Preserving Cultural Heritage Values in Urban Transformation: Sample of Erzurum

Yıl 2014, Cilt: 19 Sayı: 32, 243 - 260, 17.09.2015

Namık Altaş

https://doi.org/10.17295/dcd.61407

Cited By: 5

Öz

Today the urban renewal which can be defined as the process enabling the amendment and renewal of urban fabrics -which have worn off in time- as per the day’s social and economical conditions is being applied in many cities of Turkey.   But in the process of urban renewal there exist structures that reflect the historical fabric of the city as well as the settlements that remain within urban areas, that are worn off, lost its durability against earthquake and that can not efficiently receive infrastructure services due to characteristics of shanty.

When it urban transformation is quoted, it shall not be perceived as completely removing such structures which have fell behind the time and bringing in a monotonous structure form, or the urban transformation operations shall not be implemented in this manner. Rather the factors of these structures that are peculiar to city, that have stand out among others and that reflect the identity of the city shall be revised and shall be redounded to the city by the modern construction techniques of the era. In fact it is being observed that the lodgings constructed in the renewal projects being implemented under the name of urban transformation do not conform to the identity of relevant city. Yet the same construction form attracts attention in many cities. And this condition causes each area on which urban transformation has been applied to look alike and gives a monotonous appearance to the cities.

Each city has specific architecture and factors that reflect its history and identity. Besides the artifacts of different periods within the city of Erzurum -which has a 5000 years of settlement history-, Erzurum Houses which have a history of 400 years are a significant wealth.   Reflecting some factors of Erzurum Houses in the external views of cluster housing -constructed within the urban transformation projects in subject- by modern construction materials will ensure to eternize the cultural heritages and identity of the city. As in the Beypazarı county of Ankara, similar practices is being applied at different locations in Turkey and successful results have been obtained. Besides these, revision of Erzurum Castle -which is the first settlement area of the city- and of narrow streets in its proximity where lodgings are available and presenting them for the city’s tourism within the scope of urban transformation will become another cultural wealth.  And also addition of some factors -intended for today’s requirements- during this revision will be very good.

In study, urban transformation areas of Erzurum city, their relation with cultural values, some problems and solution suggestions will be emphasized. 

Key Words: Erzurum, urban transformation, urban conservation, cultural heritage values.

 

Anahtar Kelimeler

Erzurum, urban transformation, urban conservation, cultural heritage values.

Kentsel Dönüşümde Kültürel Miras Değerlerinin Korunması: Erzurum Örneği

Öz

Zaman içinde eskimiş ve yıpranmış kent dokularının, günün sosyal ve ekonomik şartlarına uygun olarak değiştirilmesi veya yenilenmesini sağlayan süreç olarak tanımlanabilen kentsel yenileme, günümüzde Türkiye’nin pek çok kentinde uygulanmaktadır. Ancak kentsel yenilenme sürecinde, söz konusu kentsel alanlar içerisinde kalan, yıpranmış, depreme karşı dayanıklılığını yitirmiş veya gecekondu özelliğinden ötürü alt yapı hizmetlerinin verimli bir şekilde dağıtılamadığı yerleşme alanlarının varlığının yanı sıra, kentin tarihi dokusunu yansıtan yapıtlar da bulunmaktadır.

Kentsel dönüşüm denilince, zamanın gerisinde kalan bu yapıtların tamamen ortadan kaldırılıp, yerlerine tekdüze olan bir yapı tarzının getirilmesi olarak algılanmamalı ya da kentsel dönüşüm çalışmaları bu şekilde uygulanmamalıdır. Aksine bu yapıtlar içerisinde kente özgü olan, diğer yapı tarzlarından sıyrılmış, kentin kimliğini yansıtan unsurlar, revize edilerek çağımızın modern inşa teknikleriyle tekrar o kente kazandırılmalıdır. Oysa kentsel dönüşüm adı altında uygulanan yenileştirme projelerinde inşa edilen konutların, o kentin kimliği ile pek de uyuşmadığı görülmektedir. Hatta çoğu kentte aynı yapı tarzı dikkati çekmektedir. Bu durum ise kentsel dönüşümün uygulandığı her alanın, giderek birbirine benzemesine yol açmakta, kentleri monoton bir görüntüye sokmaktadır.

Her kentin kendi tarihini yansıtan özel bir mimarisi ve kendi kimliğini yansıtan öğeleri bulunmaktadır. Yaklaşık 5000 yıllık bir yerleşim tarihine sahip Erzurum kentinde de farklı dönemlere ait eserlerin yanı sıra, kente özgü olarak ortaya çıkan ve yaklaşık 400 yıllık bir tarihe sahip Erzurum Evleri de önemli bir zenginlik kaynağıdır. Söz konusu kentsel dönüşüm projelerinde inşa edilen toplu konutların dış görüntülerinde, Erzurum Evleri’nin bazı unsurlarının, modern inşa malzemeleri ile yansıtılması, en azından o kentin kültürel miras değerlerinin yaşatılmasını ve kentin kimliğinin devamını sağlayacaktır. Ankara’nın Beypazarı ilçesinde olduğu gibi, buna benzer uygulamalar, Türkiye’nin farklı yerlerinde uygulamaya konulmuş ve çok başarılı sonuçlar alınmıştır. Bunların yanı sıra kentin ilk yerleşim alanı olan Erzurum Kalesi ve yakın çevresindeki iki tarafında da meskenlerin yer aldığı dar sokakların, revize edilerek kentsel dönüşüm kapsamında kent turizmine kazandırılması da ayrı bir kültürel zenginlik kaynağı olacaktır. Elbette bu revize esnasında, günümüzün ihtiyaçlarına yönelik bir takım unsurların da eklenmesi yerinde olacaktır.

Çalışmada, Erzurum kentinin kentsel dönüşüm proje alanları, bunların kültürel değerlerle ilgisi ve bazı sorunlar ve çözüm önerileri üzerinde çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, kentsel dönüşüm, kentsel koruma, kültürel miras değerleri

Kaynakça

• Akkar, Z.,M., Kentsel Dönüşüm Üzerine Batı’daki Kavramlar, Tanımlar, Süreçler ve Türkiye, Planlama Dergisi, Sayı:2, 2006, İstanbul.
• Arı, Y., Amerikan Kültürel Coğrafyasında Peyzaj Kavramı, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:13, 2005, Konya, s.311-340.
• Atabeyoğlu, Ö., Turgut, H., Yeşil, P., Yılmaz, H., Tarihi Bir Kentin Değişimi: Erzurum Kenti, İTÜ Mimarlık, Planlama ve Tasarım Dergisi, Cilt:8, Sayı:1, 2009, İstanbul, s.41-53.
• Doğanay, H., Erzurum’un Kentsel Fonksiyonları ve Başlıca Planlama Sorunları. Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü (Doçentlik Tezi), 1983, Erzurum.
• Ekinci, O., Kültürel Miras, İmar ve Belediyelerimiz, Kent ve Planlama, İmge Kitabevi, 2007, Ankara, s.31-45.
• Genç, F.,N., Türkiye’de Kentsel Dönüşüm: Mevzuat ve Uygulamaların Genel Görünümü, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt:15, Sayı:1, 2008, Manisa, s.115-130.
• Gök, Y., Kayserili, A., Geleneksel Erzurum Evlerinin Kültürel Coğrafya Perspektifinden İncelenmesi, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 30, 2013, Erzurum, s.175-216.
• Gür, M., Dostoğlu, N., Bursa’daki Alt ve Orta Gelire Yönelik TOKİ Konutlarında Memnuniyet Araştırması, Uludağ Üniv., Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt:15, Sayı:2, 2010, Bursa, s.139-153.
• Karakurt Tosun E.,(Editör), 21 Yüzyıl Kentleri, Ekin Basım Yayın, 2010, Bursa.
• Karasu, M.A., Gültekin, N., TOKİ Konutlarının Müşteri Memnuniyeti Açısından Değerlendirilmesi; Şanlıurfa İlinde Bir Uygulama, Marmara Üniv., İ.İ.B.Dergisi, Cilt: 33, Sayı: 2, 2012, İstanbul, s.383-404.
• Kayserili, A., Erzurum Şehri’nin Kültürel Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Yayınları No:1036, 2014, Erzurum.
• Kiper, H., P., Küreselleşme Sürecinde Kentlerin Tarihsel-Kültürel Değerlerinin Korunması: Türkiye-Bodrum Örneği, Sosyal Araştırmalar Vakfı, 2006, İstanbul.
• Koca, H., Karadeniz, V., Erzincan Ovasında TOKİ Uygulamaları ve Kentleşme Üzerindeki Etkileri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:31, 2014, Erzurum, s.101-128.
• Kocaman,S., Zaman, S., Kara, F., Keçeli, A., Erzurum Kentinde Gecekondu Önleme ve Kentsel Dönüşüm Çalışmaları, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:18, 2008, İstanbul, s.179-210.
• Küçükuğurlu, M., Erzurum Belediyesi Tarihi 1, Dergah Yayınları, 2008, İstanbul.
• Levy,J.M., Contemporary Urban Planning, Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey.
• Özcan, K., Tarihi Kentlerde Kültürel Mirasın Korunması Birgi Deneyimi, Milli Folklor Dergisi, Cilt:12, Sayı:98, 2013, Ankara, s.46-58.
• Özdemir, Ü., Safranbolu’nun Kültürel Miras Kaynakları ve Korunması, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:26, 2011, Erzurum, s.129-141.
• Özden,P.,P., Kentsel Yenileme, İmge Kitabevi, 2008, İstanbul.
• Roberts, P., The Evolution, Definition and Purpose of Urban Regeneration. P.,Roberts ve H.,Sykes, (Ed.), Urban Regeneration a Handbook. London: SAGE Publications, 2000, New Delhi, s.9-36.
• Şişman, A., Kibaroğlu, D., Dünyada ve Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları, 12.Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 11-15 Mayıs 2009, Ankara.
• Tozlu, S., Küçükuğurlu, M., Erzurum Evleri, Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Dergisi, Sayı: 20, 2002,Erzurum.
• Ülger, N.E.,Türkiye’de Arsa Düzenlemeleri ve Kentsel Dönüşüm, Nobel Yayın Dağıtım, 2010, Ankara.
• Yayınoğlu, P.E., Susar, A., F., Kent, Görsel Kimlik ve İletişim, Umuttepe Yayınları, 2008, Kocaeli.
• Yazıcı, H., Özdemir, Ü., Sever, R., Yıldızkent (Erzurum-Yenişehir) Şehirsel Alanı ve Başlıca Sorunları, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:35, 2000, İstanbul, s.123-138.