İSTANBUL KENT GRAVÜRLERİNE FARKLI BAKIŞLAR VE KENTSEL GÖSTERGELERİN YORUMU

Yıl 2015, Sayı: 28, 47 - 76, 02.05.2016

Lütfü Kaplanoğlu Özlem Vargün

Öz

ÖZET
Bu çalışmada, 17. ve 18. yüzyıllarda yapılmış İstanbul kent gravürlerinden örnekler ele
alınarak kentin günlük yaşamı, fiziki, sembolik ve imgesel yapısı hakkında anlam haritaları
çıkartılmıştır. Gravür sanatçıları, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kentin kültürel kodlarını
sembollerle ifade etmişlerdir. Ancak her sanatçı kendi ilgi duyduğu konu ve kendi birikimi ile
gravürlerini oluşturmuştur. Bu durum gerçeğe yakın belge niteliği taşıyan gravürlerde sadece
üslup olarak değil, kenti anlamlandırmada da öznel yorum farklılıklarına neden olmuştur.
İstanbul kent gravürleri yapıldığı dönemin tarihini belgeler. Bu gravürler kendinden önceki
geçmişten izler taşırken; günümüze de bir takım kültürel kodların ip uçlarını bırakır. Bu günden
baktığımızda bu tarihi belgeler bize sadece kentin simgelerini, anıtsal yapı veya doğal çevreyi
değil, toplumsal yaşam, gelenek ve kültür hakkında da ipuçları vermektedir. Gravürlerin yoğun
olarak kullanıldığı Oryantalist dönemde Batı gözü ile yorumlanan İstanbul gravürleri, kentin
ruhunu yansıtmada, ortak belleği sergilemede ve bilinmeyeni ortaya çıkarmada etkili bir yöntem
olmuştur. Bu çalışmadaki yorumlar ve çıkarılan anlam haritaları daha çok İstanbul Boğazı’nın
en fazla ele alındığı örnekleri üzerinden, bugünün bakış açısıyla yapılmıştır.

Anahtar kelimeler: İstanbul, kent gravürleri, gösterge, sembol, kültürel kod
ABSTRACT
In this work, Istanbul's daily life, physical, symbolical and metaphorical structures mental map
has been brought into light with examples from gravures from the 17th and 18th century. İn the
period of the Ottoman Empire, the artists have depicted the cultural codes with symbols. However,
each artist has developed his own style of gravures with his own cultural background and
knowledge collateral with their interests. This situation causes differences not only as manner also
in urban definition at the engravings which are carrying facts of reality documentations. İstanbul
Urban engravings documents the history in which it is made. This engravings show traces of
previous history ,and also leave today clues of a number of cultural codes. İf we look today, this
historical documents not only give us information about urban symbolics, monuments or natural
environment. also gives us clues about social life, traditions and culture. At the Orientalist
period in which Engraving are used extensively, Istanbul engravings reviewed by Western
vision, has been an effective method to reflect the city’s soul, to display collective memory and
to reveal the unknown. Comments on this study and issued mental maps are made with today's
perspective on samples in which mostly Bosphorus is approached.
Keywords: Istanbul, the city engravings, sign, symbol, cultural code