Mimari Yapılarda Görülen Taş Kabartma Süslemelerin Din ve Sanat İlişkisi Açısından Değerlendirilmesi (Aksaray İli Güzelyurt Örneği)

Yıl 2019, Sayı: 42, 127 - 145, 26.03.2019

Gamze Uray

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.467957

Cited By: 1

Öz

İnsanoğlunun, barınma ve
korunma ihtiyacından dolayı, yaşadığı yeri ve çevreyi düzenleme isteği mimarlık
eylemini başlatmış, yerleşik hayata geçmesiyle de ahşap, taş gibi malzemeleri
kullanarak mimari yapıların gelişim sürecini hızlandırmıştır. Mimari yapının en
temel biçimlendirme elemanı olan taş, aynı zamanda bir süsleme elemanı olarak
kullanılmış din, kültür ve estetik kaygılar ile birleşerek, duygu ve
düşünceleri anlatan bir araç olmuştur. Tarih öncesi çağlardan başlayarak
günümüze kadar gelişim süreci içine giren mimari yapılar, her türlü toplumsal
değişimden etkilenmiştir. Özellikle din ve sanat gibi kavramlar, mimari
yapıların değişip gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Din
ve sanat; birbirine zıt iki kavram gibi gözükse de bu iki kavramın birbirleriyle
olan etkileşimini göz ardı etmek yanlış olur. Sanat; biçim ve içerik olarak
sosyo-kültürel düşünce yapısıyla gelişmiş, din yardımıyla da
somutlaştırılmıştır. Kapadokya
bölgesinde yer alan ve Aksaray’ın bir ilçesi olan Güzelyurt, kendine has tarihi
ve kültürel yapısının yanı sıra sivil ve dini mimari yapıları ile de ön plana
çıkmaktadır. 1924 yılına kadar Güzelyurt’ta yaşamış olan Rum halkından geriye
kalan, sivil ve dini mimari yapılarda görülen taş kabartmalar, din ve sanat
ilişkisinin somut bir örneğini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, Güzelyurt’ta
yerinde yapılan gözlem ve incelemeler sonucunda sivil ve dini mimari yapıların
dış cephelerinde görülen bitki, hayvan ve kadın figürlü taş kabartma
süslemelerin Hristiyanlık dini açısından taşıdığı önem ve dönemin sanat üslubu incelenmiştir. Ayrıca Güzelyurt’ta yaşamış ve
halen yaşamakta olan halk ile birebir görüşmeler (mülakat) yapılmış olup halkın
konu ile ilgili bilgi ve düşünceleri hakkında veriler toplanmıştır. Çalışmada;
din ve sanatın etkileşimi sonucu sivil ve dini mimari yapılarda görülen taş
kabartma süslemelerin yapım tekniği, şekli, kullanım amacı, anlamı, yeri ve
dönemi hakkında temel bilgilerin edinilmesi amaçlanmıştır. Araştırmalar
sonucunda dinin yaşama ait bir
gerçeklik olması, sanatında bu gerçekliği estetik bir güzellik katıp somutlaştırarak
yansıttığı görülmüştür. Ayrıca din ve sanat olgularının birbirinden büyük
ölçüde etkilendiği ve bu iki olgunun gelişip yayıldığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sanat, din, Güzelyurt, taş kabartma

The Evaluation of Stone Relief Ornaments in Architectural Structures in the context of the Relationship Between Religion and Art (The Example of Guzelyurt District in Aksaray Province)

Öz

The human
beings’ desire to regulate the place where they live and the environment due to
the need for shelter and protection of human beings has begun with the action
of architecture. Stone, which is the most basic shaping element of the
architectural structure, has also been used as an ornamentation element and has
been a tool for expressing feelings and thoughts by combining with religion,
culture and aesthetic concerns. Architectural structures, which have entered
the development process from the prehistoric times to the present day, have
been affected by all kinds of social changes. Especially concepts such as
religion and art played an important role in changing and developing
architectural structures. Religion and art; although it may seem like two
opposing concepts, it would be wrong to ignore the interaction between these
two concepts. Art; it was developed with the socio-cultural thought structure
as form and content. Guzelyurt is a district of Aksaray, located in the
Cappadocia region, and stands out with its civil and religious architectural
structures as well as its historical and cultural structure. The stone reliefs
seen in the civil and religious architectural structures remaining from the
Greek people who lived in Guzelyurt until 1924 reveal a concrete example of the
relationship between religion and art. As a result of observations and
examinations in Guzelyurt, the importance of Christianity in terms of
Christianity and the style of art of the period were examined. In addition,
one-to-one interviews were held with the people who lived and has still lived
in Guzelyurt. Study; as a result of the interaction of religion and art, it is
aimed to obtain the basic information about construction technique, shape,
purpose, meaning, place and period of stone relief ornaments seen in civil and
religious architectural structures. As a result of the researches, it is seen
that religion is a reality of life and reflects this reality with its aesthetic
beauty. Furthermore, it was observed that the cases of religion and art were
greatly influenced by each other and these two phenomena developed and spread.

Anahtar Kelimeler

Art, Religion, Guzelyurt, Stone Relief, Architecture

Kaynakça

• Anonim. (1982). Aksaray maddesi. Yurt Ansiklopedisi. İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
• Ayçin, F., Salman, Ş., Yeğen, A., Ulu Kurtaran, A., Karaköy, G., Ok, Ö. (2010). Kültür envanteri (Aksaray-Güzelyurt-1). Aksaray: Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• Cintas, P. (1948). Un sanctuaire pre-carthaginois sur la greve de Salammbo Revue Tunuian: Tunisienne Publie Par L’Insttut De Carthage.
• Emerson, B. (2014). A storm of witchcraft the Salem trials and AmericaneExperience. England: Oxford University Press.
• Esin, U. (1993). Gelveri-Ein Beispiel für die kulturellen Beziehungen zwischen Zentralanatolien und Südosteuropa während des Chalkolithikums Anatolica. Netherlands: Netherlands Institute.
• Foss, C. (1991). Cappadocia, The Oxford Dictionary of Byzantium, Volume 1. England: Oxford University.
• Has, K. (2005). Sembolizm ve haç. Ankara: İlahiyat Yayınları.
• Hasset, M. (1911). Palm in Christian symbolism, The Catholic Encyclopedia, Vol. 11. New York: Robert Appleton Company.
• Horvart, M. T. (t.y.). The man, the ox, the lion and the eagle [Blog yazısı]. Erişim adresi: http://www. traditioninaction.org/religious/f005rp.htm
• Kaya, E. (2009). On bin yıllık tarihi kent Aksaray. Aksaray: Yeni Aksaray Basın Yayın.
• Koç, T. (1995). Din dili. Kayseri: Rey Yayıncılık.
• Konyalı, İ. H. (1975). Abideleri ve kitabeleri ile Niğde Aksaray tarihi C.1- 2: İstanbul: Fatih Yayınevi Matbaası.
• Mellaart, J. (1975). The Neolithic of the Near East. London: The American Schools of Oriental Research.
• Michel T. (2012). Hristiyan Tanrı bilimine giriş. İstanbul: Sak Ofset Reklamcılık Yayıncılık Matbaacılık.
• Orr, J. (2015). Entry of lion, International Standard Bible Encyclopedia. Unidet States: Delmarva Publication.
• Ramsay, W. M. (1897). Impressions of Turkey during twelve years wanderings. London: Library of the Univercity of California.
• Rodley, L. (1985). Cave monasteries of Byzantine Cappadocia. United Kingdom: Cambridge Unıversity Press.
• Smith, P., Gal, A. (2014). Age estimations attestto infant sacrifice at the Carthage Tophet. London: Cambridge Unıversity Press.
• Snyder, D. G. (2003). Ante pacem, archaeological evidence of church life before Constantine. USA: Mercer University Press.
• Şimşirgil, A. (2016). Sultan II. Kılıç Arslan ve Aksaray. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Turan, O. (1984). Oniki Hayvanlı Türk Takvimi. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• Uray, G. ve Gümüş, D. (2017). Aksaray ili Güzelyurt ilçesinde Tanrıça Tanit’in izleri. Turkish Studies, 12 (21), 519-530. doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12207
• Uray, G. ve Gümüş, D. (2017, 29 Nisan-1 Mayıs). Aksaray ili Güzelyurt mimari yapılarında görülen taş bezemeler: çarkıfelek-papatya tekeri örneği. II. Uluslararası Akdeniz’de Güzel Sanatlar Sempozyumu ve Kültür Sanat Çalıştayı’nda sunulan bildiri, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Veith, W. J. (2009, 3 Haziran). The lion beast of Daniel 7 [Blog yazısı]. Erişim adresi: http://amazingdiscoveries.org/S-deception_end-time_Antichrist_lion_wings.