ERZURUM YÖRESİNE AİT OYUN HAVALARININ GÜNÜMÜZ İCRASI YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yıl 2018, Sayı: 40, 179 - 209, 28.04.2018

Mahmut Kıvanç , Yavuz Şen

Öz

Bu araştırmada Erzurum
yöresine ait oyun havalarının, günümüz icrası açısından incelenerek genel
özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, Erzurum yöresine ait oyun havalarının
günümüzdeki icra farklılıklarının incelenerek ortaya konulması bakımından önem
taşımaktadır. Araştırma, TRT THM repertuvarına yönelik betimsel
bir araştırma olup, oyun havalarından veriler elde etmeye yönelik tarama (survey)
modeli ve sözlü görüşme (mülakat) tekniği kullanılmıştır. Yapılan görüşmeler esnasında; mahalli
icracılara, örneklemi oluşturan eserlerden bildikleri çaldırılarak ses kaydı
alınmış olup, eserlerin repertuvardaki notası ile günümüzdeki icra farklılıklarının
belirlenebilmesi amacıyla alınan ses kayıtlarının analizi yapılmıştır. Araştırmanın
evreni, TRT Türk halk müziği repertuvarında yer alan 682 adet oyun havasından
oluşmaktadır. Örneklemi ise, TRT Türk halk müziği repertuvarında yer alan
Erzurum yöresine ait 29 adet (sözsüz) oyun havasından oluşmaktadır.

Yörede yaşayan mahalli icracılara oyun havaları, klarnet ve zurna
çalgılarıyla çaldırılarak sesli ve yazılı olarak kayıt altına alınmış ve
incelenmiştir. Bu incelemeler neticesinde eserlerin günümüzdeki icrası ile TRT
(Türkiye Radyo Televizyon) THM (Türk Halk Müziği) repertuvarında yer alan
notaları karşılaştırıldığında eserler arasında benzerlik ve farklılıkların
olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılıkların mahalli icracıların nota bilmemesi
nedeniyle eserleri dinleyerek yada usta çırak ilişkisiyle belleğe kaydetmek
suretiyle öğrenmelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. İcrada yapılan ekleme
veya çıkarmaların yoruma dayalı icra farklılıklarından olduğu tespit
edilmiştir. Fakat bu farklılıkların eserlerdeki ana ezgi ve ritmik yapıyı
bozmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum Yöresi, Türk Halk Müziği, Oyun Havaları

Kaynakça

• Artun, E. (2011). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı edebiyat tarihi/metinler. (4. Baskı). Adana: Karahan Yayınları.
• Bayraktar, E. (1992). “Geleneksel müziklerimiz ve çokseslilik çalışmaları”, Türk halk musikisinde çeşitli görüşler. (Derleyen) Salih Turhan. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Büyükyıldız, H. Z. (2009). Türk halk müziği-ulusal Türk müziği. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Erzurum Yöresi Oyun Havaları Notaları. (2017, 27 Mart). Erişim adresi: http://www.trtmüzikdairesibaşkanlığı.com/
• Güvenç, B. (2002). Kültürün A B C’si. (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hoşsu, M. (1997). Geleneksel Türk halk müziği nazariyatı. İzmir: Kombassan A.Ş.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• TRT. (2000). Türk halk müziği repertuarı “Türk halk müziği oyun havaları repertuarı”. Ankara: TRT Kurumu Müzik Dairesi Yayınları.
• Uçan, A. (2005). Müzik eğitimi temel kavramlar- ilkeler-yaklaşımlar ve Türkiye’deki durum. (3. Basım). Ankara: Önder Mabaacılık Ltd. Şti.