleri de, diğer halk mimarisi
örnekleri gibi kır yaşantısında zamanla değişen ekonomik koşulların yanı sıra, ulaşım sistemleri ve teknolojik gelişmelere yenik düşmekte ve sayıları gün geçtikçe azalmaktadır. Günümüzde özellikle ve yaygın bir biçimde elektrik enerjisiyle çalışan değirmenlerin kullanılmaya başlanması, su değirmenlerinin işlevselliğinin de zamanla ortadan kalkmasına yol açmıştır. Ağlasun ilçesi örneğinde olduğu gibi yakın zamana kadar kullanılan on kadar su değirmeninden bu gün sadece biri amacına uygun kullanılabilmektedir. Diğer değirmen yapıları asıl işlevi dışında daha çok ahır veya küçükbaş hayvan barınağı olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, kırsal kültürel mirasımızın en önemli halk mimarisi örneklerinden olan su değirmenlerinin Ağlasun örneğinde coğrafi özellikleri irdelenmiş, mimari ve yapısal özelliklerine değinilmiş, korunması ve gelecek nesillere taşınabilmesi konusunda nelerin yapılabileceği tartışılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Kırsal miras, halk mimarisi, su değirmeni, koruma

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Birici, S.(2007), Klasik Türk Edebiyatında Âsiyâ. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 17, Sayı: 1 Elazığ
• Burdur İl Yıllığı,1967,Burdur
• Ceylan, S.(2010), “Kırsal Turizm ve Ağlasun”. Geçmişten Geleceğe Budur Halk Kültürü ve Turizm Sempozyumu, 3–5 Haziran 2010, Burdur
• COE.(1989), Recommendation No. R (89) 6 on Protection and Enhancement of The Rural Architectural Heritage
• Davulcu, M.(2009), Sakarya Yöresi Kırsal Yerleşmelerinde Konut Mimarisi Ve Ustalık Geleneği Üzerine Bir İnceleme. Mayıs 2009 Cilt:17 No:2 Kastamonu Eğitim Dergisi, Kastamonu
• Demir, N.(2003), “Su Değirmenlerinin Müzelenmesi”, Türkiye’de Halkbilimi Müzeciliği ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını: 148-163.
• Doğanay, H.(1992), Türkiye Turizm Coğrafyası. Kazım Karabekir Ünv. Yay. Erzurum.
• Doğaner, S.(2001), Türkiye’nin Turizm Coğrafyası. Çantay Kitabevi İstanbul.
• Donners,K.-Waelkens, M. and Deckers, J.(2002), Water mills in the area of Sagalassos: a disappearing ancient technology author(s): Anatolian Studies, Vol. 52 (2002), pp. 1-17
• Emekli, G.(2005), Avrupa Birliği’nde Turizm Politikaları Ve Türkiye’de Kültürel Turizm. Ege Coğrafya Dergisi, Sayı:14,İzmir
• Eminağaoğlu, Z. ve Çevik, S.(2007), Kırsal Yerleşmelere İlişkin Tasarım Politikaları ve Araçlar. Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 1,Ankara
• Faroqhi, S.(1984), Towns and Townsmen of Ottoman Anatolia. Trade, Crafts and Food Production in an Urban Setting, 1520-1650. Cambridge
• Greene, K.(1994), “Technology and innovation in context: the Roman background to mediaeval and later development”. Journal of Roman Archaeology 7: 22-33
• Gürses, R ve Karababa Taşkın, E. B.(2007), “Anadolu’da Kaybolmakta Olan Bir Maddi Kültür Unsuru: Su Değirmenleri (Beypazarı Örneği)”.Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri(38: 2007: Ankara) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları: 4/2) ISBN 978-975-16-2103-0
• Hill, D.(1984), A History of Engineering in Classical and Medieval Times. London, Sydney
• Karaca Alâattin, Sabahattin Ali’nin Öykülerinde Toplumsal Konular. Dergiler, Ankara. edu.tr/dergiler/12/850/10758.pdf,s.221,Erişim tarihi,10.10.2011.
• Kızılırmak, İ. ve Kurtuldu, H.(2005), Kültürel Turizmin Önemi ve Tüketici Tercihlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 1, Ankara
• Landels, J.G.(1978), Engineering in the Ancient World. Berkeley, Los Angeles
• Lewis, M.J.T.(2000a), Theoretical hydraulics, automata and water clocks' in Wikander (ed.), Handbook of Ancient Water Technology (Technology and Change in History 2). Leiden, Boston, Koln: 343-70
• Lewis, M.J. T.(2000b), 'The Hellenistic period' in 0 Wikander (ed.), Handbook of Ancient Water Technology (Technology and Change in History 2). Leiden, Boston, Köln: 631-48
• Moritz, L.A.(1958), Grain-mills and Flour in Classical Antiquity. Oxford
• Ögel, B.(1988), İslâmiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları: 89.
• Öztürk, Y. ve Yazıcıoğlu, İ.(2002), Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Alternatif Turizm Faaliyetleri Üzerine Teorik Bir Çalışma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 2, Ankara
• Pleket, H.(1988), Greek epigraphy and comparative ancient history: two case studies. Epigraphica Anatolica 12: 25-37
• Soykan, F.(1999), Doğal Çevre ve Kırsal Kültürle bütünleşen bir turizm türü: Kırsal Turizm. Anotolia Turizm Araştırmaları Dergisi(Türkçe), Yıl:10, Mart-Haziran, s.65–75
• Strabo,Geographica, XII.3.10, C 556
• White, K.D.(1970), Roman Farming. London
• Wilson, A.(1995), “Water-power in North Africa and the development of the horizontal water-wheel”. Journal of Roman Archaeology 8: 499-510
• Wikander, Ö.(2000), “The water-mill” in Wikander (ed.), Handbook of Ancient Water Technology (Technology and Change in History 2). Leiden, Boston, Koln: 371-400
• Yediyıldız, B.(1985), Institution Du Vaqf Au XVIIIé Siecle en Turquie –étude socia-historique, Ankara: Publié avec le concours Centre National de la Recherche Scientifique et de la Société d’ Histoire Turque.