ADIYAMAN BESNİ İLÇESİ İNCEARAPLAR KÖYÜ’NDEKİ MEZAR TAŞLARI

Yıl 2010, Sayı: 25, 15 - 49, 17.02.2011

Muahmmet Arslan Nacide Uysal

Öz

Ölümden sonraki yaşama inanan insanoğlu, öldükten sonra da unutulmamayı arzulamış ve bunun bir gereği olarak da varlığını ebedi kılmak istemiştir. Bu nedenledir ki insanoğlu, aynı zamanda inancıyla da bağdaştırmak suretiyle kendini gelecek nesillere aktarmanın yollarını aramıştır. Bu yollardan biri de, mezarını ve dünya hayatını mezarında sembolleştirmiştir. Bu sebeple Orta Asya’daki Şaman inancının bir devamı olarak İran ve Azerbaycan yoluyla Anadolu’ya yerleşen ve günümüzde dahi yaşatılmaya çalışılan “balbal” veya “taş heykel” olarak da adlandırabileceğimiz mezar taşları, Adıyaman ve civarında da karşımıza çıkmaktadır. Adıyaman’ın Besni ilçesine bağlı İncearaplar Köyü’ndeki tarihi mezarlık içerisinde, aynı geleneği devam ettiren mezar taşı uygulamaları görmekteyiz. Özellikle baş taşları, ölen kişinin cinsiyet ve ölmeden önceki hayatları hakkında bilgi vermeleri açısından önem taşımaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Besni, Balbal, Mezar Taşı, Taş Heykel

Kaynakça

• AKAR, A., “Eski Türk Mezartaşı Süslerine Dair”, Sanat Dünyamız, S. II, İstanbul 1976, s. 12-16.
• AKTEMUR, A. M. – ARSLAN, M., “Ağrı ve Iğdır Çevrelerindeki Koç-Koyun Heykeli Formlu Mezar Taşları”, II. Uluslar arası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu (Editör : Oktay Belli), İstanbul 2009, s. 287-296.
• AKTEMUR, A. M., “Çıldır-Yıldırımtepe (Rabat) Köyündeki İnsan Heykeli Formlu Mezar Taşları”, Serhat Kültür, Yıl : 5, Ocak-Şubat 2007, İstanbul 2007, s. 15-19.
• ALTINKAYNAK, E, “Ukrayna‟daki Kıpçak Balballarında Eşya ve Motifler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 1/3, s. 72-82.
• ARSLAN, A S., Develi İlçesindeki Bezemeli Mezar Taşları, Develi 2007.
• ARSLAN, A. S., Kayseri Zamantı Irmağı Çevresindeki Bezemeli Mezar Taşları, Kayseri 2005.
• BAIBOSYNOV, K., Stone Sculptures of Zhambyl Region, Almatı 1990.
• BARIŞTA, Ö., “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Bazı Takı Tasvirleri”, III. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler, İstanbul 2002, s. 1309-1313.
• BARTHOLD, W., “Türklerde Defin Merasimi Meselesine Dair”, Çev. Abdulkadir
• İnan, Belleten, XI/43, Ankara 1947, s. 515-539.
• BAYHAN, A. A. – SALMAN, F., Adıyaman Yüzey Araştırması (2000-2004), Adıyaman 2010.
• BELLİ, O., “Türklerde Taş Heykel ve Balballar”, Türkler, C. III, Ankara 2002, s. 910-914.
• ÇAL, H., “Erzincan Çayırlı Eşmepınar Köyü Mezar-Mezar Taşları”, Sanat Tarihi Araştırmaları Prof. Dr. Haşim KARPUZ’a Armağan, Kayseri 2007, s. 125-154.
• ÇORUHLU, T., “Eyüp Sultan ve Çevresindeki Hazirelerde Bulunan Hançerli Çatma Lahitler ve Taş Sandukalar”, Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler I, İstanbul 1997, s. 43-60.
• ÇORUHLU, Y., “Orta Asya‟dan Anadolu‟ya Çatma Lahit veya Taş Sandukalarda Görülen Hançer-Bıçak Tasvirlerinin Sembolizmi”, Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler I, İstanbul 1997, s. 60-71.
• DEMİREL, F., Besni Mezar Taşları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Türk Dünyası ve Ortaçağ Kültürleri Arkeolojisi Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2008. GÜNDOĞDU, H.,
• “Eski Bir Kültür Merkezi : Başköy”, Anadolu Birliğinin
• Sağlanmasında Otlukbeli Savaşının Yeri ve Önemi Paneli (Otlukbeli
• Erzincan 11 Ağustos 1996), Erzincan 1997, s. 135-142.
• GÜNDOĞDU, H., “Nahcivan‟da Figürlü Bir Mezar Taşının Düşündürdükleri”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Yıl : 2002, S. XVI, Erzurum 2006, s. 49-58.
• Jisl, L., “Kül-Tigin Anıtında 1958‟de Yapılan Arkeoloji Araştırmalarının Sonuçları”,
• Belleten, XXVII, Ankara 1963, s. 387-410.
• KARAMAĞARALI, B., Ahlat Mezar Taşları, Ankara 1992.
• ÖGEL, B., İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre, Ankara 1984.
• ÖZKAN, H., “Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Bezemeli Mezar Taşları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. XV, Erzurum 2000, s. 31-47.
• ÖZKAN, H., “Erzincan/Çayırlı ve Çevresinde Heykel Biçimli Mezar Taşlarından Birkaç Örnek”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (08-10 Nisan 2002) Bildiriler (Editörler : M. Denktaş-Y. Özbek-A Sağıroğlu Arslan), Kayseri 2002, s. 611-619.
• PEKTAŞ, K., Bitlis Tarihi Mezarlıkları Mezar Taşları, Ankara 2001.
• RUBROUCK, G. De – ROCKHILL, W. W., The Journey of Rubruck to the Eastern Parts of the World as Narrted by Himself, London 1900.
• SİLİ, T., “Taşların Dili”, Bilig, S. II, Ankara 1996, s. 220-227.