HALDUN TANER’İN OYUNLARININ ÜSTÜNLÜK KURAMI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2018, Sayı: 32, 43 - 51, 30.12.2018

Nergiz Demir Solak

Öz

Haldun
Taner’in oyunlarının en önemli özelliği yazdığı tüm eserlerinde kendini
gösteren mizah anlayışıdır. Oyunlarında farklı kurgular oluşturan ve tiyatro
alanında modern denemeler yapan Taner’in komik ve gülmeyi tek bir yolla
sağladığını söylemek doğru olmaz. Her oyun ele aldığı mesele ve karakterlerin
kuruluş biçimiyle komiği oluşturan ögeler bakımından farklı yoğunluklar
içermektedir. Bu açıdan bakıldığında yazarın güldürü elde etme biçimleri
arasında mizah teorilerinin önemli bir işleve sahip olduğu görülür.

Mizah
teorileri; üstünlük, uyumsuzluk ve rahatlama olmak üzere üç temel başlıktan
oluşur. Üstünlük kuramı, bizim başımıza gelmediği için kendimizi üstün
hissederek güldüğümüz durumları açıklar. Bu kuram ilk olarak Platon ve
Aristoteles’in düşüncelerinde karşılığını bulması bakımından mizah teorileri
arasında bilinen en eski kuram olma özelliğini taşır.

Bu
çalışma, üstünlük kuramının Haldun Taner’in tiyatro oyunları üzerinde nasıl
görünür kılındığı düşüncesinden yola çıkılarak hazırlanmıştır. Yazarın
benzetmeci ve epik-göstermeci türde yazdığı oyunlar üstünlük kuramının
özelikleri bağlamında incelenerek oyunlardaki mizahi unsurlar ortaya
çıkarılmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Haldun Taner, üstünlük kuramı, tiyatro

Kaynakça

• And, M. (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Bergson, H. (2015). Gülme -Komiğin Anlamı Üstüne Deneme-. (Çev: Yaşar Avunç). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Escarpit, R. (2016). Mizah, (Çev: Mehmet Yalçın). Ankara: İmge Kitabevi.
• Güçbilmez, B. (2003). “Antik Yunan Tiyatrosunda İroni”, Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölüm Dergisi, (2).
• Güler, Ç. ve Bilge Ufuk Güler. (2010). Mizah, Gülme ve Gülme Bilimi. İstanbul: Yazıt Yayıncılık.
• Karataş, T. (2001). “Mizah”, Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları. Mizah. (2004).
• Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü 4. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Moran, B. (2012). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. İstanbul: İris Yayıncılık.
• Nesin, A. (1973). Cumhuriyet Dönemi Türk Mizahı. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Öğüt Eker, G. (2009). İnsan Kültür Mizah -Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah-. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özünlü, Ü. (2000). Gülmecenin Dilleri, Ankara: Doruk Yayınları.
• Şener, S. (2006). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Şener, S. (2007). Oyunlar ve Gerçekler. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Şentürk, R. (2016). Gülme Teorileri. İstanbul: Küre Yayınları.
• Taner, H. (1985). “Mizahçılar Tartışıyor-III” Hürriyet Gösteri. (Mayıs).
• Taner, H. (2007). Eşeğin Gölgesi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Taner, H. (2007). Günün Adamı / Dışardakiler. Ankara: Bilgi Yayınları.
• Taner, H. (2015). Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım. YKY. İstanbul.
• Taner, H. (2015). Haldun Taner 100 Yaşında. İstanbul: YKY.
• Taner, H. (2016). Ayışığında Şamata. İstanbul: YKY.
• Taner, H. Huzur Çıkmazı. Devlet Tiyatroları Dramaturgi Bürosu.
• Taner, H. Zilli Zarife. Devlet Tiyatroları Dramaturgi Bürosu.