COLUMBİA ÜNİVERSİTESİ’NDE YER ALAN KISAS'I ENBİYA YAZMASININ KUR'AN KAYNAKLI SAHNELERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 66, 96 - 120, 24.06.2021

Nihat Sefa Komesli

Öz

Peygamberlerin hayatlarını, kavimlerin yok oluşunu, mesleklerin ortaya çıkışını ve bazı astrolojik olayların anlatıldığı minyatürlü Kısas’ı Enbiyalar İslam ikonografisi için en önemli kaynaklardan biri olmuştur. Hz. Âdem’den, Hz. Muhammed’e kadar Kur’an’da ismi geçen peygamberlerin hikâyelerinin anlatıldığı bu eserler, VII. yüzyıldan itibaren, İsrailiyat adı verilen kaynaklar ile genişletilerek kaleme alınmıştır. Bazı örneklerinde doğrudan Tevrat, İncil gibi diğer Semavi dinlerin kutsal kitaplarından değişiklik olmadan aktarılan hikâyeleri barındıran bu kitaplar, İslamiyet inancında yer almasa da bazı öğelerin İslam inancına girmesini sağlamıştır. Bu makalede, New York Columbia Üniversitesi Nadir Kitaplar ve El Yazmaları Bölümünde yer alan Kısas’ı Enbiya yazması içerisindeki Kur’an ile bağlantılı 18 sahne, konu, tema, figür, renk ve Kur’an anlatımı ile sahne uyumu açısından incelenerek, kompozisyonlarda Kur’an anlatımı dışındaki unsurların tespit etmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsrailiyat, Kısas’ı Enbiya, Kur’an, Minyatür

Review of Qur’an-Related Scenes of The Qışaş - al Anbiya in Columbia University

Öz

The illustrated Qışaş- al Anbiya, in which the lives of prophets, the destruction of tribes, the show up professions and some astrological events, has been one of the most important sources for Islamıc Iconography. These Works, in which the stories of prophets mentioned in the Qur’an from Adam to Mohammed are told, from the 7th centruy, it has been written by increasing with sources called as Israiliyat. These Qışaş- al Anbiya, which in some examples contain stories that are transferred directly from the holy boks of other heavenly religions such as the Torah and the Bible, without any change, they have enabled some elements to enter the Islamic belief even though they are not included in the İslamic belief. In this article, 18 illustreted, subjects, themes, figures, colors and the harmony of the illustreted with narrative in the Qışaş- al Anbiya in New York Columbia University, Rare book and Manuscript Library connected with the Qur’an, are examined. İn addition, it is amimed to identify the elements in the scenes that are aganist the narration of the Qur’an.

Anahtar Kelimeler

İsrailiyat, Qışaş- al Anbiya, Qur’an, Miniature

Kaynakça

• Altıkulaç, Tayyar. (2002). “Kısai, Ali b. Hamza” TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 26, 69-70. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• And, Metin. (2007). Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aydoğmuşoğlu, Cihat. (2011). Şah Abbas ve Zamanı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Canby, R. Sheıla. (2009). Shah’ Abbas The Remakıng of Iran. London: The British Museum Press.
• Çağman, Filiz; Tanındı, Zeren. (1979). Topkapı Sarayı İslam Minyatürleri. İstanbul: Sanat ve Kültür Yayınları.
• İlden, Serkan. (2012). “Türk Minyatür Sanatının Gelişiminde Dinin (İslamiyet’in) Etkisi”. Akdeniz Sanat Dergisi, Sayı; 9, s. 60-72.
• İnal, Güner. (1976). Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlıya Kadar). Ankara; Ankara Kültür Merkezi Yayınları.
• Mahir, Banu. (2012). Osmanlı Minyatür Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Mertoğlu, M. Suat. (2009). “Sa’lebi” TDV İslam Ansiklopesi, Cilt: 36; 28-29. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Milstein, Rachel; Rührdanz, Karin; Schmitz, Barbara.(1999). Stories of the Prophets Illustrated Manuscripts of Qişaş al- Anbiya. California: Mazda Publishers.
• Peter, Jackson; Laurence, Lockhart. (1986). The Cambridge History of İran. UK; Cambridge Universty Press.
• Şahin, Süreyya. (2002). “Kısas’ı Enbiya” TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt; 25; 495-496. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şenocak, Ebru. (2016). “Halk Anlatı ve İnanışlarda Mintolojik Bir Meyve Nar” Avrasya Uluslararası Araştırmaları Dergisi, Sayı; 8 Cilt; 4, s.228-251.
• Yavuz, Yusuf Şevki. (2007). “Peygamber” TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt; 34, 257-262. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, Emine; Demir, Nurettin. (2009). “Sa’lebi’nin Kitabu’ ara’ isi’l- meca-lis fi kişaşi’l- enbiya’sının Anadolu Sahasında Yapılmış Çevirileri” Journal of Turkish Studies (Cem Dilçin Armağanı), Sayı; 33, s.357-368.
• https://openn.library.upenn.edu/Data/0032/html/X892_8_Q1_Q.html (Erişim Tarihi: 01.12.2020)
• https://digitalcollections.nypl.org/items/5e66b3e8-9088-d471-e040-e00a180654d7 (Erişim Tarihi: 23.12.2020)
• https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b84271768/f61.item.r=suppl%C3%A9ment+persan+13 (Erişim Tarihi 18.01.2021)
• https://digitalcollections.nypl.org/items/5e66b3e9-1f62-d471-e040-e00a180654d7 (Erişim Tarihi: 16.02.2021)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/H%C3%BBd-suresi/1513/40-ayet-tefsiri Erişim Tarihi: 21.02.2020