DÎVÂNU LUGÂTİ'T-TÜRK’TE TOPAÇ OYUNCAĞINA DAİR BİR İFADE: “ĶIRMA TOPIĶ”

Yıl 2020, Sayı: 65, 87 - 97, 18.12.2020

Sümeyra Alan

Öz

XI. yüzyılda yazılan, Türkçenin öğrenilmesinin gerekliliğini
okuyucuya anlatan ve dil bahsinin ihtiva ettiği tüm kıymetleri içeren bir
çalışma olan Dīvānu Lugāti't-Türk üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde
adını kullanıldığı malzemeden alan topaç için verilen topıķ sözcüğü eksik
kalmakta olup bu oyunun anlamının tam karşılanabilmesi için ifadenin ķırma
topıķ biçiminde verilmesi gerekmektedir. Topacın; biçimi, dış görünüşü, imâl
edilme yöntemi vb. özellikleri hakkında bilgi veren ķırma kelimesiyle
yuvarlaklığı, küreselliğini bildiren topıķ kelimesinin bir arada kullanılmasıyla
oluşan ķırma topıķ ifadesiyle “topaç” bütünlüğüne kavuşmaktadır. Ķırma ve
topıķ sözcükleri birlikte kullanıldığında “topaç”ı karşıladığını savunduğumuz
bu çalışmamızda; bu sözcükler tek tek ele alınmış, yapılan açıklamalar
birbirinden farklı çalışmalarla desteklenmiş, kelimelerin daha iyi analiz
edilebilmesi maksadıyla etimolojilerine de değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kırma topık, topaç, söz varlığı

Kaynakça

• Akbulut, D. (2009). Günümüzde Geleneksel Oyuncaklar. Milli Folklor, 21 (84): 182- 191.
• Arat, R. R. (1991). Kutadgu Bilig I, Metin, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları (AKDTYK. TDK Yay. 458).
• Aydın, E. (2015). Yenisey Yazıtları. Konya: Kömen Yayınları.
• Atalay, B. (1985-1986). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I-IV. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları (AKDTYK. TDK Yay. 521-524.).
• Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları (AKDTYK. TDK Yay. 528.)
• Bener, S. S. (2008). Eski Yunan ve Roma’da Oyun ve Oyuncaklar. Yayımlanmamış
• Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford at the Clarendon Press.