TÜRKİYE’NİN DEMOGRAFİK DÖNÜŞÜMÜ VE NÜFUS PROJEKSİYONLARINA GÖRE FIRSATLAR

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 41, 61 - 90, 29.06.2019

Hakan Bostan Özlem Sertkaya Doğan

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.535018

Cited By: 13

Öz

Türkiye’de nüfus sayımları 1927
yılından itibaren düzenli olarak yapılmaktadır. 1927 yılından 2017 yılına kadar
Türkiye’nin nüfusu sürekli artmış, bazı dönemlerde ise nüfus artış hızında
değişkenlik göstermiştir. Toplumların doğurganlık ve ölüm hızlarının yüksek
olduğu durumdan, her ikisinin de düşük olduğu duruma geçişe demografik dönüşüm
kuramı denir. Türkiye demografik dönüşüm kuramının, ölüm ve doğum hızlarının
düştüğü ve dengeli nüfus artışının yaşandığı, üçüncüsünü yaşamaktadır. Bununla
birlikte Türkiye daha da yaşlanmakta olup, 2023 yılıyla birlikte “çok yaşlı”
ülkeler sınıfına girecektir.  Bu
çalışmada; beşeri coğrafyanın temel inceleme konularından birini oluşturan nüfusun
daha iyi analiz edilmesi ve Türkiye’nin demografik dönüşümünün tespit edilebilmesi
için, nüfusun nitelikleri (yaş yapısı, cinsiyet durumu, eğitim durumu, hane
halkı büyüklüğü, çalışanların ekonomik sektöre göre dağılımı, kır-kent nüfus
oranlarının) incelenmiştir. 2017 yılı Adrese Dayalı Nüfus Sayım Sonuçları dikkate
alınarak oluşturulan 2023, 2040, 2060 ve 2080 yılı nüfus projeksiyonları göz
önünde bulundurularak, gelecekteki demografik fırsatlar ve bu kapsamda
yapılması gerekenler ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Demografik Dönüşüm, Nüfus Projeksiyonları, Türkiye Nüfusu

According to Population Projections Demographic Transformation and Opportunities in Turkey

Öz

Census in
Turkey has been carried out since 1927. From 1927
to 2017, Turkey's population has increased continuously, while some period
showed variability in the rate of population growth. The transition from high fertility and death
rates to low both of them is called demographic
transformation theory. Turkey has lived the third stage of the demographic transition theory, that a decrease in
death and birth rates, population growth has experienced balanced. However, Turkey is aging even more, with the 2023
"too old" countries will enter the classroom. In order to better
analyze the population constitutes one of the main topics of human geography
and in order to determine Turkey's demographic transformation, the characteristics
of the population (age structure, gender status, education status, household
size, distribution of workers by economic sector, rural-urban population
rates) are studied in this study. Compared to the population projections of 2023, 2040,
2060 and 2080, which are formed by considering the Address Based Population
Census Results, future demographic opportunities and what should be done in
this context have been put forward.

Anahtar Kelimeler

Demographic Transformation, Population Projections, Turkey’s Population

Kaynakça

• Akbaş, Y. (2016). “Türkiye’nin Nüfus Coğrafyası”, Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Doğanay, S. ve Alım, M. (Eds.), 1.Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 1-59.
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Coğrafyası (4.Baskı). Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Aydın, O., Aslantaş Bostan, P., Özgür, E. (2018). “Mekânsal Veri Analizi Teknikleriyle Türkiye’de Toplam Doğurganlık Hızının Dağılımı ve Modellenmesi”, Coğrafya Dergisi / Journal of Geography, (37), 27-45.
• Bekdemir, Ü. (2016). “Türkiye Beşeri Coğrafyası: Türkiye’nin Nüfusu”, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, Yazıcı, H. ve Koca, N. (Eds.), 5.Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 169-203.
• Bozbeyoğlu, A.Ç. ve Tılıç, H.R. (2011). “Türkiye’de Değişen Nüfus Bilgi Sisteminin Kamu Yönetimine Katılan ve Kamu Hizmetlerinden Faydalanan ‘Vatandaşla’ İlişkisi”, Amme İdaresi Dergisi, 44 (1), 89-112
• Çuhadar, S. G. ve Lordoğlu, K. (2016). “Demografik Dönüşüm Sürecinde Türkiye'de Yaşlanma Ve Sorunlar”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (54), 63-80.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) (2003). 2000 Genel Nüfus Sayımı: Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri”, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• Danış, D. (2018). “Demografi: Nüfus Meselesine Sosyolojik Bir Bakış”, Türkiye Bilimler Akademisi, Ulusal Açık Ders Malzemeleri. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.acikders.org.tr/course/view.php?id=86 adresinden erişildi.
• Darkot, B. (1956). “Altıncı Nüfus Sayımı”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 15-16, İstanbul, 85-104.
• Doğan, M. (2009). "Demographic Movements in the Township of Büyükçekmece.", Management and Education Academic Journal, Vol.5, No: 2, Bulgaristan, 66-75.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşeri Coğrafyası, 4.Baskı, Pegem Akademi, Ankara.
• Doğanay, S. ve Alım, M. (2016). Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Pegem Akademi, Ankara.
• Elibol, N. (2007). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Nüfus Meselesi ve Demografi Araştırmaları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12 (2), 135-160.
• Gümüş, A.E. (2008). Türkiye Nüfusu, Türkiye Coğrafyası, Serter N. (Ed.), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir aktaran Akbaş, Y. (2016). “Türkiye’nin Nüfus Coğrafyası”, Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Doğanay, S. ve Alım, M. (Eds.), 1.Baskı, Pegem Akademi, Ankara.
• Günaydın, D. (2018). “Türkiye’nin demografik dönüşümü çerçevesinde işgücünün yaşlanma sorunu”, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), Elderly Issues Research Journal (EIRJ), 11(1), 1-13, ISSN 1308-5816
• İçduygu, A., Sirkeci, İ. ve Aydıngün, İ. (1998). “Türkiye’de İçgöçün İşçi Hareketine Etkisi”, Türkiye’de İçgöç, Bolu-Gerede, 6-8 Haziran 1997, İstanbul Tarih Vakfı Yayınları, 207-249.
• İçduygu, A. ve Ünalan, T. (1998). “Türkiye’de İçgöç: Sorunsal Alanları ve Araştırma Yöntemleri”, Türkiye’de İçgöç, Bolu-Gerede, 6-8 Haziran 1997, İstanbul Tarih Vakfı Yayınları, 38-55.
• Karal, E.Z. (1995). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831,: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• Koç, İ, Eryurt, M.A., Adalı, T. ve Seçkiner, P. (2010). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayını, Ankara. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.hips.hacettepe.edu.tr/TurkiyeninDemografikDonusumu_220410.pdf adresinden erişildi.
• Kocaman, T. (2002). Plan Nüfus Projeksiyon Yöntemleri, Devlet Planlama Teşkilatı, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. 01 Mart 2019 tarihinde http://www3.kalkinma.gov.tr/DocObjects/view/12923/Plan_N%C3%BCfus_Projeksiyon_Y%C3%B6ntemleri.pdf adresinden erişildi.
• Köksal, A. (2000). “Türkiye 1997 Genel Nüfus Sayımı Sonuçları Hakkında Düşünceler”, Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dergisi, (40), 213-218.
• Lee, R. (2003). “The Demographic Transition: Three Countries of Fundamental Chnge”, Journal of Economic Perspectivesis, 17 (4), 167-190 aktaran Çuhadar, S. G. ve Lordoğlu, K. (2016). “Demografik Dönüşüm Sürecinde Türkiye'de Yaşlanma Ve Sorunlar”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (54), 63-80.
• Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2017/18 (2018). 01 Mart 2019 tarihinde http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_09/06123056_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2017_2018.pdf adresinden erişildi.
• Notestein, F.W. (1953). “Economic problems of population change”, proceeding of the Eight International Conference of Agricultural Economists, New York, 13-31 aktaran Koç, İ, Eryurt, M.A, Adalı, T. ve Seçkiner, P. (2010). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayını, Ankara.
• Özgür, E.M., (1998). Türkiye Nüfus Coğrafyası, GMC Basın-Yayın, Ankara.
• Özgür, E.M., (2003). “XXI.Yüzyılın Başında Türkiye Nüfusu”,Coğrafi Bilimler Dergisi, 1 (1), 43-53.
• Sertkaya Doğan, Ö. (2018a). “Türkiye’ye 2040 ve 2060 Nüfus Projeksiyonlarına Göre Demografik Fırsatlar”, TİDSAD, 5 (18), 26-42.
• Sertkaya Doğan, Ö. (2018b). “Nüfus Coğrafyası”, Beşeri ve Ekonomik Coğrafya, Sertkaya Doğan, Ö. ve Doğan, M. (Eds.), Pegem Akademi, Ankara.
• Şahin, S. (2018). Geçmiş, Günümüz ve Gelecekte Nüfus Gerçeği, 4.Baskı, Pegem Akademi: Ankara.
• Şahin, C. (2016). “Türkiye Nüfusu”, Kanat, M.H. (Ed.), Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, 220-248.
• Tandoğan, A. (1994). Türkiye Nüfusu, Eser Ofset, Trabzon.
• Tanoğlu, A. (1953). “Bulgaristan Türklerinin Son Göç Hareketleri (1950-1951)”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 14 (1-4), 128-161.
• Tanoğlu, A. (1969). Beşeri Coğrafya: Nüfus ve Yerleşme, Cilt 1, 2.Baskı, Taş Matbaası, İstanbul.
• TÜİK, (2005). Genel Nüfus Sayımı 2000 Göç İstatistikleri. Yayın No: 2976, T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları, Ankara.
• TÜİK, (2011). İstatistik göstergeler 1923-2011. 01 Mart 2019 tarihinde http://tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=0&KITAP_ID=158 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2012). İstatistiklerle Yaşlılar 2012. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13466 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2016). Göç İstatistikleri. 01 Mart 2019 tarihinde http:// www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1067 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2017). İstatistiklerle Yaşlılar 2017. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do;jsessionid=qxL2cfQGsQCJKS2ndwgJ391RlSJvghmjpyK2BzSNlkfjQ1J6KNYy!-1412226747?id=27594 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2019a). Nüfus Projeksiyonları 2018-2080. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do;jsessionid=hpcGhRPBm4LR5kjP1s6DQMDv0v7sHkGKwnjKs7jyM3WvCpCkT146!-1445530805?id=30567# adresinden erişildi.
• TÜİK, (2019b). Genel Nüfus Sayımları. 01 Mart 2019 tarih01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1047 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2019c). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS). 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2019ç). Hayat İstatistikleri. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1060 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2019d). Hayat Tabloları. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=1100 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2019e). İşgücü İstatistikleri. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1007 adresinden erişildi.
• TÜİK, (2019f). Nüfus Projeksiyonları. 01 Mart 2019 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1027 adresinden erişildi.
• Türkiye’nin Demografik Dönüşümü ve Dinamik Nüfus Yapısının Korumaya Yönelik Yeni Nüfus ve Aile Politikası (2013). 01 Mart 2019 tarihinde http://www3.kalkinma.gov.tr/DocObjects/view/15346/N%C3%BCfus_Politikas%C4%B1_Bas%C4%B1na_Sunum_23_Ekim_20_20.pdf adresinden erişildi.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2016). Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekan, 16.Baskı, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• World Population Prospects, The 2017 Revision. (2017). 01 Mart 2019 tarihinde https://population.un.org/wpp/Publications/Files/WPP2017_Volume-I_Comprehensive-Tables.pdf adresinden erişildi.
• Yakar, M. (2012). 21. yüzyıl çeyreğinde Türkiye nüfusunda ne değişti?, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(21), 382–402.
• Yalçın, C. (2004). Göç Sosyolojisi, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, C. (2016). Türkiye’nin Değişen Nüfus Yapısı Nedenler, Değişim, Sonuçlar ve Gelecek, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Yüceşahin, M.M., (2009). “Türkiye’nin demografik geçiş sürecine coğrafi bir yaklaşım”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 7 (1), 1-25.
• 442 sayılı Köy Kanunu (Resmi Gazete: 07.04.1924, Sayı: 68).
• 926 sayılı Türk Ceza Kanunu (Resmi Gazete: 01.03.1926, Sayı:320).
• 557 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (Resmi Gazete: 10.04.1965, Sayı: 11976).
• 1580 sayılı Belediye Kanunu (Resmi Gazete: 14.04.1930, Sayı:1471).
• 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (Resmi Gazete: 06.05.1930, Sayı: 1489.)
• 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (Resmi Gazete: 27.05.1983, Sayı: 18059).