BİLGİ ÇAĞINDA KÜTÜPHANELER: KURAMSAL BİR SORGULAMA

Yıl 2021, Sayı: 67, 449 - 480, 01.12.2021

Güler Demir

Öz

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kuşattığı bilgi çağı, endüstriyel, ticari, sosyal, ekonomik vb. alanları dönüştürürken, eğitsel, kültürel ve toplumsal organizasyonlar arasında önemli yeri olan kütüphaneler de politika ve hizmetlerini bu çerçevede biçimlendirmeye başlamıştır. Bu çalışmanın amacı, anılan çağda kütüphanelerin ve kütüphanecilerin nasıl bir dönüşüme uğradığı, ne gibi sorunlarla yüzleştiği ve neler yapılması gerektiği konularında kuramsal bir sorgulama yapmaktır. Çalışma, konuya ilişkin literatüre dayalı bir derleme çalışmasıdır. Çalışma kapsamında, bilgi toplumu ve ilişkili kavramlar, bilgi okuryazarlığı ve dijital/sayısal kütüphaneler ile sorunları irdelenmektedir. Çalışma sonucunda sanayi sonrası toplumların küreselleşme ve teknoloji ile biçimlenen yapılarının bilginin rolünü, bilgi ile etkileşim biçimlerini çok daha güçlü bir seviyeye taşıdığı, kütüphaneleri de önemli ölçüde dönüştürdüğü anlaşılmıştır. Dönüşüm süreçlerinde yaşanan adaptasyon sorunu, dijital/sayısal uçurum, bilgi kirliliği, bilgi ve teknoloji okuryazarlığı eksikliği gibi sorunlar, hükümetlerin desteği ile birlikte ilişkili tüm paydaşların (meslek elemanları, kamusal, özel kurum ve kuruluşlar, gönüllü organizasyonlar vb.) koordinasyonu çerçevesinde ele alınması gereken sorunlardır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, bilgi çağı, bilgi toplumu, sanayi sonrası toplumlar, küreselleşme, bilgi ve iletişim teknolojileri, dijital kütüphane, sosyal medya, dijital uçurum, bilgi okuryazarlığı

Libraries in the Information Age: A Theoretical Examination

Öz

While information age, which is surrounded by information and communication technologies, transformed many things such as industrial, commercial, social and economic structures, libraries, which have an important place among educational, cultural and social organizations, have started to shape their policies and services within this framework. The purpose of this study is to make a theoretical inquiry about how libraries and librarians have transformed themselves in line with these developments and changes, what problems they face and what needs to be done. The study is a compilation study based on related literature reviews. Within the scope of the study, information society and related concepts, the topics of information literacy and digital libraries and problems of digital libraries are examined. As a result of the study, it was understood that the structures of post-industrial societies shaped by globalization and technology have moved the role of information and also the way they interact with information to a much stronger level, and have transformed libraries significantly. Problems such as adaptation, digital gap, information pollution, lack of information and technology literacy in the transformation processes should be addressed within the framework of the coordination of all relevant stakeholders (professional staff, public and private institutions, voluntary organizations, etc.) with the support of governments.

Anahtar Kelimeler

Information, knowledge, information age, information society, post-industrial societies, globalization, information and communication technologies, digital library, social media, digital gap, information literacy

Kaynakça

• Adewojo, A. A. ve Mayowa-Adebara, O. (2016). Social media usage by library staff in academic libraries: The case of Yaba College of Technology, Lagos State, Nigeria. Information and Knowledge Management, 6(1), 43-49.
• Al, U. ve Tonta, Y. (2014). Açık erişim politikalarının geliştirilmesi ve PASTEUR4OA Projesi. Türk Kütüphaneciliği, 28(3), 433-436.
• Anameriç, H. ve Rukancı, F. (2004). Bilgi toplumu ve toplumun bilgilenmesinde kütüphanelerin rolü. Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler içinde 21-24 Ekim 2004 (ss. 330-338). Ankara: Ankara Üniversitesi D.T.C.F.
• Anwar, M. ve Zhiwei, T. (2020). Social media and libraries: The perfect combination of the next generation. International Journal of Library and Information Studies, 10(3), 108-116.
• Bandi, A. N. ve Bandi, S. (2011). Open Access to knowledge: Initiatives in India. National Conference on Beyond Librarianship: Creativity, Innovation and Discovery içinde (ss. 102-113). Mumbai, Maharashtra.
• Baysen, F., Çakmak, N. ve Baysen, E. (2017). Bilgi okuryazarlığı ve öğretmen yetiştirme. Türk Kütüphaneciliği, 31(1), 55-89.
• Beck, U. (2019). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru. K. Özdoğan ve B. Doğan, (Çev.). İstanbul: İthaki.
• Bell, D. (1973). The coming of post-industrial society. New York: Basic Books, Inc. Publishers.
• Bell, D. (1976). The Coming of the Post-Industrial Society. The Educational Forum, 40(4), 574-579. Doi: 10.1080/00131727609336501
• Briggs, K. (2016). Learning information literacy skills through library instruction: An Irish higher education case study of first year students. Political Science. https://www.semanticscholar.org/paper/Learning-information-literacy-skills-through-an-of-Briggs/c9c7c095c2b985e6665e1741ad34bcbfd116be85
• Bulut, B., Çelik, S., Gürdal, G., Holt, İ., Kafalı Can, G., Madran, O ve Tonta, Y. (2020). Türkiye’de açık erişim ve açık bilim. ÜNAK2020 Akademik Yayıncılık, Açık Bilim ve Kütüphane(ci)ler Sempozyumu içinde (ss. 1-13). İzmir: Yaşar Üniversitesi.
• Burkhardt, J. M., MacDonald, M. C. ve Rathemacher, A. J. (2002). Information literacy: Challenges for the future. Public Services Department Faculty Publications. Paper 9. http://digitalcommons.uri.edu/lib_ps_pubs/9
• Canty, N. (2012). Social media in libraries: It’s like, complicated. Alexandria: The Journal of National and International Library and Information Issues, 23(2), 41-54.
• Castells, M. (2009). Communication power. Oxford University Press.
• Cergolj, M. G. (2014). Updating the multidimensional relationship to information in school environment. Švietimas: politika, vadyba, kokybė/Education Policy, Management and Quality, 2(17), 18-25.
• Cleveland, G. (1998). Digital libraries: Definitions, issues and challenges. International Federation of Library Associations and Institutions, Universal Dataflow and Telecommunications Core Programme Occasional Paper 8. https://archive.ifla.org/VI/5/op/udtop8/udt-op8.pdf
• Çakmak, T. (2016). Avrupa Bilgi Okuryazarlığı Konferansı 2016. Türk Kütüphaneciliği, 30(4), 774-778.
• Çakmak, T. ve Önal, H. İ. (2013). Bilgi okuryazarlığı becerilerinin kazandırılmasında okul kütüphanecilerinin rolleri ve algıları. Türk Kütüphaneciliği, 27(4), 633-647.
• Çapar, B. ve Gürdal, O. (2001). Kütüphanecilik Bölümü öğrencilerinin okuryazarlık durumu üzerine bir araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 15(4), 407-418.
• Çapar, B. ve Gürdal, O. (2002). Kütüphanecilik Bölümü öğrencilerinin okuryazarlık durumu üzerine bir araştırma II. Türk Kütüphaneciliği, 16(1), 70-82.
• Dilek-Kayaoğlu, H. (2006). Açık erişim kavramı ve gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye için anlamı. Türk Kütüphaneciliği, 20(1), 29-60.
• Drucker, P. F. (1993). Post-capitalist society. Butterworth-Heinemenn Ltd.
• Emezie, N. A. and Nwaohiri, N. M. (2013). 21st century librarians and effective information service delivery. Journal of Information and Knowledge Management, 4(1), 30-43.
• Erdem, C., Bağcı, H. ve Koçyiğit, M. (Ed.) (2019). Introduction to 21st century skills and education. Cambridge Scholars Publishing.
• Eisenberg, M. B. (2011). Develop and deliver essential İnformation literacy programs. Journal of the Korean Society for Library and Information Science, 45(2), 5-21. Doi:10.4275/KSLIS.2011.45.2.005
• Giddens, A. ve Pierson, C. (1998). Conversations with Anthony Giddens: Making sense of modernity. Polity Press.
• Grandbois, Y. ve Aronson, B. (1997). A library without walls. World Health, 6, 10-11.
• Haris, A. R. (2016). The 21st century library. https://www.researchgate.net/publication/328528041_The_21st_Century_Library
• Grassian, E. ve Kaplowitz, J.R. (2001). Information literacy instruction theory and practice. Neal-Schuman Publishers.
• Gray, A. (2016). The 10 skills you need to thrive in the Fourth Industrial Revolution. Paper presented at the World Economic Forum.
• Obtenida el. https://www.weforum.org/agenda/2016/01/the-10-skills-you-need-to-thrive-in-the-fourth-industrial-revolution/
• Hamilton, V. (2004). Sustainability for digital libraries. Library Review, 53(8), 392-395.
• Howkins, J. ve Valantin, R. (Ed.) (1997). Development and the Information Age: Four global scenarios for the future of information and communication technology. International Development Research Centre.
• Hoq, K. M. G. (2014). Information overload: Causes, consequences and remedies: A study. Philosophy and Progress, 49-68. Doi: http://dx.doi.org/10.3329/pp.v55i1-2.26390
• Idiegbeyan-Ose, J. ve Ilo, P. I. (2013). Libraries and librarians in the 21st century: A new perspective. African Journal of Information and Knowledge Management, 1(1), 68-74.
• Islam, M. M. ve Habiba, U. (2015). Use of social media in marketing of library and ınformation services in Bangladesh. DESIDOC Journal of Library & Information Technology, 35(4), 299-303.
• İspir, Z. ve Torlak, D. (2018). 21. yüzyıl trendleri ve akademik kütüphanelerle ilişkisi. ÜNAK 2018 Yeni Nesil Kullanıcılar, Değişen Kütüphaneler Sempozyumu içinde (ss. 30-44). İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Kakırman-Yıldız, A. (2012). Sosyal paylaşım sitelerinin dijital yerlilerin bilgi edinme ve mahremiyet anlayışına etkisi. Bilgi Dünyası, 13(2), 529-542.
• Kamarudin, N., Halamy, S. ve Mohsin, M. (2020). Academic lıbrary and its users: Social media as intermediary. International Journal of Technology Management and Information System, 2(4), 1-9. http://myjms.mohe.gov.my/index.php/ijtmis
• Karakaş, S. (1996). Enformasyon Devrimi sürecinde kütüphanecinin rolü. Türk Kütüphaneciliği, 10(4), 339-349.
• Karasözen, B., Zan, B. U. ve Atılgan, D. (2010). Türkiye'de açık erişim ve bazı ülkelerle karşılaştırma. Türk Kütüphaneciliği 24(2), 235-257.
• Keenan, A. (2010). The discourse of the information age. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Alberta Üniversitesi.
• Khan, S. A. ve Bhatti, R. (2012). Application of social media in marketing of library and information services: A case study from Pakistan. Webology, 2012, 9(1), 1-11.
• Krishnan, N. ve Das, C. K. (2012). Globalization and challenges in library management in the 21 century: An appraisal of the university library systems in India and the USA. Emerging Trends including Knowledge Management, Proceedings of the Seminar on Challenges in Library Management System. 24-25 Şubat içinde (ss. 381-385). Kolkata, India.
• Kuny, T. ve Cleveland, G. (1998). The digital library: Myths and challenges. IFLA Journal, 24(2), 107.
• Kurbanoğlu, S. S. ve Akkoyunlu, B. (2002). Bilgi okuryazarlığı: Bir ilköğretim okulunda yürütülen uygulama çalışması. Türk Kütüphaneciliği, 16(1), 20-40.
• Kurbanoğlu, S. (2010). Bilgi okuryazarlığı: Kavramsal bir analiz. Türk Kütüphaneciliği, 24(4), 723-747.
• Kurulgan, M. (2013). Bilgi teknolojilerinin kütüphane/ bilgi-belge merkezlerine etkisi: Toplumsal, yapısal, yönetsel ve işlevsel açılardan bir inceleme. Türk Kütüphaneciliği, 27(3), 472-495.
• Kutluca, T. ve Yalman, M. (2016). Geleneksel kütüphanelere alternatif bir tasarım: E-kütüphane. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 345-365.
• Linde, P. (2006). Digital libraries: A challenge for medical research and education. https://www.researchgate.net/publication/30498874_Digital_Libraries_-_a_challenge_for_Medical_Research_and_Education
• Magnussen, A. (2002). The development of virtual libraries in Commonwealth libraries in Australia. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. University of Canberra.
• Masuda, Y. (1983). The information society as post-industrial society. World Future Society.
• McLuhan, M. (1964). Understanding media: The extensions of man. McGraw Hill.
• Mir, F. M. (2016). Intellectual property rights issues and challenges of academic libraries in digital environment. International Journal of Computer Engineering In Research Trends, 3(12), 639-644.
• Napp, J. B. ve Ballard, P. J. (2013). Information literacy instruction assignment in an online modüle. American Society for Engineering Education Annual Conference & Exhibition. https://www.researchgate.net/publication/248393903_Information_Literacy_Instruction_Assignment_In_An_Online_Module
• Osoba, M. A. and Quadri, M. O. (2017). Concept and application of knowledge management in the 21st century libraries: A practical approach. Journal of Applied Information Science and Technology, 10(1), 19-25.
• Postman, N. (1993). Technopoly: The surrender of culture to technology. Vintage Books.
• Önal, H. İ. (2007). Medya okuryazarlığı: Kütüphanelerde yeni çalışma alanı. Türk Kütüphaneciliği, 21(3), 335-359.
• Railienė, B. ve Steponaitienė, A. (2001). Do libraries help to survive in the information age?. Libraries in Knowledge-Based Society. Proceedings of the 3rd Nordic-Baltic Library Meeting içinde (ss. 37-39). Tallinn: Estonya.
• Ruhanen, T. (2001). The role of the university and research libraries in education and science: The new economic challenge. Libraries in Knowledge-Based Society. Proceedings of the 3rd Nordic-Baltic Library Meeting içinde (ss. 44-45). Tallinn: Estonya.
• Saatçioğlu, Ö., Özmen, Ö. ve Özer, P. S. (2003). Bilgi okuryazarlığı becerilerinin geliştirilmesinde kütüphanelerin rolü ve Dokuz Eylül Üniversitesi Uygulaması. Bilgi Dünyası, 4(1), 45-63.
• SCL Blog Archive (t.y.). Survey reveals librarians second only to doctors in public’s trust. https://simplewillform.com/survey-reveals-librarians-second-only-to-doctors-in-publics-trust.html
• Subaşıoğlu, F. (2001). Dijital kütüphaneler: Tanımlama sorunu. Türk Kütüphaneciliği, 15(1), 45-54.
• Sumadevi, S. ve Kumbar, M. (2019). Use of social media to promote library services in the digital age. https://www.researchgate.net/publication/337673976_Use_of_Social_Media_to_Promote_Library_Services_in_the_Digital_Age
• Syamalamba, R. (2011). Informatin literacy programmes for undergraduate students. International Journal of Digital Library Services, 1(1), 49-90.
• Tella, A. ve Kwanya, T. (2018). Handbook of research on managing intellectual property in digital libraries. IGI Global.
• Tella, A. ve Akinboro, E. O. (2015). The impact of social media to library services in digital environment. Adeyinka Tella (Ed.) Social media strategies for dynamic library service development içinde (ss. 279-295). IGI Global Publishers.
• Toffler, A. (1981). The third wave. Bantam Books.
• Tonta, Y. (çev.). (2014). Araştırma yapan ve destekleyen kurumlar için MedOANet Açık Erişim Politikaları Uygulama İlkeleri. Türk Kütüphaneciliği, 28(3), 418-432.
• Tonta, Y. (1999). Bilgi toplumu ve bilgi teknolojisi. Türk Kütüphaneciliği, 13(4), 363-375.
• Tonta, Y. ve Gürdal, G. (2014). 3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı Sonuç Bildirgesi 21 Ekim 2014. Türk Kütüphaneciliği, 28(4), 645-648.
• Trujillo-Torres, J. M., Gómez-García, G., Navas-Parejo, M. R. ve Soler-Costa, R. (2020). The development of information literacy in early childhood education teachers: A study from the perspective of the education center’s character. Journal of Technology and Science Education, 10(1), 47-59.
• Virilio, P. (2003). Enformasyon bombası (Kaya Şahin, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Wałek, A. (2018). Is data management a new “digitisation”? A change of the role of librarians in the context of changing academic libraries’ tasks. IFLA WLIC 2018-Kuala Lumpur, Malaysia-Transform Libraries, Transform Societies in Session 139-Education and Training, Science and Technology, and Continuing Professional Development and Workplace Learning. http://ifla-test.eprints-hosting.org/view/creators/Walek=3AAnna=3A=3A.html
• Wanucha, M. ve Hofschire, L. (2016). Trends in U.S. public library websites and social media use. Library Research Service. https://www.lrs.org/fast-facts-reports/trends-in-u-s-public-library-websites-and-social-media-use/
• Webster, F. (2002). Theories of the information society (2d. ed). Routledge.
• Yılmaz, B. (2012). İlk ve ortaöğretim (okullar), yükseköğretim, yetişkin eğitimi ve mesleki eğitim sektörlerinde bilgiokuryazarlığı: EMPATIC projesi bulguları ve karar vericiler için öneriler. Türk Kütüphaneciliği, 26(3), 578-591.
• Yoder, A. (2003). The cyborg librarian as interface: Interpreting postmodern discourse on knowledge construction, validation, and navigation within academic libraries. Libraries and the Academy, 3(3), 381-392.
• Yücel, İ. H. (1997). Bilim- teknoloji politikaları ve 21. yüzyılın toplumu. http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/yucel.pdf