Van Hüsrev Paşa Külliyesi Mimari Süsleme ve Onarımı

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 46, 23 - 43, 30.03.2021

Şahabettin Öztürk

https://doi.org/10.32547/ataunigsed.822195

Cited By: 5

Öz

Eski Van Şehri’nde yer alan Hüsrev Paşa Külliyesi, Kanuni Sultan Süleyman'ın vezirlerinden Van Beylerbeyi Köse Hüsrev Mehmed Paşa tarafından 1567-68 yıllarında inşa edilmiştir. Mimar Sinan'ın eseri olan külliye; cami, medrese, kümbet, han, çifte hamam, imaret, sıbyan mektebi, çeşme, misafirhane, fırın ve dükkân bölümlerinden oluşmaktadır.
Hüsrev Paşa Külliyesi’nin merkezinde yer alan cami, medrese, imaret, kümbet ve şadırvan-avlu yapı bölümlerinde onarım çalışmaları 2007-13 yılları arasında tamamlanmıştır. 2005-07 yılları arasında külliyeden ayrık olarak inşa edilen han ve çifte hamam kazı ve proje çalışmaları Van Valiliği tarafından tamamlanmış, ancak uygulama çalışmaları henüz yapılmamıştır.
Yapılan çalışmanın amacı külliyede sadece cami ve kümbette yer alan süslemelerin tespitini yapmak, kalem işi, çini ve ahşap süslemenin sınıflandırmasının kendi içerisinde belirlemektir. Belirlemede her süsleme kendi onarım metoduna uygun olarak sertifikalı uzmanlar tarafından onarım aşamalarının başlangıçtan sonuna kadar tüm veriler kayıt altına almaktır.
Süslemelerin tespit ve onarım aşamalarının sonucunda elde edilen tüm görsel ve proje verilerinin kendi içerisinde, bölge ve dönem analizleri yapılmıştır. Süslemeler nitelik olarak Sanat ve Mimarlık Tarihi açısından oldukça önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hüsrev Paşa Külliyesi, Kalemişi Süsleme, Çini Süsleme, Taş Süsleme, Süsleme Onarımı

The Architectural Decoration and Renovation of Van Hüsrev Paşa Social Complex

Öz

Hüsrev Paşa Social Complex, located in the Old City of Van, was built between the years 1567 and 1568 by Van Governor Köse Hüsrev Mehmed Pasha, one of the viziers of Suleiman the IInd. The Social Complex which is a work of Mimar Sinan had consisted of a mosque, madrassah, cupola, inn, double hammam, almshouse, primary school, fountain, guesthouse, bakery, and store sections.
Renovation works on the mosque, madrassah, almshouse, cupola, water-tank with a fountain and yard structural sections of Hüsrev Paşa Social Complex’s center were conducted and completed by Foundations Regional Directory of Bitlis between the years 2007 and 2013. Excavation works for the inn and double hammam which were built as separate sections from the social complex had been completed between the years 2005 and 2007 by Van Governorate; however, application works have not been conducted yet. The study aims to observe the decorations only on the mosque and cupola and to determine engraving, tiling, and woodworks in their classifications. During determination, all phases’ data are recorded from beginning to end by certified experts for each decoration, according to their methods of renovation.
Regional and periodical analyses are done in themselves for all visual and project data which were obtained as a result of decorations’ observation and renovation steps. Decorations are quite important for Arts and Architecture History.

Anahtar Kelimeler

Hüsrev Paşa Social Complex, Decorative Painting, Tile Decorations, Engraving, Decorations’ Renovation

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. (2007). Van şehir dokusu ve tarihi eserlerinin tahrip edilmesinde Ermenilerin rolü. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 35, 328-330. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ ataunitaed/issue/2874/39395
• Aslanapa, O. (1999). Türk sanatı. Remzi Kitabevi.
• Aytekin, O. (1995, 22-25 Mayıs). Eski eser kaçakçılığı-tarihi ve Van yöresindeki yansımaları. Van Gölü Çevresi Kültür Varlıkları Sempozyumu [Konferans sunumu], Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, Türkiye.
• Belli, V. E. (2009). Van Hüsrev Paşa Camisi’ndeki taş, çini ve kalem işi süslemelerin bozulma nedenleri (Tez No. 284825) [Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Boran, A. (1994). Van Gölü çevresindeki tek kubbeli camilerin Türk sanatındaki yeri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dönmez, E. (2001). Türk çini sanatının sürekliliği içinde XVII. yüzyıl eserlerinin yeri (Tez No. 104899) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Eyice, S. (1999). İstanbul'da son devir Bizans mimarisi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 19 (s. 49-51) içinde. https://islamansiklopedisi.org.tr/muellif/semavi-eyice
• Günel, F. M. (1993). Eski Van kent dokusu üzerine bir deneme [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, O. (1997). XVI. ve XVII. yüzyıllarda Van. Acar Matbaacılık.
• Kuran, A. (1986). Mimar Sinan. Hürriyet Vakıf Yayınları.
• Mercan, N. (2001). Hüsrev Paşa Camii kalem işi ve çini süslemeleri (Tez No. 109297) [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Meriç, R. M. (1965). Mimar Sinan’ın hayatı ve eserleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Öney, G. (1976). Türk çini sanatı. Yapı ve Kredi Bankası Yayınları.
• Öztürk, Ş. (1996). Van-Ahlat ve Adilcevaz'daki tarihi camilerin rölöve proje çalışmaları (Tez No. 51232) [Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Tez Merkezi.
• Öztürk, Ş. (2004). Mimarlık ve kent, turkuaz: Denizin coğrafyasında Van, eski Van şehri. TMMOB Mimarlık Dergisi, 317, 52-54. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=29&RecID= 433
• Öztürk, Ş. (2019). Van Hüsrev Paşa Külliyesi Hanı kazı-rölöve- restitüsyon ve restorasyon koruma projesi hakkında bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(69), 448-466. http://dx.doi.org/10. 17719/jisr.2020.3985
• Öztürk, Ş. (2020a). Van Hüsrev Paşa Külliyesi. Gece Kitaplığı.
• Öztürk, Ş. (2020b). Van Hüsrev Paşa Külliyesi Camii koruma ve onarım çalışmaları. Journal of Turkish Studies, 15(1), 1237-1268. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.40204
• Öztürk, Ş. (t.y.). Hüsrev Paşa Camii görünüş, süsleme, çizim ve onarım görselleri [Fotoğraf]. Şahabettin Öztürk kişisel arşivi.
• Sönmez, Z. (1988). Mimar Sinan ile ilgili tarihi yazmalar-belgeler. Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
• Talay, A. (1988). Bizim eller. İhlas Matbaacılık.
• Tarhan, M. T. (1985, 20-24 Mayıs). Van Kalesi’nin ve Eski Van şehri’nin tarihi–milli park projesi üzerinde ön çalışmalar (I): Anıtlar. III. Araştırma Sonuçları Toplantısı [Konferans sunumu], Ankara. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/10_kazi_1.pdf
• Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve sonrasında Van Gölü çevresi mimarlığı I. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Van Müzesi. (t.y.). Hüsrev Paşa Camii özgün çini görünüşüleri [Fotoğraf]. Van Müzesi arşivi.
• VANTAM. (t.y.). Van kalesi ve eski Van şehir güneydoğu genel görünüşü [Fotoğraf]. VANTAM arşivi.