ÇAĞDAŞLAŞMA SÜRECİNDE SANAYİ-İ NEFİSE MEKTEBİ’NİN KURULUŞU VE ASKER RESSAMLARIN BU OKULDAKİ EĞİTİM FAALİYETLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2010, Sayı: 25, 51 - 66, 17.02.2011

Yusuf Çetin Mehmet Ali Avcı

Öz

Orta Asya’dan başlayıp Avrupa’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada etkilerini günümüze kadar sürdüren Türk sanatı çok zengin kültür katmanlarından oluşmaktadır. Kuşkusuz bu katmanların en önemlilerinden birisi de Osmanlı sanatıdır. Osmanlı sanatının çağdaşlaşma sürecinde Sanayi-i Nefise Mektebi’nin kuruluşu ve burada görev yapan asker ressamların eğitim faaliyetleri ile sanat eğitimine katkıları bu süreçte önemli bir yer tutmaktadır. Dönemin çağdaş kurumlarından olan ve Batılı resim teknikleri ile eğitim veren Mühendishaneler ve Harbiye’den mezun olan Ferik İbrahim Paşa (1815-1899), Ferik Tevfik Paşa (1815-1866), Halil Paşa (1857-1939), Sami Yetik (1878-1945), Ali Sami Boyar (1880-1967), Ahmet Ziya Akbulut (1869-1938), Hikmet Onat (1885-1977), Celal Esat Arseven (1875-1971) gibi ressamlar, ressam kimlikleri yanında eğitimci kimlikleri ile de ön plana çıkmışlardır. Osmanlı ülkesinde çağdaş sanatın kurucuları olarak da kabul edilen bu ressamlar, Sanayi-i Nefise Mektebi’ndeki eğitim faaliyetleri ile çağdaşlaşma sürecinde lokomotif rol üstlenmişlerdir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı sanatı, Batılılaşma dönemi, asker ressamlar

Kaynakça

• AYDOĞAN, E. B., “Sanat Eğitiminde Bir Duayen Sanatçı Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Onlar Grubu”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 10/2, Edirne, 2008, s. 312-326.
• BARIŞTA, H. Ö., Türk El Sanatları, Ankara, 1998.
• BAŞKAN, S., XIX. Yüzyıldan Günümüze Türk Ressamları, Ankara, 1991.
• BOYAR, P., Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devirlerinde Türk Ressamları Hayatları ve Eserleri, Ankara, 1948.
• ÇALIŞLAR, D.-ÖGEL, S., „„Osmanlı Resminde Mimesis: Şeker Ahmet Paşa‟nın Resimleri Bağlamında Bir Değerlendirme‟‟, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 2/1, İstanbul, 2005. s. 69-78.
• ÇELİK, N., Türkiye‟nin Toplumsal ve Ekonomik Dönüşümünde Sanat Piyasasının Oluşumu Plastik Sanatların Rolü ve Osman Hamdi Bey Örneği, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Tarihi Bilimdalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2008.
• DİLMAÇ, O., „„1914-1940 Yılları Arasında Avrupa‟da Eğitim Alan Sanatçılarımızın Ülkemizdeki Sanat Eğitimine Katkıları‟‟ Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 23, Erzurum, 2009, s. 55- 77
• DÜDEN, İ., Türk Resmi ve Eleştirisi (1800-1950), İstanbul, 2007.
• ERGÜN, M., „„Türk Eğitiminin Batılılaşmasını Belirleyen Dinamikler‟‟, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 17, Ankara, 1990, s. 453-457.
• ERSOY, A., Günümüz Türk Resim Sanatı (1950‟den 2000‟e), İstanbul, 1998.
• GENÇ, M.A., Türk Resminin Batılılaşma Sürecinde D Grubu Ressamlarının Rolü, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Güzel Sanat Tarihi Bilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van, 2006.
• GÖKTAŞ, Y., „„Modern Eğitim Kurumlarının Batılılaşma Dönemindeki Gelişimi (1700 - 1900)‟‟, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Erzurum, 2007, s. 11 – 25.
• GÖREN, A. K., Hüseyin Avni Lifij Türk Resim Sanatı İçindeki Yeri ve Önemi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1990.
• H. A. Baloğlu, Şeker Ahmet Paşa‟nın Sanatı ve Sanatçı Kişiliği, Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale, 2006.
• İSLİMYELİ, N., Asker Ressamlar ve Ekoller, Ankara, 1965.
• KARABULUT, N., „„Sanatta Batılılaşma Hareketleri ve Mihri Hanım‟‟, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 2, Erzurum, 1995, s. 79- 83.
• KARAKAYA, E., Türk Mimarlığında Sanayi-i Nefise Mektebi/Güzel Sanatlar Akademisi‟nin Yeri ve Restorasyon Alanına Katkıları (1883-1960), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Türk İslam Sanatları Programı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2006.
• KAROĞLU, A., 1923-1973 Yılları Arası Türkiye‟de Resim Eleştirisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1986.
• KINA, M., Tanzimat Döneminde Eğitimde Çağdaşlaşma Hamlesi ve Öğretmen Yatiştirme Sistemi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakın Çağ Tarihi Bilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir, 2006,
• KODAMAN, B., „„Osmanlı Devletinin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel bir Bakış‟‟, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 2007, s. 1- 24.
• Komisyon, Osmanlı Resim Sanatı, İstanbul, 2006.
• Komisyon, Türk Tarihi ve Kültürü, Ankara, 2004.
• LİMON,B., Çağdaş Türk Resminde Örgütlü Sanat Hareketlerinin Türk Toplumunda Sanat Alt Kültürünün Oluşmasına Etkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2008.
• RENDA, G., Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara, 1977.
• SİNANLAR, S.-AKIN,G., „„Pera‟da Resim Üretim Ortamı 1844-1916‟‟, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 5/1, İstanbul, 2008, s. 43-54.
• TANSUĞ, S., Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul, 2008.
• TANSUĞ, S., Resim Sanatı Tarihi, İstanbul, 1993.
• TEKELİ, İ., Osmanlı İmparatorluğu‟nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara, 1999.
• TEKİNALP, P. Ş., „„Ahmet Haşim ve Hüseyin Avni Lifij‟den Manzaralar‟‟, Turkish Studies İnternational Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, Wolume 4/1-I Winter 2009, s. 685 - 700
• TERZİ, İ., Mehmed Esad‟ın Mir‟at-ı Mühendishane-i Berri Hümayun ve Mir‟at-ı Mektep-i Harbiye Adlı Eserine Göre 19. Yüzyıl Türk Resmi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Resim-İş Eğitimi Bilimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 1998.
• UYGUN, M., Başlangıçtan 1950‟lere Kadar Türk Resminde Manzara, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim Ana Sanat Dalı Resim Programı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2007.