ORTA VE DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ 19. YÜZYIL RUM KİLİSELERİNDE ÇAN KULELERİ

Yıl 2018, Sayı: 41, 194 - 208, 24.10.2018

Demet Okuyucu Yılmaz

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.461898

Öz

Osmanlı
İmparatorluğu’nda, Islahat Fermanına kadar olan dönem boyunca çan çalınması
yasak olduğundan kiliselerde bu döneme kadar çan kulesi inşa edilememiştir. 19.
yüzyılın ortalarında, Tanzimat ve Islahat Fermanları’nın sağladığı koşulların
sonucunda kiliselerde çan çalınması serbest bırakılmış, bu dönemden itibaren
bazı kiliselerde ek yapı olarak çan kuleleri inşa edilmiştir.

Orta
ve Doğu Karadeniz Bölgesi 19. Yüzyıl Rum Kiliselerinde çan kuleleri bağımsız
veya kiliselere bitişik olarak inşa edilmişlerdir.

Dönemin
başkentinde yer alan 19. yüzyıl Rum Ortodoks kiliselerinde görülen ve sonradan
inşa edilen ek yapılar şeklindeki çan kuleleri de yapıdan bağımsız veya
kiliseye bitişiktir.

Günümüze
tamamıyla veya kısmen ulaşabilen ve kalıntılardan hareketle var oldukları
düşünülen bu çan kuleleri başkent ve eyaletlerdeki diğer kuleler ile
karşılaştırılıp bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çan kulesi, Karadeniz Bölgesi, 19. Yüzyıl, Rum

Kaynakça

• Aydın, A.19. Yüzyıl Mersin Kiliseleri, Mersin Kitaplığı-1, Pitura Yayınevi, İstanbul 2011.
• Bebiroğlu, M. Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Nizamnameleri, İstanbul 2008.
• Bener, Salkım S. Antikçağda Oyun ve Oyuncaklar, İstanbul, 2016.
• Bozkurt, Gülnihal, Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839-1914), TTK Yayınları, Ankara,1996.
• Bryer, A., Winfield, D. The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, Washington, 2007.
• Bryer, A., David, W., Ballance, S.,Isaac, J. The Post-Byzantine Monuments of the Pontos, Great Britain/USA 2002.
• Erol, Arman Ö. Ege Bölgesi Rum Ortodoks Kiliseleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, İzmir 2003.
• Freely, J.,Çakmak, A., İstanbul’un Bizans Anıtları (Çev.F.Gülru TANMAN), YKY, İstanbul, 2005.
• Gündoğdu, H.,Bayhan, Ahmet A.,Bayraktar, S.,Aktemur, Ali M.,Kukaracı, İshak U., Çelik, A. Anadolu Kültür Mirasında Şebinkarahisar, Şebinkarahisar Belediyesi Yayınları, Erzurum, 2003.
• Hançer, E. “19. Yüzyıl İstanbul Ermeni Dini Mimarisinde Yeni Tipoloji: Kubbeli Kiliseler ve Çan Kuleleri”, Batılılaşan İstanbul’un Ermeni Mimarları, İstanbul, 2011, s.80-90.
• Hadzopoulou, Yeoryiou K., “Laografika horiou Andreandon” (Λαογραφικα χωριου Αντρεαντων)Arheion Pontoy, 28, Athenai,1966, s.309-368.
• Karaca, Z. İstanbul’da Tanzimat Öncesi Rum Ortodoks Kiliseleri, YKY, İstanbul 2008.
• Kazhdan, Alexander P.“Bell” Maddesi, The Oxford Dictionary of Byzantium, Volume 1, New York, Oxford, 1991, s.279-280.
• Kazhdan, Alexander P.“Bell Tower” Maddesi, The Oxford Dictionary of Byzantium, Volume 1, New York, Oxford, 1991, s.280-281.
• Kazhdan, Alexander P. “Semantron” Maddesi, The Oxford Dictionary of Byzantium, Volume 3, New York, Oxford, 1991, s.1868.
• Leclercq, H.“Cloche, Clochette” Maddesi,Dıctıonnaıre D’Archéologıe Chrétıenne et de Lıturgıe, C.2, Paris, 1914, s.1954-1977.
• Marinis, Vasileios, Architecture and Ritual in The Churches of Constantinople Ninth to Fifteenth Centuries, Cambridge, 2013.
• Nicol, Donald M., Bizans ve Venedik, İstanbul, 2000.
• Okuyucu, D. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi Rum Kiliseleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2013.
• Ousterhout, R. The Architecture of Kariye Camii in İstanbul, Dumbarton Oaks Publications, Washington, 1982.
• Özkan, H., Yurttaş, H. Ortaçağ’dan Günümüze Gümüşhane, Seçil Ofset, İstanbul 2012.
• Pekak, S. “Kappadokya’da Post-Bizans Dönemi Dini Mimarisi 1: Nevşehir ve Çevresi”, XV.Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt:1, Ankara 1998, 1-43.
• Sinclair, Thomas A. Eastern Turkey: An Architectural and Archeological Survey, Sayı:II, The Pindar Press, London 1989.
• Sözen,M., Tanyeli, U. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 2012.
• Şakiroğlu, M. “Fatih Sultan Mehmed’in Galatalılara Verdiği Fermanın Türkçe Metinleri”, Ankara Üniversitesi, DTCF. Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: XIV, Ankara 1983, ss. 211-224.
• Şahin, M.S.”Çan” Maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, C.8, İstanbul, 1993, s.196-197.
• Şarlak, E. “19. Yüzyılda İstanbul’un Fiziksel Çehresinin Değişmesine Rol Oynayan Kubbeli Rum Ortodoks Kiliseleri”, Batılılaşan İstanbul’un Rum Mimarları, İstanbul, 2011, s.80-94.