EGEMEN SÖYLEM KARŞISINDA KADIN: ERKEK HEGEMONYASINDA İKİNCİ CİNS

Yıl 2021, Sayı: 67, 280 - 314, 01.12.2021

İbrahim Aksakal

Öz

Bu araştırma yüzyıllar boyunca yaşanan ve hayatın bütün alanlarına sirayet eden toplumsal cinsiyet eşsizliği sorunsalının devlet politikaları ve kanunlarla ilişkisini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda kadının Türk toplum yapısında konumlandırılması ve kadın kimliğinin değişim süreci, önce Geç Osmanlı Dönemi, Erken Cumhuriyet Dönemi ve Günümüz Türkiye’si” olmak üzere üç farklı dönemde ele alınmış, ardından da kanunlar ve devlet politikalarının ideal kadın profili tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca çalışmanın daha anlamlı olmasını sağlayabilmek adına araştırma Batılı devletlerle kıyaslamalı bir şekilde yürütülmüştür. Elde edilen bulgular çerçevesinde, patriarkal politikaların hayatın birçok alanında kadının varlığını sınırlandırdığı ve hegemonik erkeklik inşasına sebebiyet verdiği sonucuna varılmıştır. Son iki yüzyıl boyunca düzenlenen çeşitli yasalar ve benimsenen politikalar kadının sosyal, siyasal ve ekonomik alanlardaki varlığının belirginleşmesine ön ayak olmuştur. Fakat kadın lehine yaşanan bu gelişmeler hayatın bütün alanlarında eşit derecede gerçekleşmemiştir. Eğitimde fırsat eşitliği, mülk edinme hakkı, evlilikte soyadı uygulaması, beden politikası, karı-koca hukuku ve eşit yargılanma hakkı gibi patriarkal politikalardan vazgeçilen konularda cinsiyet eşitsizliklerin büyük oranda ortadan kalktığı fakat ekonomik katılım/fırsatlara erişme ve politik katılım hakkı gibi patriarkal politikalardan vazgeçil(e)meyen konularda ise cinsiyet ayrımlarının devam ettiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet, cinsiyet eşitsizliği, cinsiyet kimliği, kadın kimliği, sosyal kimlik

Women Against Hegemon Discourse: Second Gender Under Male Hegemoni

Öz

This research aims to determine the relationship between the problem of gender uniqueness, which has been experienced for a long time and has spread to all areas of life, with state policies and laws. In this point of view, women's Turkish community positioning of the structure and the process of change femininity, before the Late Ottoman Period, Early Republic Period and today Turkey is "dealt with three different periods, then has also tried to determine the ideal female profile of the laws and government policies. He made it with the predictions made in order to achieve success in order to be able to predict. Within the framework of the findings, it was concluded that patriarchal policies limit the existence of many women in life and result in the construction of hegemonic masculinity. Various laws and policies adopted during the last two centuries have led to the clarification of women's existence in social, political and economic fields. But destroying in favor of women did not happen in the whole realization of this life. It was concluded that gender inequalities were largely eliminated in matters such as equality of opportunity in education, the right to own property, the practice of surnames in marriage, body politics, husband and wife law, and the right to equal trial, where patriarchal policies were abandoned. However, it was concluded that gender discrimination continued in matters such as economic participation and political participation rights that are not abandoned by patriarchal policies.

Anahtar Kelimeler

Gender, gender inequality, gender identity, female identity, social identity

Kaynakça

• Aile Hukuku Kararnamesi. (1917).............................................................
• Akman, M. (2005). "Osmanlı Ceza Hukuku Çalışmaları Üzerine Bir İcmal". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), 489-512.
• Akşit, E. E. (2015). Kızların sessizliği Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Akyüz, Y. (1997). Türk eğitim tarihi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Akyılmaz, G. (2017). Osmanlı Devleti'nde kadınların mülkiyet jakları ve kaşılaştıkları hukuki sorunlar. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Özel Sayı, 325-364.
• Alexandre, M. (2005). İlk Hıristiyan kadınlar. G. Duby, M. Perrot, & P. S. Pantel içinde, Kadınların Tarihi I, Ana Tanrıçalardan Hıristiyan Azizelere (s. 407-440). İstanbul: İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Alkan, M. Ö. (1990). Tanzimat'tan sonra "kadın'ın hukuksal statüsü ve devletin evllilik sürecine müdahalesi üzerine. Toplum ve Bilim, 50, 85-95.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Aristoteles. (2017). Politika. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Armağan, S. (2010). Türkiye'de kadın erkek eşitliği başörtüsü yasağı. İstanbul: Mavi Ufuklar Yayınevi.
• Arnaud-Duc, N. (2005). Hukukun çelişkileri. G. Duby, M. Perrot, & G. Fraisse içinde, Kadınların tarihi ıv devrimden dünya savaşına feminizmin ortaya çıkışı (s. 80-110). İstanbul: Türkiye İş Bakası Kültür Yayınları.
• Atasoy, H. (2015). Evli kadının soyadı sorunu “Anayasal” Mı? “Bireysel” Mi?". Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 0 (5), 131-170.
• Avcı, M. (2012). "Eğitimde Temel Bir Sorun: Yabancılaşma". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3), 23-40.
• Aydın, M. A. (2013). Türk hukuk tarihi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Berktay, F. (2016). Tek tanrılı dinler karşısında kadın - Hıristiyanlıkta ve İslamiyet'te kadının statüsüne karşılaştırmalı bir yaklaşım. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet. İstanbul: Kadav Yayınları.
• Bock, G. (2005). Nazi toplumsal cinsiyet politikaları ve kadınların tarihi. G. Duby, M. Perrot, & F. Thebaud içinde, Kadınların Tarihi V, Yirminci yüzyılda kültürel bir kimliğe doğru (s. 144-167). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cubberley, E. P. (2004). Eğitim tarihi I. Ankara: Yeryüzü Yayınları.
• Çağır, M., & Türk, İ. C. (2017). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi Ve Türk eğitim tarihindeki yeri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4 (11), 62-75.
• Çetin, F. (2003). Cumhuriyet döneminde kadın eğitimi. Milli Eğitim Dergisi.
• Dökmen, Z. Y. (2016). Toplumsal cinsiyet- sosyal psikolojik açıklamalar. istanbul: Remzi Kitabevi.
• Dündar, O. Z. (2012). Toplumsal cinsiyet rollerinin televizyon reklamlarına yansıması. Felsefe ve toplumsal bilimlerde diyaloglar, 121-136.
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (2015). Arşiv belgelerine göre osmanlı'da kadın. İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Durkheim, E. (2016). Eğitim ve sosyoloji. İstanbul: Pinhan Yayınevi.
• Eagly, A. H. (1983). Gender and social influence - A Social psychological analysis. American Psychologist, 971-981.
• Ecevit, Y. (2012). Aile ve kadın ilişkilerinin değerlendirilmesinde klasik ve yeni yaklaşımlar. Kadın Araştırmaları Dergisi, 0 (1), 9-34.
• Erşen, U. B. (2015). Farklı sosyal kategorilerden kadınların toplumsal cinsiyet algıları. Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Evans, L., & Davies, K. (2000). No Sissy boys here: a content analysis of the representation of masculinity in elementary school reading textbooks. Sex Roles, 42 (3-4), 225-270.
• Fındıkoğlu, Z. F. (1947). İçtimaiyat. İstanbul: İsmail Akgün Matbaas.
• Felski, R. (1995). The Gender of modernity. London: Harvard University Press.
• Freud, S. (2017). Cinsellik üzerine. İstanbul: Say Yayınları.
• Göztepe, E. (1999). Anayasal eşitlik ilkesi açısından evlilikte kadınların soyadı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 54 (2), 101-131.
• Gümüş, M. (2008). Anayasal meşruti yönetime medhal:1856 ıslahat fermanı'nın tam metin incelenmesi. Bilig Dergisi, (47), 215-240.
• Gürhan, N. (2010). Toplumsal cinsiyet ve din. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 58-80.
• Güriz, A. (2011). Feminizm postmodernizm ve hukuk. Ankara: Phoenix Yaıncılık.
• Gambetti, Z. (2012). oucault'dan Agamben'e Olağanüstü Halin Sıradanlığına Dair Bir Yanıt Denemesi. Cogito, (70-71), 21-38.
• Gardiner, H. W., & Gander, M. J. (2004). Çocuk ve ergen gelişimi. Ankara: İmge Yayınevi.
• Gemalmaz, M. S. (2005). Türk kıyafet hukuku ve türban. İstanbul: Legal Yayıncılık.
• Genç, Ö., & İlhan, E. (2012). Başörtüsü yasağına ı̇lişkin değerlendirme ve öneriler. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Genevois, D. B. (2005). Cumhuriyet'ten franco'ya ispanya'nın kadınları. G. Duby, M. Perrot, & F. Thebaud içinde, Kadınların Tarihi V, Yirminci Yüzyılda Kültürel Bir Kimliğe Doğru (s. 168-182). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınevi.
• Grazia, V. d. (2005). Mussolini İtalyan kadınlan nasıl yönetti? G. Duby, M. Perrot, & F. Thebaud içinde, Kadınların Tarihi V Yirminci Yüzyılda Kültürel Bir Kimliğe Doğru (s. 119-143). İstanbul: Türkliye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Green, N. L. (2005). Modern yahudi kadının oluşumu. G. Duby, M. Perrot, & G. Fraisse içinde, Kadınların Tarihi IV- Devrimden dünya Savaşına Feminizmin Ortaya Çıkışı (s. 200-213). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Grieco, S. F. (2005). Vücut, görünüş ve cinsellik. G. Duby, M. Perrot, N. Z. Davis, & A. Farge içinde, Kadınların Tarihi III, Rönesans ve Aydınlanma Çağı Paradoksları (s. 53-86). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Helgeson, V. S. (2012). The Psyhology of gender. New Jersey: Pearson Education.
• Helvacıoğlu, F. (1996). Ders Kitaplarında cinsiyetçilik. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Hogg, M. A. (2014). Sosyal psikoloji. Ankara: Ütopya Yayıncılık.
• Hoy, A. W. (2015). Eğitim psikolojisi. İstanbul : Kaknüs Yayıncılık.
• Hufton, O. (2005). Kadınlar, iş ve aile. G. Duby, M. Perrot, N. Z. Davis, & A. Farge içinde, Kadınların Tarihi III Rönesans Ve Aydınlanma Çağı Paradoksları (s. 25-52). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hughes, D. O. (2005). Kadın modasını düzenleme. G. Duby, M. Perrot, & C. Klapisch-Zuber içinde, Kadınların Tarihi II Ortaçağ'ın Sessizliği (s. 134-155). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Üçok, C., Mumcu, A., & Bozkurt, G. (2008). Türk hukuk tarihi . Ankara: Turhan Kitabevi.
• İlgöz, S. (2009). Evlilik bağlamında kadının soyadı sorunu. Uluslararası Disiplinlerarası Kadın Çalışmaları Kongresi, 105-118.
• İmançer, A., & İmançer, D. (2006). Televizyon reklamlarında kadın sunumuna özgü klişeler. D. İmançer içinde, Medya ve Kadın (s. 121-144). Ankara: Ebabil Yayınevi.
• Küçükkaragöz, H. (2015). Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Kışlalı, A. T. (1996). Ulusal Egemenlik ve siyasette kadın. N. Arat içinde, Türkiye'de Kadın Olmak (s. 73-78). İstanbul: Say Yayınları.
• Kılıç, S. (2016). Post Modernite ve post yapısalcılık. A. Çüçen içinde, Felsefe Tarihi III - XX. yüzyıl Filozofları (s. 534-652). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Türk Medeni Kanunu (1926)......................................................
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2016). Dünden bugüne insan ve insanlar-Sosyal psikoljiye giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karaca, N. (2015). Pozitivizmin Erken Cumhuriyet Dönemine Etkisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Keskin, F. (1996). Foucault' da şiddet ve iktidar. Cogito, (6-7), 117-122.
• Kitab-ı Mukaddes...............................................
• Kodaman, B. (1999). Abdulhamit dönemi eğitim sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kur'an-ı Kerim........................................................
• Kurnaz, Ş. (1996). II. Meşrutiyet döneminde türk kadını. istanbul: milli eğitim basımevi.
• kurnaz, ş. (1997). cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• LeBon, G. (1997). Kitleler psikolojisi. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Martin, C. L., & Dinella, L. M. (2002). Gender Development-gender schema theory. J. Worell içinde, Encyclopedia of Women and Gender-Sex Similarities And Differences And The Impact of Society on Gender (s. 507-521). London: Academic Press.
• Maydaer, S. (2007). Klâsik dönem osmanlı toplumunda boşanma (Bursa Şer’iyye Sicillerine Göre)". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 299-320. Mill, J. S. (2016). Kadınların özgürleşmesi . İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Mill, J. S. (2017). Kadınların köleleştirilmesi . İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
• Morali-Daninos, A. (1974). Cinsel ilişkiler tarihi-1718'den 1918'e bir toplumsal tarih. İstanbul: YKY Yayıncılık.
• Morgan, C. T. (2011). Psikolojiye giriş. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Moroğlu, N. (1999). Kadının soyadı. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Mutaf, A. (2015). İnanç-statü-tarz üçleminde osmanlı kadınlarının giyim-kuşam kültürü ve sosyal hayattaki fonkiyonelliği: 17. yüzyıl edremit örneği. Journal of Balikesir University Faculty of Theology, 283-299.
• Norberg, K. (2005). Fahişeler. G. Duby, M. Perrot, N. Z. Davis, & A. Farge içinde, Kadınların Tarihi III, Rönesans ve Aydınlanma Çağı Paradoksları (s. 433-448). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nurlu, Ö. (2018). Sınıf öğretmenlerinin matematiğe ilişkin cinsiyet kalıp yargılarının belirlenmesi ve öğrencilere yansımalarının incelenmesi. Ankara : Gazi Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Okumuş, E. (2015). Bedene müdahelenin sosyolojisi. K. Canatan içinde, Beden Sosyolojisi (s. 45-65). İstanbul: Açılım Kitap Yayıncılık.
• Özben, M. (2015). Yapay kutsallıklar. Anklara: Siyasal Kitabevi.
• Özmakas, U. (2012). Foucault: İktidardan biyoiktidara. Cogito, 53-81.
• Roof, J. (2007). Gender Roles. F. Malti-Douglas içinde, Encyclopedia of Sex and Gender (s. 616-617). New York: The Gale Group.
• Russell, B. (2015). Toplumsal yeniden inşanın ilkeleri. istanbul: bgst Yayınları.
• Sancar, S. (2014). Türk modernleşmesinin cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarıkoca, E. (2010). Türkiye'de seçim sistemleri ve demokrasi. Erzurum : Fenomen Yayıncılık.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim olanaklar ve sınırlar. F. Sayılan içinde, Toplumsal Cinsiyet ve Eğitim (s. 13-67). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Schopenhauer, A. (2017). Aşka ve kadınlara dair. İstanbul: Say Yayıncılık.
• Schultz, S. E., & Schultz, D. P. (2007). Modern psikoloji tarihi. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Scott, ]. W. (2005). Kadın işçi. M. P. Georges Duby, & G. Fraisse içinde, Kadınların Tarihi IV Devrimden Dünya Savaşına Feminizmin Ortaya Çıkışı (s. 374-397). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sineau, M. (2005). Hukuk ve demokrasi. G. Duby, M. Perrot, & F. Thebaud içinde, Kadınların Tarihi V-Yirminci Yüzyılda Küresel Bir Kimliğe Doğru (s. 455-480). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sohn, A.-M. (2005). Fransa ve İngiltere'de iki savaş arası dönem. G. Duby, M. Perrot, & F. Thebaud içinde, Kadınların Tarihi V Yirminci Yüzyılda Kültürel Bir Kimliğe Doğru (s. 94-118). İstanbul: Türkiye İş Bakası Kültür Yayınları.
• Sonnet, M. (2005). Bir kızı eğitmek. G. Duby, M. Perrot, N. Z. Davis, & A. Farge içinde, Kadınların Tarihi III Rönesans Ve Aydınlanma Çağı Paradoksları (s. 101-127). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sot, M. (2015). Hıristtiyan evliliğin Oluşum Süreci. G. Duby içinde, Batı'da Aşk ve Cinsellik (s. 205-220). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Türk Medeni Kanunu. (1926)............................................................
• Taşkıran, T. (1973). Cumhuriyet'in 50. yılında Türk kadın hakları. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınevi.
• Tayanç, F., & Tayanç, T. (1981). Dünyada ve Türkiye'de tarih boyunca kadın. İstanbul: Düşünce Yayınevi.
• TBMM. (2009). Türk parlamento tarihinde kadın parlamenterler 1935-2009. Ankara: TBMM.
• Thomas, Y. (2005). Roma hukukunda cinsiyet ayrımı. Kadınların Tarihi I Antik Tanrıçalardan Hıristiyan Azizelere (s. 99-150). içinde İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Topaloğlu, B. (2004). İslam'da kadın. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Tutar, H., & Yılmaz, M. K. (2005). Genel iletişim. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Türkmen, M. (2018). Modernleşme ve Hukuk, Türkiye'de Ceza Adalet Sistemi ve Denetimli Serbestlik. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Üstel, F. (2008). Makbul Vatandaş'ın Peşinde: II. Meşrutiyetten Bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Vaughan, G. M., & Hogg., M. A. (2014). Sosyal psikoloji. Ankara: Ütopya Yayıncılık.
• Vecchio, S. (2005). İyi karı. G. Duby, M. Perrot, & C. Klapisch-Zuber içinde, Kadınların Tarihi 2 Ortaçağ'ın Sessizliği (s. 106-133). İstanbul : Türkiye İş Bankası Kültiir Yayınları.
• Veenstra, M. (2007). Gender stereotype. F. Malti-Douglas içinde, Encyclopedia of Sex and Gender (s. 622-624). New York: The Gale Group.
• Wharton, A. S. (2005). The Sociology of gender - An Introduction to Theory and Research. . USA: Blackwell Publishing.
• Yamaç, M. (2014). İlk anayasa (1876 Kanun-i Esasisi). BJSS Balkan Journal of Social Sciences, 54-68.