BAYBURT ULU CAMİİ MİNARESİNİN ÇİNİ ÖZELLİKLERİ

Yıl 2011, Sayı: 20, 117 - 128, 17.07.2012

Nevin Ayduslu

Öz

Bayburt Ulu Camii’nin asıl kitabesi günümüze ulaşamamış olmakla birlikte, üzerinde yedi tane
kitabe bulunmaktadır. 1970 yılında yapının orijinali yıktırılmış ve eski planına sadık kalınarak yeniden
yaptırılmıştır. Ancak günümüze kalan minaresi orijinaldir.
Ulu Cami Bayburt’un Selçuklu Dönemi’ne ait tek çinili yapısıdır. Bayburt Ulu Camii’nin çinileri minare
kaidesinde ve şerefe altındaki kuşakta yer alır. Sekiz köşeli minare pabucunun her bir yüzeyinde, sivri
kemerli sağır nişler bulunur. Dikdörtgen alan içindeki her bir sağır nişte de, tuğla ve firuze renkli çinilerin
birlikte kullanıldığı düzenlemeler yer alır. Çoğu dökülmüş bu düzenlemelerin sağlam kalanlarında
geometrik süslemeler görülür. Minare kaidesine nazaran şerefe altındaki çinili kuşak daha sağlamdır. Çini
mozaikli kuşağa sahip olan diğer minarelere baktığımızda; ne yazık ki günümüze kadar sağlam gelebilmiş
olanı hemen hemen hiç yoktur. Sağlam kalan kısmıyla kompozisyonunun rahatlıkla anlaşıldığı çini
mozaikler, Ulu Camiye ayrı bir değer katmaktadır.
Hem kaide hem de şerefe altındaki çini mozaiklerin, malzeme, teknik, motif ve kompozisyon
bakımından Erzurum Çifte Minareli Medrese’nin minarelerindeki çinilerle benzer olduğu görülür.

Anahtar Kelimeler

Bayburt, Ulu Cami, Çini, Tuğla

Kaynakça

• ARIK, Oluş-ARIK, Rüçhan, Anadolu Toprağının Hazinesi Çini, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, İstanbul 2007.
• ASLANAPA, Oktay, Türk Sanatı, İstanbul 1993.
• BAKIRER, Ömür; "Anadolu'da 13. yüzyıl Tuğla Minarelerin Konum, Şekil Malzeme ve Tezyinat Özellikleri", Vakıflar Dergisi, Ankara 1971, s.337-362.
• BAKIRER, Ömür; Selçuklu Öncesi ve Selçuklu Dönemi Anadolu’da Tuğla Kullanımı, Metin: I, Ankara 1981.
• ÇÖTELİ, Methiye Gül, Bayburt Kent Dokusunun Gelişimi, (Bastırılmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2005.
• DEMİRİZ, Yıldız, “Mimari Süslemede Renk Unsuru Olarak Kullanılan Keramik Çanaklar”, Sanat Tarihi Yıllığı, V, İstanbul 1973, s.174-208.
• ÖNEY, Gönül, Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları, Ankara 1978.
• ÖNEY, Gönül, İslam Mimarisinde Çini, İzmir 1987.
• ÖNEY, Gönül, Türk Çini Sanatı, İstanbul 1976.
• ÖZKAN, Haldun, “Türklerde Minare Geleneği ve Bayburt Ulu Camii Minaresi”, 10. Yılında Bayburt Vilayeti Sempozyumu (17-19 Temmuz1999), İkinci cilt, Ankara 2002, s.233-239.
• ULUÇAM, Abdüsselam, “Bayburt Kalesinin Tarihi ve Mimari Özellikleri” Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu (23-25 Mayıs 1988), Ankara 1994, s.415-432.
• ÜNAL, Rahmi Hüseyin, “Bayburt Ulu Cami’nin Tanıtımı ve Mimari Özellikleri” Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu (23-25 Mayıs 1988), Ankara 1994, s.405- 414.
• YETKİN, Şerare, Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul 1986.