ERZURUM GÜMRÜK HAMAMI’NIN ÖNCESİ VE SONRASI

Yıl 2011, Sayı: 20, 145 - 154, 17.07.2012

Sahure Çınar

Öz

Osmanlı döneminde Erzurum’da yapılmış hamamlardan biri olan Gümrük Hamamı; XVIII. yüzyılın
ilk çeyreğinde inşa edilmiş ve 1113 H.- 1717 M. yılında Hacı Derviş İbrahim tarafından inşa edilen Gümrük
Camii’ne vakfedilmiştir. Klâsik Osmanlı hamam plânında, soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve külhan
bölümlerinden oluşan tek fonksiyonlu bir yapıdır. Hamam, Erzurum VGM tarafından 07. 05. 1976
tarihinde korunması gereken kültür varlığı olarak tescil edilmiş ve 2005–2006 yılında VGM tarafından
onarılmıştır. Orijinal malzeme kullanılmadan restore ettirilen hamamın soyunmalık, ılıklık, sıcaklık ve
külhan kısmı aslına uygun olarak yenilenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Gümrük Hamamı, Restorasyon

Kaynakça

• ÇINAR, Sahure, Erzurum’da Hamam Mimarisi ve Hamam Kültürü, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2010.
• ERAT, Birsen, Anadolu’da XIV. Yüzyıl Türk Hamam Mimarisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış) Doktora Tezi, Ankara, 1997.
• ERKEN, Sabih, “Edirne Hamamları”, Vakıflar Dergisi, S.10, 2006.
• Erzurum Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Envanteri, No: 68.
• EYİCE, Semavi, “Hamam” Mad., İstanbul Ansiklopedisi, C.3, İstanbul, 1994.
• GÜNDOĞDU, Hamza, “Geçmişten Günümüze Erzurum ve Çevresindeki Tarihi Kalıntılar”, Şehri Mübarek Erzurum, Ankara, 1989.
• GÜNDOĞDU, Hamza, “Niksar’da Pek Bilinmeyen Bir Çeşme ve Üzerindeki Kabartmalar”, Kaynaklar, S.2, 1984.
• KONYALI, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri İle Erzurum Tarihi, İstanbul, 1960.
• ORMAN, İsmail, “Osmanlı Su Medeniyeti: Üsküdar’daki Su Tesisleri Bağlamında Bir Değerlendirme”, Üsküdar Sempozyumu, C. 1, İstanbul, 2004.
• ÖNGE, Yılmaz, “Vakıf Müessesinde Su ve Önemi”, Birinci Vakıf Haftası, Ankara, 1983.
• ÖNGE, Yılmaz, Anadolu’da XII- XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara, 1995.
• PİLEHVARİAN, Nuran Kara, “Osmanlı Çeşme Mimarisi”, Türkler Ansiklopedisi, C.12, Ankara, 2002.
• SÖZEN, Metin – Tanyeli, Uğur, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 2007.
• TALİ, Şerife, İstanbul Suriçi Sebilleri, Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2005.
• TAŞÇIOĞLU, Tülay, Türk Hamamı, İstanbul, 1998.
• ÜLGEN, Ali Saim, “Hamam” Mad., İslam Ansiklopedisi, C.2, İstanbul, 1965.
• ÜNAL, Rahmi Hüseyin, “Erzurum İli Dahilindeki İslami Devir Anıtları Üzerine Bir İnceleme”, Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, S.6, Erzurum, 1974.
• YEGÜL, Fikret, Antik Çağda Hamamlar ve Yıkanma, (Çev. Emel Erten), İstanbul, 2006.
• YURTTAŞ, Hüseyin – ÖZKAN, Haldun – KÖŞKLÜ, Zerrin - vd., Yolların Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum, Erzurum, 2008.
• YURTTAŞ, Hüseyin, ÖZKAN, Haldun, Tarihi Erzurum Çeşmeleri ve Su Yolları, Erzurum, 2002.
• YURTTAŞ, Hüseyin, Ağaların Hayratı, Erzurum, 2008.