Cyzicus, the Center of a State in Hellespontus

Yıl 2013, Sayı: 31, 69 - 91, 02.05.2014

Nurettin Koçhan

Öz

The ancient city of Cyzicus, within the boundaries of the province of Balikesir’s Erdek district, is situated in the isthmus of the peninsula’s near the southern tip of Arktonnesos (Bear Island) pertained to as the mainland in ancient times, which is called Kapıdağı today. It is understood that Kapıdağı was at first an island, and then it became a peninsula when Cyzicus’s region combined with the mainland in AD 2 in Eastern Roman period. The earliest settlers of Cyzicus were Dolions. They migrated because of endless attacks of Eols from Thessalia. The history of Cyzicus began in 756 B.C. by Miletos when they colonized the region. Cyzicus was destroyed by an earthquake in 10.11.117 AD. when the Emperor Hadrian went on a trip for Anatolia in AD 124. When Hadrian came to Cyzicus, he helped to repair the Temple of Zeus (Jupiter). Cyzicus’s people were dedicated to this temple for Emperor Hadrian and began to rebuild this temple. Thus, Cyzicus became one of the cities that built a temple of Emperor after Pergamon and Smyrna in Anatolia. The Amphitheatre is one of three examples in Anatolia, the Amphitheatre is elliptical and ıt’s measuring are 155 x 180 m from outside to outside. East and west sides of the seats in the soil, north and south seats were based on a strong foot’s vaults in the stream bed. Cavea of the theater shows Hellenistic special features and ıt’s diameter is 145 m, it’s diameter of orchestra is 55 m. Ancient Cyzicus has been identified with two agoras by researchers.

Anahtar Kelimeler

Cyzicus, Dolion, Amphitheater, Theater, Agora.

KYZİKOS, HELLESPONTUS’DA BİR EYALET MERKEZİ

Öz

Kyzikos antik kenti, Balıkesir İli Erdek İlçesi sınırları içinde, antik dönemde Arktonnesos (Ayı Adası) olarak anılan günümüz Kapıdağı Yarımadası’nın anakara ile birleştiği kıstağın güney ucuna yakın kısımda yer almaktadır. Kapıdağı’nın ilk önceleri ada, MS 2. yüzyıl ortalarından sonra anakara ile birleşerek Doğu Roma döneminde yarımada haline geldiğini kabul edebiliriz. Kyzikos’a en erken yerleşen Dolionlar, Aeol saldırıları sonucu Thessalia’dan göç etmiş. Ancak tarihi MÖ 756 da Miletos’un kolonize etmesi ile başlatılır. MÖ 546 da Lydia krallığı Persler tarafından yıkılınca bölge, Persler’in eline geçmiş. Büyük İskender, Persler’e karşı direnen Kyzikos’a idari açıdan serbesti tanır. Kent MS 10.11.117 yılında meydana gelen deprem ile tahrip olmuş. MS 124 yılında Anadolu gezisine çıkan İmparator Hadrian Kyzikos’a geldiğinde, kentin onarılmasına ve Jupiter (Zeus) tapınağının inşasına yardım etmiş. Halk da tapınağı Hadrian’a adamış ve inşasına başlanmış. Böylece Anadolu’da Pergamon ve Smyrna’dan sonra İmparator tapınağı yapan kent Kyzikos olmuş. Anadolu’daki üç örnekten biri olan Amfiteatr, dıştan dışa 155 x 180 m ölçülerinde elips şeklindedir. Doğu ve batı yöndeki oturma basamakları toprağa, dere yatağından dolayı güney ve kuzey yönlerdekiler ise güçlü ayakların taşıdığı tonozlar üzerine oturtulmuştu. Hellenistik özellikler gösteren tiyatronun kaveası 145 m, orkestrası 55 m çapındadır. Kyzikos antik kentinde iki agora da tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kyzikos, Dolion, Amfiteatr, Tiyatro, Agora.

Kaynakça

• Akşit, O.(1970). Roma İmparatorluk Tarihi (M.S.193- 395) (İstanbul)
• Akşit, O. (1971). Hellenistik ve Roma Devrinde Likya (İstanbul)
• Akşit, O. (1983). Manisa Tarihi (İstanbul)
• Akurgal, E. (1993). Anadolu Uygarlıklar4 (İstanbul)
• Anabolu, M. (1972). “Kyzikos(Balkız)’dan Birkaç Yeni Buluntu” VII. Türk Tarih Kongresi I (Ankara 25-29 Eylül1970) 165-168.
• Apollonius Rhodius, (1921). The Argonautica. I (NewYork)
• Ardel, A. - İnandık, H. (1957). “Kapıdağı Yarımadası Berzahı (BelkısTombolosu)” İ.Ü.Coğrafya Enstitüsü Dergisi 4/8, 65-66.
• Arslan, M. (2000). Antik Çağ Anadolu’sunun Savaşçı Kavmi Galatlar (İstanbul)
• Ashmole, B. (1956). “Cyriac of Ancona and the Temple of Hadrian at Cyzicus” Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 19.
• Ashmole, B. (1957). Cyriacus of Ancona (Proceeding of the British Academy)
• Atlan, S. (1970). Roma Tarihi’nin Ana Hatları. I. Kısım Cumhuriyet Devri (İstanbul)
• Barattolo, A. (1995). “The Temple of Hadrian-Zeus at Cyzicus. A New Proposed Reconstruction for a Fresh Architectonic and İdeological İnterpretation” İstMitt 45, 57-108.
• Bengtson, H. (1969). Griechische Geschichte. von den Anfugen bis in die Römische Kaiserzeit (München)
• Bodnar, E.-Mitchell, S. J. C. (1976)Cyriacus of Ancona’s Journey in the Propontis and the Northern Aegean.
• Broughton, T. R. S. (1938). Economic Survey of Ancient Rome I-II (Baltimore)
• Cook, J. M. (1970). The Greeks in Ionia and East (London)
• Cremer, M. (1991). “Hellenistisch-Römische Grabstelen im Nordwestlichen
• Kleinasien I Mysien” Asia Minor Studien 4, 9-10.
• Krebal, S. - Kızılcaoğlu, A. - Soykan, A. (1998). ”Belkıs Tombolosunun Jeomorfolojik ve Uygulamalı Jeomorfolojik Özellikleri” Balıkesir ÜniversitesivSosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1.1, 1-21.
• Çubuk, N. (2006). Hierapolis Tiyatro Kabartmaları (İstanbul)
• Diodorus, (1947). Bibliotheke Historike I-XL (London)
• E. Doğer, “Antik Kyzikos Ekonomisi Üzerine Gözlemler” I. Kyzikos Paneli. Bandırma 04. 06. 1988, 26-31.
• Erdemir, H. P. (2004). “Roma’nın Küçük Asya’da İdari Bir Meselesi: Bağımsız Şehirler” Adalya VII, 171-184.
• Erhat, A. (1972). Mitoloji Sözlüğü (İstanbul) Erol 1991 :Erol, O. (1991). “Türkiye Kıyılarındaki Terkedilmiş Tarihi Limanlar ve Bir Çevre Sorunu olarak Kıyı Çizgisi Değişmelerinin Önemi” İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülten 8/8, 1-44.
• Ertin, G. (1994). “Kapıdağı Yarımadasının CoğrafiEtüdü” Türkiye Coğrafya Dergisi 29, 283-313.
• Ertüzün, R. M. (1964). Kapıdağı Yarımadası ve Çevresindeki Adalar. Tarih ve Arkeolojisi Üzerinde Araştırmalar (Ankara)
• Eusebios, II. 81-87 (Ruge, Pauly-Wissowa, Cilt. XII )
• Ferrero, D. de B. (1988). Batı Anadolu’nun Eskiçağ Tiyatroları (çev. E. Özbayoğlu-Ankara).
• Frisch,P. (1983). Inschriften von Parion.
• Gezgin, İ. (1997). Pers Yönetimi Döneminde Batı Anadolu Şehir Devletlerinin Politik ve Sanatsal Yaşamları(E.Ü. Sos. Bil. Ens. Yayınlanmamış Doktora Tezi İzmir).
• Graves, R. (1955). The Greek Myths I-II (Boston).
• Hasluck, F. W. (1910). Cyzicus (Cambridge).
• Hasluck, F. W. - Henderson, A. E. (1904). “On the Topography of Cyzicus” JHS 24/1, 135-143.
• Head, D.V. (1887). Historia Numoroum (London).
• Herodotos. (1973). Herodot Tarihi (çev. M. Öktem-İstanbul)
• Howgego, C. (1998). Sikkeler Işığında Eskiçağ Tarihi (çev. O. Tekin- İstanbul)
• K
• Koçhan, N. (1991). “Kyzikos 1989 Kazısı Hadrian Tapınağı Bezemeleri” TürkAD 29, 119-132.
• Koçhan, N. (1996). “Yüzey Araştırmaları” XVII. Kazı Sonuçları Toplantısı. II (29 Mayıs-2Haziran1995) 315-319.
• Koçhan, N.(2004). “Argonautlar Mitolojisine Göre Kyzikos Kentinin Topografik Yapısı” 60.Yaşında Fahri Işık’a Armağan. Anadolu’da Doğdu. (İstanbul 2004) 423-426.
• Koçhan, N. - Meral,K. (2009). “Kyzikos 2008” 31. Kazı Sonuçları Toplantısı II, (25-29 Mayıs Denizli) 51-62.
• Koçhan,N. (2011). Kyzikos Tarihi ve Mimari Kalıntıları (Bursa)
• Koçhan,N.- Meral,K.(2013). “Kyzikos 2011” 34. Kazı Sonuçları Toplantısı 2,(28 Mayıs–1 Haziran 2012 Çorum) (Çorum) 337-346.
• Ksenophon. (1999). Hellenika. Yunan Tarihi. (çev. S.Sinanoğlu-Ankara)
• Laubscher, H. P. (1967). “Zum Fries des Hadrianstempels in Kyzikos”, İstMitt, 17, 211-217.
• Lechevalier, J. B. (1800). Voyage de la Propontide et du Pont- Euxin Skolast Lucianus, SKHOL XXVI, 779
• Lyttelton, M. (1974). Baroque Architecture in Classical Antiquity (London)
• Magie,D. (1950). Roman Rule in Asia Minor. To the End of the Third Century After Christ. I. II. (Princeton)
• Magie, D. (2002).Anadolu’da Romalılar 2, Batı Anadolu ve Zenginlikleri (çev. N. Başgelen-Ö. Çapar-İstanbul).
• Malalae, J. (1831). Chronographia (Bonn).
• Malay,H. (1992). Hellenistik Devirde Pergamon ve Aristonikos Ayaklanması (İzmir).
• Mansel, A. M. (1971). Ege ve Yunan Tarihi (Ankara).
• Marquart, J. (1836). Cyzicus und Sein Gebiet (Berlin).
• Marquardt-Grigoriadis. (1878). Kyzikos’un Tarihi (İstanbul).
• Mella, De Chorographia I, 19.
• Meral,K. (2000). “Kyzikos Amphitheatr’ı Işığında Amphitheatr’larda Düzenlenen Oyunlar” Arkeoloji ve Sanat 94,13-19.
• de la Mottraye, A. (1783). Voyage du Sr. A. de la Mottraye en Europe, en Asie et en Afrique I (Paris).
• Orkholm, O. (2000). Erken Hellenistik Çağ Sikkeleri. Büyük İskender’in
• Tahta Çıkışından Apameia Barışına Kadar (M.Ö.336-186) (çev. O. Tekin) (İstanbul).
• Özsait, M. (1982). “Anadolu’da Helenistik Dönem”, Anadolu Uygarlıkları Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi 2 (İstanbul).
• Perrot, G. (1864). Souvenirs d’un Voyage en Asie Mineure (Paris).
• Philippson, A. (1910). Reisen und Forschungen im Westlichen Kleinasien I. Gaius Plinius Secundus Maior. (1958). Naturalis Historia (çev. H.R. Rockham- London).
• Price, S. R. F. (2004). Rituel ve İktidar (çev. T. Esin- Ankara).
• Radt, W. (1988). “Kyzikos Amfitiyatrosu ve Roma İmparatorluğundaki Diğer Amfitiyatrolar” I. Kyzikos Paneli (Bandırma) 16-25.
• Radt, W. (1988). Geschichte und Bauten, Funde und Erforschungeiner Antiken Metropole.
• Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (çev. M. Pektaş- Amsterdam).
• Reinach, Th. (1890). “Lettre â J. B. de Rossi au Sujet du Temple d’Hadrien â Cyzique” BCH 14, 517-545.
• Paulys Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschuft XI. 2 (Stuttgart 1922) “Kybele” 2297 vd.
• Th. Reinach, Sur L’Epoque et le Nambre des Néocorats De Cyzique in Rev. Num. VIII. 1890.
• Robert, L. (1978). “Docüments Mineure” Alt bölümler: X.Un Decret de Cyzique sur le Bosphore 452-460; XI. Une Fete de Cyzique et un Oracle de Delphes a Delos et a Delphes 460-477, BCH 102, 395-543.
• Robert, L. (1980). A Travers L’Asie Mineure (Paris).
• Roller, L.E. 2004). Ana Tanrıçanın İzinde. Anadolu Kybele Kültü (İstanbul.
• Rostovtzeff, W. (1953). The Social and Economic History of Hellenistic World I (London)
• Ruge, E. “Kyzikos” RE XII. I de Rustafjaell, R. (1902). “Cyzicus” JHS 22, 174-189.
• Schaehermeyr, F. (1973). Alexander der Grosse (Wien).
• Schulz, A. – Winter, E. (1990). “Historisch Archaeologische Untersuchungen zum Hadrians Tempel von Kyzikos Asia Minor
• Studien, Band 1, Mysiche Studie.
• S
• Sevin, V. (1982). “Anadolu’da Pers Egemenliği”Anadolu Uygarlıkları. Görsel Anadolu Tarihi Ansiklopedisi Cilt 2 (İstanbul).
• Skylax. Scriptores Minores 6, 98.
• Socrates. Historia Ecclesiastica III. 23,59.
• Soysal, H. – Sipahioğlu, S. – Kolçak, D. - Altınok, Y. (1981). Türkiye ve Çevresinin Tarihsel Deprem Kataloğu, Türkiye Bilimsel ve Teknik
• Araştırma Kurumu, Matematik-Fiziki ve Biyolojik Araştırma Grubu, Proje No: YBAG 341 (İstanbul).
• R. Stewig, Batı Anadolu Bölgesinde Kültür Gelişmesinin Anahatları (çev. R. Turfan-M. Ş. Yazman-İstanbul 1970)
• Strabon. (1987). Coğrafya (çev. A. Pekman-İstanbul).
• Tacitus. (1896). Annales (H. Furneauk) IV.
• Tekin, O. (1992). Antik Numismatik ve Anadolu (Arkaik ve Klasik Çağları) (İstanbul).
• Tekin, O. (2001). Eski Yunan Tarihi3 (İstanbul).
• Texier, C. (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, Cilt I (Çev. Ali Suat, Latin Harflerine Aktaran Prof. Dr.Y. Kopraman, Sadeleştiren Yrd.Doç.Dr. M. Yıldız-Ankara).
• Thukydides. (1976). Peleponnesos Savaşı (Çev.T.Gökçöl- İstanbul)
• Waddington, H. Mem. Acad. İner. XXVI, 255;
• Yaylalı, A. (1988). “Antik Kyzikos Kenti ve Geleceği Üzerine Düşünceler” I. Kyzikos Paneli 12-15.
• Yaylalı, A. (1991). “Kyzikos 1989 Yılı Çalışmaları” XII. Kazı Sonuçları Toplantısı II, (28 Mayıs-1 Haziran 1990 Ankara) 171-194.