An Analysis on Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’s Yürüksemâî Titled “Tûti-i Mucize Gûyem” in The Context of Maqam, Rhtym, Composition and Lyrics

Yıl 2019, Sayı: 43, 160 - 168, 26.10.2019

Nuh Akmehmedoğlu Özgür Sadık Karataş

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.590735

Öz

This study has been
carried out specifically with the aim of revealing the function and
effectiveness of the Sufism in the non-religious forms of Classical Turkish
Music. In this context; one of the most important composers of Classical
Turkish Music, Buhûrîzâde Mustafa Itri Efendi's famous work titled "Tûti-i
Mucize Gûyem" has been studied.

"Descriptive"
method has been used for the study. The "Survey" model has been used
in the descriptive method. All the data obtained through these techniques used
for the research subject has been analyzed and interpreted. The universe of the
research consists of the works belonging to Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi and
the sample consists of the analysis of Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi's Segâh
Yürüksemâî titled "Tûti-i Mucize Gûyem" in terms of Maqam,
composition, and lyrics.

The introduction part of
the research includes information about music-literature-Sufism relationship.
In the Method part, information about the research model, the universe and
sample of the study and the content of the sample, the data collection tools
used in the collection of data, and the methodology of how the collected data
are included. In the following part, general information about the mystical
elements in the poetic theme, lyric, and about the composer of the work which
will be frequently encountered in the study are given. In Findings and
Interpretation part, the work has been analyzed in terms of Maqam, rhythm, and
composition. In the conclusion part, the evaluations obtained as a result of
the findings and comments are given.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Music, Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi, Maqam, Rhythm, Lyrics, Poetic theme

Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin Segâh Yürüksemâîsi “ Ah Tûti-i Mucize Gûyem” İsimli Eserin Makam, Usûl ve Beste-Güfte Açısından Analizi

Öz

Bu çalışma, esasen
Klâsik Türk Mûsikîsi din-dışı formlarında sıklıkla kullanılan “tasavvufî
mazmûnlar”ın nasıl bir işleve sahip olduğunu ve anlamdaki etkinliğini ortaya
koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda; Klâsik Türk Mûsikîsi’nin en
önemli bestekârlarından biri olan Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin ünlü eseri
“Tûti-i Mucize Gûyem” isimli eseri incelemeye alınmıştır.

Araştırmada
“Betimsel” yöntem kullanılmıştır. Betimsel yöntem kapsamında yer alan “Tarama”
(Survey) modelinden yararlanılmıştır. Araştırma konusuna yönelik olarak
kullanılan bu teknikler aracılığı ile elde edilen tüm veriler analiz edilmiş ve
yorumlanmıştır. Araştırmanın evrenini Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’ye ait
eserler, örneklemini ise Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi’nin Segâh Yürüksemâîsi
“Tûti-i Mucize Gûyem” isimli eserin Makam, Usûl ve Beste-Güfte Açısından
Analizi oluşturmaktadır.

Araştırmanın giriş bölümünde; mûsikî-edebiyat-tasavvuf
ilişkisine dâir bilgilere yer verilmiştir. Bu bölümü takip eden Yöntem kısmında
ise; araştırmanın hangi araştırma modeli ile yürütüldüğü, çalışmanın evren ve
örnekleminin nasıl oluşturulduğu ve örneklemin içeriği, verilerin toplanmasında
kullanılan veri toplama araçları ve toplanan verilerin nasıl analiz
edildiklerine ilişkin yöntem bilgilerine yer verilmiştir. Yöntem kısmından
sonraki bölümde; çalışma dâhilinde sıkça karşılaşılacak olan mazmûn ve
güftelerdeki tasavvufî unsurlar ile eserin bestekârı hakkında genel bilgiler
verilmiştir. Bulgular ve Yorum olarak adlandırılan bölümde ise eser; güfte,
makam ve usûl açısından analiz edilmiştir. Çalışmanın son bölümü olan Sonuç
bölümünde ise bulgular ve yorum neticesinde elde edilen tespitlere yer
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk Mûsikîsi, Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi, Makam, Usûl, Güfte, Mazmûn

Kaynakça

• Akdoğan, B. (2010). Türk din mûsikîsi dersleri. Ankara: Bilge Ajans ve Matbaa.
• Aksüt, S. (1993). Türk mûsikîsinin 100 bestekârı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Ayverdi, İ. (2005). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Cemaloğlu, N. (2009). Veri toplama teknikleri: nicel-nitel. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 133-164) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çetinkaya, Y. (1995). İhvân-ı Safâ’da müzik düşüncesi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Çetinkaya, Y. (1999). Müzik yazıları. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Deniz, S. (2008). Şairlerin gizli dili: Mazmun. E. Gürsoy Naskali ve E. Şahin (Ed.), Kültür Tarihimizde Gizli Diller ve Şifreler (s. 207-219) içinde. İstanbul: Melisa Matbaası.
• Gökdemir, S., & Gökdemir, A. (t.y.). Yardımcı edebiyat kitabı, 1-2-3. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Karakaya, İ. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 57-84) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Özcan, N. (1999). Itrî efendi, Buhûrîzâde. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 19, s. 220-221). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özkan, İ. H. (1994). Türk mûsikîsi nazariyatı ve usûlleri, kudüm velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öztuna, Y. (2000). Türk mûsikîsi kavram ve terimleri ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Pala, İ. (1997). Şi’r-i Kadîm. İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş.
• Şahin, B. (2009). Metodoloji. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 109-130) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tanrıkorur, C. (2003). Osmanlı dönemi Türk mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları.