TÜRK EDEBİYATININ BAĞLAMLI DİZİNLERİ VE İŞLEVSEL SÖZLÜĞÜ SİSTEMİ (TEBDİZ)

Yıl 2021, Sayı: 66, 36 - 47, 24.06.2021

Sait Yılter , Songül Köse

Öz

Türk Edebiyatının Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü diğer adıyla TEBDİZ, 2015 yılında Gazi Üniversitesi öğretim üyelerinden İsmail Hakkı Aksoyak’ın girişimiyle ortaya atılan kapsamlı bir sözlük projesidir. Birçok gönüllü akademisyenin katkılarıyla da her geçen gün binlerce kelimeyi bünyesine katarak genişleyen bu projenin hedefi, proje bittiğinde farklı anlamlarla 2 milyon sözcüğe 20 milyon tanıkla birlikte ulaşmaktır. Böylelikle devasa bir sözlük hüviyeti kazanacaktır. Türk Edebiyatının Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü (TEBDİZ) projesi kapsamında ele alınan eserlerin hem kapsamlı analizi yapılmakta hem de eserin işlevsel sözlüğü oluşturulmaktadır. Bu işlemlerin yapılması sırasında sisteme entegre edilen programlar vasıtasıyla araştırmacılara büyük kolaylıklar sağlanarak zaman kaybı önlenmektedir. Birden fazla özelliğe sahip olan bu projeye katkı sağlamak isteyen araştırmacılar mutlaka bir eserle gelmek zorundalar. Üzerinde çalışma yapılacak olan eserin detaylı incelenmesi sonucunda eserdeki kelime ve kelime gruplarının (ayet, hadis, atasözü, deyim vb.) istatistiksel verilerinin yanında eser yazarının üslubu hakkında da bilgiye ulaşmak mümkün olmaktadır. Bu çalışmada TEBDİZ projesinin kapsamlı tanıtımı yapılacak, projede işlenen eserlerden örnekler verilerek eserlerin sistemde nasıl işlendiğine dair bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

TEBDİZ, bağlamlı dizin, işlevsel sözlük, kolay erişim, istatistiki veriler.

Contexted Index and Functional Dictionary System of Turkish Literature (TEBDIZ)

Öz

The Contextual Indexes and Functional Dictionary of Turkish Literature, also known as TEBDIZ, was created in 2015 by Ismail Hakki Aksoyak is a comprehensive dictionary project initiated. The goal of this project, which is expanding by adding thousands of words every day with the contributions of many volunteer academicians, is to reach 2 million words with different meanings with 20 million witnesses when the project is completed. In this way, the giant will become a dictionary. A comprehensive analysis of the works considered within the context of the Contextual Indexes and Functional Dictionary of Turkish Literature (TEBDIZ) pro-ject is carried out and a functional dictionary of the work is created. During these processes, time loss is prevented by providing great convenience to researchers through the programs integrated into the system. Researchers who want to contribute to this project, which has more than one feature, must come with a work. As a result of the detailed examination of the work to be studied, it is possible to obtain information about the style of the author of the work as well as the statistical data of the words and word groups (verses, hadiths, proverbs, idioms, etc.). In this study, the TEBDIZ project will be introduced comprehensively, examples of the works processed in the project will be given and information on how the works are processed in the system.

Anahtar Kelimeler

TEBDIZ, context index, functional dictionary, easy access, statistical data.

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2011). Türkçe Sözlük 11. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2011). Kubbealtı Lügati, “Misali Büyük Türkçe Sözlük” 2. Baskı. İs-tanbul: Biltur Basım Yayın ve Hizmet A.Ş.
• Bahadıroğlu, D. ‘‘Bir Dil Uğraşırı Gözünden TEBDİZ.’’ Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, Cilt: 3, Sayı: 1 (Kış, 2017), (38-43).
• Demirel, Ö. F. (2017). ‘’Prof. Dr. İsmail Hakkı Aksoyak Özgeçmiş’’, Gazi Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Dergi Park, Cilt: 3, Sayı: 1 s.1-9.
• Ece, S. (2014). ‘’Metin Tamiri’’. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 51.
• Karadağ, N. (2017). Yenişehirli İzzet Divanı (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlü-ğü)Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Özer, F. (2018). “ Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü Sistemi (TEBDİZ).’’ bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 86.s.219-221.
• Özer, F. (2018). “Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü Sistemi (TEBDİZ) Üzerinde Yeni Gelişmeler: Hızlı Transkripsiyon ve Metin Tamiri.’’ Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi Cilt:2, Sayı: 4, s.229-237.
• Öztürk, F. (2016). Bâkî Divanı (Sözlüğü Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük). İstan-bul: DBY Yayınları.
• Şenödeyici, Ö. (2011). Naili Divanı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmış Doktora Tezi, Ankara.
• Şenödeyici, Ö. (2015). Nâilî Divanı (Sözlüğü Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük). İzmir: Serüven Kitabevi.
• Tuncer, E. (2016). Sükkeri Divanı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük). Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, s.1-3.
• Tıraş, Y. C. (2017). Fehîm-i Kadîm Divânı’nın (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlü-ğü). 6.Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı – I (Edebiyat - Eğitim - Felsefe). s.123.
• Üzgör, T. (1991). Fehîm-i Kadîm, Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.