CLAVİJO VE PARROT SEYAHATNAMELERİNDE IĞDIR TUZLUCA VE ÇEVRESİ

Yıl 2016, Sayı: 37, 316 - 333, 28.12.2016

Hasan Buyruk

Öz

Öz

Sürmeli Çukuru, (Aralık -Iğdır-Tuzluca) İpek
Yolu’nu İran ve Anadolu üzerinden batıya bağlayan ana kervan yolları dışında
kaldığından çok az seyyah ve araştırmacı tarafından ziyaret edilmiştir. Bölgeye
yapılan ziyaretlerin odağı, Ağrı Dağı’nda olduğu sanılan Nuh’un Gemisi’dir.
Seyahatnamelerinde Sürmeli Çukuru’ndan bahsedenlerden en çok bilineni
Clavijo’dur. İspanya Kralı tarafından Timur’a elçi olarak gönderilen Clavijo,
(1404) İran’a giderken Sürmeli Çukuru’nu ziyaret etmiş ve güzergâhı üzerinde
bulunan Tuz Dağı, (Tuzluca) Sürmeli Şehri, Iğdır Şehri ve Ağrı Dağı hakkında
bilgiler vermiştir.

Sürmeli Çukuru hakkında en detaylı bilgileri
aktaran, Clavijo’dan 425 yıl sonra yöreyi ziyaret eden Alman bilim adamı ve
gezgin Dr. Friedrich Parrot’dur. Ağrı Dağı’nda Nuh’un Gemisi’ni aramak için
Tiflis, Alaverdi, Erivan, Ecmiadzin güzergâhını takip ederek, 1829 yılının 11
Eylül günü Ağrı Dağı’nın kuzey eteklerinde bulunan Ahura Köyü’ne (Yenidoğan) ulaşan
Parrot ve ekibi burada konaklamıştır. Konaklama yeri olarak köyde yer alan St.
Yakup Manastırı’nı kullanan Parrot, Ağrı Dağı’na çıkış denemelerini, bu
denemeler neticesinde zirveye ulaşmalarını, Ağrı Dağı zirvesine çıkmayı
başarabilen ilk araştırmacı unvanıyla zirveden gördüklerini ayrıntılı bir
şekilde anlatmıştır. Parrot, dağcılık faaliyeti yanında Sürmeli Çukuru’nda
bulunan yerleşimlere de geziler düzenlemiştir.

Sürmeli
Çukuru’nun sosyal yaşamı, kültürü, ekonomisi, etnik ve dini yapısı hakkında da
bilgiler vermektedir. Parrot, 24 Eylül 1829 tarihinde Tuzluca’daki tuz
yataklarını görmek için Ahura’dan hareketle Taşburun-Hakmehmet-Arapkir
güzergâhını izleyerek 26 Eylül 1829 tarihinde Tuzluca’ya ulaşmıştır. Parott, bu
yolculuğunun büyük bir kısmını ovada gerçekleştirmiştir. Parrot’un yaptığı 4
günlük Tuzluca yolculuğunda anlattıklarından, tuz madenleri yanında Tuzluca ve
çevresiyle ilgili oldukça ilgi çekici bilgiler belirlenebilmektedir. Bunların
içinde yörenin yemek kültürü, konut mimarisi ve konuk ağırlama gibi konular da
yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Parrot, Ağrı Dağı, Tuzluca, Tuz

Kaynakça

• BUYRUK, H. (2006), Tarihi ve Kültürel Varlıklarıyla Iğdır, Iğdır Belediyesi Kültür Yayınları Yayın No:2, Iğdır.
• CLAVİJO, G. R. (1993), Anadolu Orta Asya ve Timur, (Çevri. Ömer Rıza Doğrul), İstanbul.
• ÇETİNKAYA, N. (1996), Iğdır Tarihi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• EVLİYA ÇELEBİ, (1999), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.2, YKY, İstanbul.
• GEİSSLER, R. (1999), “Noah’s Ark Sources And Alleged Sightings” (Editör B. J. Corbin), The Explorers of Ararat, USA.
• GÜNER, İ. (1993), İlimiz Iğdır, İl Milli Eğitim Müdürlüğü Koruma ve Yaşatma Derneği Yayınları Yayın No:1, Iğdır.
• HAMİLTON, W.J. (2013), Küçük Asya (Çevri, Kasım Toroman), Midas Kitap, İstanbul.
• KIRZIOĞLU, F. (1953), Kars Tarihi, C.1, İstanbul.