Ordu-Ünye Pottery from 1924 to The Present

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 44, 21 - 37, 19.03.2020

Filiz Öztürk

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.670754

Öz

The fact that Greeks who were potter in Ordu-Unye went with the exchange of the Turkey-Greece in 1924 caused potter's ateliers to become empty. İlyasoglu Ahmet Yildiz, who was one of the leading entrepreneurs of the period, researched those who had knowledge about pottery to run ateliers and he reached Ellibes family who emigrated from Artvin-Borcka to Of district of Trabzon during the 93 War (the years between 1877 and 1878 Ottoman-Russian War). Other relatives of this family living in Borcka were invited to Unye to train new apprentices and craftsmen. Attempts to revive Unye pottery succeeded and the demand for the products produced in the ateliers increased. The pottery craftsmen of Borcka trained new apprentices and craftsmen after 1927 and were effective on Unye pottery for a long time. With all these efforts, Unye became an important pottery production and sales center between the years 1927 and 1980. However, the emergence and widespread use of cheap industrial products caused the destruction of most handicrafts. The economic sustainability problem posed by this process also brought the end of Unye pottery. A field study was carried out to search the Unye pottery, which was important for the Eastern Black Sea region for a long time. With the information obtained in the study, it was aimed to research the characteristics of Unye pottery which was reshaped by the craftsmen of Borcka after 1927 to document.

Anahtar Kelimeler

Unye, Borcka, Burunucu, Pottery, Ecchange, Sahılkoy, Sukru Ellibes

1924 Yılından Günümüze Ordu-Ünye Çömlekçiliği

Öz

Ordu-Ünye’de çömlekçilik yapan Rumların 1924 yılı Türkiye-Yunanistan mübadelesi ile gitmeleri, çömlekçi atölyelerinin boş kalmasına neden olmuştur. Dönemin ileri gelen girişimcilerinden İlyasoğlu Ahmet Yıldız, atölyeleri işletmek için çömlekçilikten anlayanları araştırmış ve 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) sırasında Artvin-Borçka’dan Trabzon’un Of ilçesine göç etmiş Ellibeş ailesine ulaşmıştır. Bu ailenin, Borçka’da yaşayan diğer akrabaları, Ünye’ye yeni çırak ve ustalar yetiştirmesi için davet edilmiştir. Ünye çömlekçiliğinin canlandırılması girişimleri başarılı olmuş ve atölyelerin ürettiği ürünlere talep artmıştır. Borçkalı çömlek ustaları,1927 sonrası yeni çırak ve ustalarını yetiştirmiş ve uzunca bir süre Ünye çömlekçiliği üzerinde etkili olmuştur. Tüm bu çabalarla Ünye, 1927-1980 yılları arasında önemli bir çömlek üretim ve satış merkezi haline gelmiştir. Ancak ucuz endüstriyel ürünlerin ortaya çıkması ve kullanımının yaygınlaşması, çoğu el sanatının yok olmasına sebep olmuştur. Bu sürecin ortaya çıkardığı ekonomik sürdürülebilirlik sorunu Ünye çömlekçiliğinin de sonunu getirmiştir. Uzunca bir süre Doğu Karadeniz bölgesi için önem arz eden Ünye çömlekçiliğinin incelenmesi için bir saha araştırması yapılmıştır. Çalışmada elde edilen bilgilerle, 1927 sonrası Borçkalı ustalar tarafından yeniden şekillenen Ünye çömlekçiliği özelliklerinin araştırılması ve belgelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ünye, Borçka, Burunucu, Çömlekçilik, Mübadele, Sahilköy, Şükrü Ellibeş

Kaynakça

• Burunucu istimlak mahalli. (2019, 31 Mayıs). Erişim adresi: http://unyezile.com/burunucu.htm
• Cerrahoğlu, S. (Nisan 2019). Ünye Belediyesi Projeler Müdürü Sibel Cerrahoğlu ile yapılan söyleşi, Ordu-Ünye
• Çağın gelişmişliğine direnen sanat. (2019, 31 Mayıs). Erişim adresi: http://unyezile.com/comlek.htm
• Çanak çömlek kültürü. (2019, 31 Mayıs). Erişim adresi: http://unyezile.com/comlekci.htm
• Ellibeş, A. (Kasım 2019). Şükrü Ellibeş’in oğlu Aydın Ellibeş ile yapılan yapılan, Ordu- Ünye
• Ellibeş, S. (Kasım 2019). Şükrü Ellibeş’in akrabası Süheyla Ellibeş ile yapılan ksöyleşi, Artvin-Borçka
• Ellibeş, Y. (Kasım 2019). Şükrü Ellibeş’in akrabası Yusuf Ellibeş ile yapılan söyleşi, Artvin-Borçka
• Erdem, M. (Kasım 2019). Borçkalı Muhammet Erdem ile yapılan söyleşi, Artvin-Borçka
• Güner, G. (1988). Anadolu’da yaşamakta olan ilkel çömlekçilik. İstanbul: Ak Yayınları
• İpek, N. (2000). Mübadele ve Samsun. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• Kabayel, A. (Nisan-Kasım 2019). Tarih Araştırma Grubu üyesi Ahmet Kabayel ile yapılan söyleşi, Ordu-Ünye
• Karayiğit, S. (Ekim 2019). Çömlek ustası Salih Karayiğit ile yapılan söyleşi, Ordu-Ünye, Sahilköy
• Mistepe, M. U. (Kasım 2019). M.Ufuk Mistepe ile yapılan söyleşi, Ordu-Ünye
• Özdemir, K. (Aralık 2019). Burunucu Mah. muhtarı Kemal Özdemir ile yapılan söyleşi, Ordu-Ünye
• Öztürk, F. (2018). Borçka çömlekçiliği ve günümüzdeki durumu. Uluslararası Artvin Sempozyumunda sunulan bildiri, Artvin Çoruh Üniversitesi, Artvin.
• Şahin, Y. (Eylül-Ekim 2018- Eylül 2019). Çömlekçi Ustası Yüksel Şahin ile yapılan söyleşi, Artvin-Borçka
• Şensoy, M. (Nisan-Aralık 2019). Sahilköy Mah. muhtarı Mehmet Şensoy ile yapılan söyleşi, Ordu-Ünye
• Ünye Belediyesi. (2020). Kültür Yolu. Erişim adresi: https://www.unye.bel.tr/icerik.php?icerik=915&Kategori =1013
• Varilci, A. D. (Nisan-Kasım 2019). Tarih Araştırma Grubu Ahmet Derya Varilci ile yapılan söyleşi, Ordu-Ünye