Samsun-Atakum Flood and Overflows in the Context of City Geography and Disaster Management

Yıl 2020, Cilt: 25 Sayı: 44, 31 - 46, 20.12.2020

Cevdet Yılmaz , Mutlu Kaya

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.787483

Cited By: 1

Öz

Urban Geography is one of the sub-disciplines of human geography. Subject; These are the economic, social, cultural and environmental relations within the context of human-environment relations with the conditions of establishment place and development dynamics of cities in the context of urban and urbanization. Number of Cities in developing countries such as Turkey and the amount of population living in cities continues to increase. One of the most important problems encountered in this rapid urbanization process is; unplanned and uncontrolled growth of cities in a horizontal direction, in a way to cover very large areas and against the natural areas around them. While agricultural areas become lands during this spreading, natural surfaces are covered with concrete, vegetation is destroyed, the coasts are filled, river beds are opened to housing. One of the reasons for the floods and floods that have occurred in urban areas in recent years, and sometimes causing significant loss of life and property, is these unplanned developments that do not take into account the physical geography conditions. One of the cities where this situation is experienced is Samsun. In the research, the flood and overflow disasters that Samsun encountered during the growth of the city and especially its spreading in the direction of Atakum were emphasized. The causes and consequences of this have been tried to be explained within the framework of the principles of City Geography.
In the study, firstly, the natural environment characteristics of Atakum and the relations of rapid urbanization and spatial spreading are emphasized. Secondly; The degradation process of the natural environment and the damages caused by the relationship of this process with the flood and overflow disasters that occurred in Atakum are discussed. Third and lastly, Samsun Metropolitan Municipality's engineering studies in risky areas are included in order to avoid similar situations in future floods. These studies; making visible old stream beds, including streams in open channels and consists of flood traps built on the beds of the streams before they enter the city. How useful the measures taken will be in the future is open to discussion. In the research, ASTER satellite images with 15 m terrestrial resolution were used with ArcGIS.10 software and the digital elevation model (DEM) map of the site was produced. Written and visual information including the damages caused by the streams until today was compiled, and the research was concluded by making backward comparisons from the most recent.

Anahtar Kelimeler

City Floods, Floods, Atakum, Samsun.

ŞEHİR COĞRAFYASI VE AFET YÖNETİMİ BAĞLAMINDA SAMSUN–ATAKUM SEL VE TAŞKINLARI

Öz

Şehir içi seller son yıllarda sayısı hızla artan doğal afetlerden biridir. Bu tehlike sadece geri kalmış ülkelerde değil, altyapısı çok güçlü olduğu bilinen ülkelerde de görülmekte, can ve mal kayıpları giderek artmaktadır. Bu araştırmada Samsun ilinin nüfus ve kentsel alan olarak son yıllarda en hızlı büyüyen ilçesi olan Atakum’da yaşanan sel ve taşkınlar ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle Atakum’un doğal ortam özellikleri ile hızlı kentleşme ve alansal yayılma ilişkileri üzerinde durulmuştur. Daha sonra ise; dere yataklarının işgal edilerek doğal çevrenin zamanla bozulma süreci ve bu sürecin Atakum’da meydana gelen sel ve taşkın afetleri ile ilişkisi, sel sonucu ortaya çıkan zararlar ele alınmıştır. Son olarak ise; afetlerin sık tekrarlanmaya başlamasıyla Büyükşehir Belediyesi tarafından risk arz eden bütün dereler üzerine tedbir amaçlı olarak inşa edilen “sel kapanları” gibi mühendislik uygulamaları üzerinde durulmuş, bu tedbirlerin gelecekte ne kadar işe yarayacağı hususu ise tartışmaya açılmıştır. Araştırmada ArcGIS.10 yazılımı ile 15 m yersel çözünürlüğe sahip ASTER uydu görüntüleri kullanılmış ve sahanın sayısal yükseklik modeli (DEM) haritası da üretilmiştir. Daha sonra, derelerin bugüne kadar (ve özellikle yakın yıllarda gerçekleşen taşkınları öne alınarak), verdiği zararları içeren bilgiler ve afetleri gösteren arşiv fotoları derlenerek sahanın taşkın hali bugünkü normal hali karşılaştırılmıştır. Daha sonra, derelerin bugüne kadar (ve özellikle yakın yıllarda gerçekleşen taşkınları öne alınarak), verdiği zararları içeren bilgiler ve afetleri gösteren arşiv fotoları derlenerek sahanın taşkın hali bugünkü normal hali karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Atakum, şehir selleri, taşkınlar

Kaynakça

• Arınç, K. (1999). Bitlis'te taşkın ve sel felaketi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 101-123.
• Avcı, V.; Sunkar, M. (2015). Giresun'da sel ve taşkın oluşumuna neden olan Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi, 30, 91-119.
• Bahadır, M. (2014). Samsun’da meydana gelen 4 Temmuz ve 6 Ağustos 2012 taşkınlarının klimatik analizi, İ.Ü.Ed. Fak. Coğ. Böl. Coğrafya Dergisi, 29, 28-50.
• Bodur, A. (2018). Sel ve İstanbul: Sel riskine karşı yapılan dere ıslah çalışmaları ile ilgili bir değerlendirme. Dirençlilik Dergisi. 2(1), 57-68.
• Buldur, A. D.; Pınar, A.; Başaran, A. (2007). 05-07 Mart 2004 tarihli Göksu nehri taşkını ve Silifke’ye etkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 139-160.
• Ceylan, A.; Ayvacı, H.; Akgündüz, S.; Hüküm, H.; Güser, Y. (2015). Şehir selleri tahmin ve erken uyarı modeli. https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/makale/sehirselleri_atmos.pdf [Erişim 11 Eylül 2018].
• Chang, F. J.; Chang, K. Y.; Chang, L. C. (2008). Counterpropagation fuzzy-neural network for city flood control system. Journal of Hydrology, 358(1-2), 24-34.
• Dewan, A. M.; Kumamoto, T.; Nishigaki, M. (2006). Flood hazard delineation in greater Dhaka, Bangladesh using an integrated GIS and remote sensing approach. Geocarto International, 21(2), 33-38.
• Dewan, A. M.; Humayun Kabir, M.; Monirul Islam, M.; Kumamoto, T.; Nishigaki, M. (2007). Delineating flood risk areas in Greater Dhaka of Bangladesh using geoinformatics. Georisk, 1(4), 190-201.
• DMİGM Samsun Meteoroloji İstasyonu, 2006, Yayımlanmamış Döküm Cetvelleri. Samsun.
• Doğanay, S.; Alım, M.; Altaş, T. (2006). Atmosfer kökenli doğal afetlere bir örnek: 10Ağustos 2005 Erzurum seli, Doğu Coğrafya Dergisi, 16, 305-322.
• Ertek, A., (1995). Senirkent seli (13 Temmuz 1995-Isparta), Türk Coğrafya Dergisi, 30, 127-143.
• Günek, H.; Sunkar, M.; Toprak, A. (2013). Muş şehrini etkileyen Çar ve Muş Derelerinin bazı jeomorfometrik indislere göre analizleri. In Proceeding of TMMOB Congress on Geographic Information Systems, 11-13.
• Huong, H. T. L. and Pathirana, A. (2013). Urbanization and climate change impacts on future urban flooding in Can Tho city, Vietnam. Hydrology and Earth System Sciences, 17(1), 379-394.
• Jeffers, J.M. (2011) The Cork City flood of November 2009: Lessons for flood risk management and climate change adaptation at the urban scale, Irish Geography, 44:1, 61-80.
• Koçman, A.; Kayan., İ.ve diğ., (1996), İzmir’de 3-4 Kasım 1995 Karşıyaka Sel Felaketi (Oluşumu, Gelişimi, Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler), Ege Üniversitesi İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No: 1, İzmir.
• Kopar, İ.; Polat, S.; Hadımlı, H.; Özdemir, M. (2005). 4-6 Mart 2004 Pulur Çayı (Ilıca-Erzurum) Sel-Taşkın Afeti, Doğu Coğrafya Dergisi, 13, 187-218.
• Köse, S.; Kalay, Z.; Altun, L.; Karagül, R. (1991). Trabzon 20 Haziran sel felaketinin nedenleri, sonuçları ve alınması gereken önlemler, Trabzon ve Yöresi 20 Haziran 1990 Sel Felaketi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 299-319, Trabzon.
• Qin, H. P.; Li, Z. X.; Fu, G. (2013). The effects of low impact development on urban flooding under different rainfall characteristics. Journal of environmental management, 129, 577-585.
• Rasid, H. ve Mallsk, A. U. (1996). Living on the edge of stagnant water: an assessment of environmental impacts of construction-phase drainage congestion along Dhaka City Flood Control Embankment, Bangladesh. Environmental Management, 20(1), 89-98.
• Rashid, H.; Hunt, L. M.; Haider, W. (2007). Urban flood problems in Dhaka, Bangladesh: slum residents’ choices for relocation to flood-free areas. Environmental management, 40(1), 95-104.
• Pelling, M. (1998). Participation, social capital and vulnerability to urban flooding in Guyana. Journal of International Development: The Journal of the Development Studies Association, 10(4), 469-486.
• Samsun Bayındırlık ve İskân İl Müdürlüğü, 2007, Yayımlanmamış Doğal Afetler Verileri, Samsun.
• Sezer, L. İ., (1997), İzmir’de 3-4 Kasım 1995 Karşıyaka-Çiğli sel felaketi (Meteorolojik-klimatolojik açıdan bir yaklaşım), Ege Coğrafya Dergisi, 9, 185- 242.
• Schmitt, T. G.; Thomas, M.; Ettrich, N. (2004). Analysis and modeling of flooding in urban drainage systems. Journal of hydrology, 299(3-4), 300-311.
• Schreider, S. Y.; Smith, D. I.; Jakeman, A. J. (2000). Climate change impacts on urban flooding. Climatic Change, 47(1-2), 91-115.
• Schwarz, F. K.; Hughes, L. A.; Hansen, E. M.; Petersen, M. S.; Kelly, D. B. (1975). The Black Hills-Rapid City flood of June 9-10, 1972: A description of the storm and flood (No. 877). US Government Printing Office.
• Sepetçioğlu, M. Y. (2013). Şanlıurfa İli Taşkın Sorunları ve Çözüm Önerileri. Engineering Sciences, 8(1), 21-38.
• Sönmez, M. E. ve Kesici, Ö. (2012). İklim Değişikliği ve Plansız Şehirleşmenin Kilis Şehrinde Yol Açtığı Sel Felaketleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 57-77. Stiles, W. W. (1957). How a community met a disaster: Yuba City flood, December 1955. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 309(1), 160-169.
• Sunkar, M. ve Tonbul, S., (2009), Batman’da Yaşanan Taşkın (31 Ekim -1Kasım 2006) İle Meteorolojik Olaylar Arasındaki İlişkiler, 3. Ulusal Kar Kongresi (17-19 Şubat 2009) T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Sayfa:121-130 Erzurum.
• Sunkar, M. ve Tonbul, S., (2010). Batman’da 31 Ekim-1 Kasım 2006 Tarihinde Yaşanan Taşkının Nedenleri, II. Ulusal Taşkın Sempozyumu 22-24 Mart 2010 Tebliğler Kitabı, Sayfa: 349-361, Afyonkarahisar.
• Tonbul, S., ve Sunkar, M., (2011). Batman’da Yaşanan Sel ve Taşkın Olaylarının (31Ekim-1 Kasım 2006) Sebep ve Sonuçları, Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, No:5, 237-258, İstanbul.
• Turoğlu, H., Özdemir, H., (2005). Bartın’da Sel ve Taşkınlar: Sebepler, etkiler, önleme ve zarar azaltma önerileri, ISBN 975-9060-04-3, Çantay Kitapevi, İstanbul.
• Turoğlu, H. (2011). İstanbul’daki sel ve taşkınlar. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 3, 39-4
• Turoğlu, H. (2005). Bartın’da meydana gelen sel ve taşkınlara ait zarar azaltma ve önleme önerileri. TURQUA-V Türkiye Kuvaterner Sempozyumu, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, 104-110.
• Uzun, A, (1995). Erzurum çevresindeki sellere bir örnek: 16 Ağustos 1994, Rize kent seli, OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 246-260.
• Uzun, A. (2010). Samsun şehir taşkınlarına coğrafi bakış. II. Ulusal taşkın Sempozyumu (22-24 Mart 2010), Tebliğler Kitabı (45-52) Afyonkarahisar.
• Yalçınlar, İ., (1995). Altmışbir kişiyi öldüren İzmir sel afeti, Türk Coğrafya Dergisi, 30, 1-6.
• Zeybek, H.İ. (1998). 22 Mayıs 1998 Havza sel-taşkın felaketi, Ondokuz Mayıs Üniv. Eğitim Fak. Dergisi, 11, 157–164.
• Zeybek, H. İ., (2007). Samsun İlinde Etkili Olan Başlıca Doğal Afetler, Geçmişten Geleceğe Samsun, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Yay. Sayfa 343-366, Samsun.
• Zeybek, H.İ., (2009). “2-3 Mart 2005 Turhal Sel Afeti ve Sonuçları”, Doğu Coğrafya Dergisi, 21, 233-247.
• URL_1: http://www.milliyet.com.tr/11-olu-7-kayip/dunya/detay/2126701/default.htm-
• URL-2: http://www.milliyet.com.tr/ingiltere-de-sel-felaketi/dunya/detay/2170237/default.htm
• URL-3: http://www.cumhuriyet.com.tr/foto/foto_galeri/969507/1/Ankara_da_sel.html
• URL-4: http://www.yenihaberden.com/konyada-araclar-alt-gecitte-mahsur-kaldi-305896h.htm
• URL-5: www.arkitera.com/h21631-samsunun-caddelesen-dereleri.html
• URL-6: https://www.samsun.bel.tr/proje-detay.asp?proje=483-dere-islahi-ve-sel-kapani-projeleri.