CARLO GOZZI: THE ROMANTIC TRYING TO KEEP COMMEDIA DELL’ARTE ALIVE

Yıl 2021, Sayı: 37, 25 - 51, 29.03.2021

İbrahim Güngör

https://doi.org/10.47571/ataunigsfd.865850

Öz

Commedia dell’Arte, which was appeared on the stage in the 16th century as it is known today, created a unique form and spread outside of Italy with its prototypes, masks and its structure based on improvisation and its influence lasted for more than 200 years. By the mid-18th century its fundamental features started to disappear with the changes started under the leadership of Goldoni. Carlo Gozzi, who had aristocratic heritage, was made the features of this form popular which is about to disappear with his creative imagination and objected to Goldoni’s ‘reform’ efforts. This objection brought a literal debate. Gozzi’s plays which are rich in imagination and attempts to protect the traditional features of Commedia dell’Arte became important at the beginning of the 20th century as many actors and actresses interested in that form. In contrast to that era, Carlo Gozzi and his plays are not known in Turkey. Even if he might seem a conservative representative of aristocrat class, when it is looked closer to his life and works one can find an interesting story that has a rebellious soul of the romanticism and a protector of a folk drama form Commedia dell’Arte. This work aims to take a closer look to the life and works of Carlo Gozzi who gave Commedia dell’Arte the importance it deserves and his close relationship with the rebellious soul of the romanticism.

Anahtar Kelimeler

Theatre, Commedia dell'Arte, Carlo Gozzi, Romanticism

CARLO GOZZİ: COMMEDİA DELL’ARTE’Yİ HAYATTA TUTMAYA ÇALIŞAN ROMANTİK

Öz

16. yüzyılda bugün bilinen hali ile tarih sahnesinde belirmiş olan İtalyan halk tiyatrosu türü Commedia dell’Arte iki yüzyıldan fazla süren etkisi ile İtalya dışına da yayılmış ve kalıp tipleri, doğaçlamaya dayanan yapısı ve maske kullanımı ile özgün bir üslup oluşturmuştur. 18.yüzyılın ortasından itibaren ise Carlo Goldoni öncülüğünde başlayan değişimlerle asal özelliklerini kaybetmeye başlamıştır. Aristokrat kökenli yazar Carlo Gozzi, 18.yüzyılın sonunda artık yok olmaya yüz tutan türün özelliklerini yaratıcı bir hayal gücü ile yeniden popüler hale getirmiş ve Goldoni’nin ‘reform’ çabalarına karşı çıkmıştır. Bu karşı çıkış aynı zamanda edebi bir tartışma ile sürmüştür. Gozzi’nin hayal gücü ile işlenmiş oyunları, Commedia dell’Arte’nin geleneksel özelliklerini koruma çabası 20.yüzyılın başında pek çok tiyatrocunun türe duyduğu ilgi için önemli bir referans noktası olarak tarih sahnesinde yerini almıştır. Bu öneme tezat şekilde Türkçe’de Carlo Gozzi hemen hiç tanınmamakta ve oyunları bilinmemektedir. Uzaktan bakıldığında yok olmakta olan aristokrat sınıfın tutucu bir temsilcisi gibi görünen Carlo Gozzi’nin hayatına ve sanat düşüncesine yakından bakıldığında romantizmin isyan ruhunu taşıyan ve bir halk tiyatrosu türü olan Commedia dell’Arte’yi korumasına almış ilginç bir öyküye ulaşılmaktadır. Çalışma Carlo Gozzi’nin Commedia dell’Arte’ye hak ettiği önemi veren bir kişi olarak hayatına, düşüncelerine ve oyunlarına yakından bakma ve romantizmin isyan ruhu ile yakınlıklarına ışık tutma amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Commedia dell'Arte, Carlo Gozzi, Romantizm

Kaynakça

• Brockett, O. G. (2001). Tiyatro Tarihi. (Çev. S. Sokullu, T. Sağlam, S. Dinçel, S. Çelenk, S. B. Öndül, B. Güçbilmez). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Ducharte, P. L. (1966). The Italian Comedy: The Improvisation, Scenarios, Lives, Attributes, Portraits and Masks of the Illustrious Characters of the Commedia Dell'Arte. New York: Dover Publications.
• Fuat, M. (1984). Tiyatro Tarihi. İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Gozzi, C. (1890a). The Memoirs of Carlo Gozzi- Volume the First. London: John C. Nimmo.
• Gozzi, C. (1890b). The Memoirs of Carlo Gozzi- Volume the Second. London: John C. Nimmo.
• Gozzi, C. (1948). Çin Masalı - Prenses Turandot. ( Çev. Said Kural). İstanbul: Berksoy Basımevi.
• Gozzi, C. ve DiGaetani L. J. (1988). Carlo Gozzi: Translations of The Love of Three Oranges, Turandot and The Snake Lady with a Bio-Critical Introduction. New York: Greenwood Press.
• Gozzi, C. (1989). Five Tales for the Theatre. London: The University of Chicago Press.
• Hauger, L. K. (1977). The Spirit of Carlo Gozzi in the Russian Revolutionary Theatre. Yüksek Lisans Tezi. Texas: Teck University.
• Hauser, A. (2006). Sanatın Toplumsal Tarihi 2. (Çev. Yıldız Gölönü). Ankara: Deniz Kitabevi.
• Hirst, D. L. (1989). Dario Fo and Franca Rame. London: Macmillan.
• Meyerhold, V. (1997). “Meyerhold Tiyatrosu’nda Yaratım Metodu” Konulu Bir Tartışmadan. Tiyatro-Devrim ve Meyerhold. (Ed. ve Çev. Ali Berktay). İstanbul: Mitos Boyut Yayınevi. ss. 291-308.
• Nicoll, S. K. (2006). Moliere and Commedia Dell Arte: Past, Present and Future. Yüksek Lisans Tezi. Florida: Atlantic University.
• Nutku, Ö. (2000). Dünya Tiyatrosu Tarihi 1. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Patterson, D. J. (2011). A Tale of Two Carlos: An Examination of the On going Battle Between the Marginalized and the Privileged as Exemplified by Carlo Goldoni and Carlo Gozzi During the 18th Century. Yüksek Lisans Tezi. Utah: Utah State University.
• Rudlin, J. (2000). Commedia dell'Arte; Oyuncular için El Kitabı. (Çev. Ezgi Ege İpekli). İstanbul: Tem Yapım Yayıncılık. Smith, W. (1912). Commedia dell Arte. Columba: Columbia University Press.
• Symonds, J. E. (1890a). Introduction: Part I-II-III. The Memoirs of Count Carlo Gozzi Volume the First. London: John C. Nimmo. pp. 1-183.
• Symonds, J. E. (1890b). Sequel to Gozzi’s Autobiography. The Memoirs of Count Carlo Gozzi Volume the Second. London: John C. Nimmo. pp. 330-337.
• Yawney, V. J. J. (1970). Carlo Gozzi: A Study of the Playwright, His Major Works and the Times in Which He Lived. Yüksek Lisans Tezi. Columbia: University of British Columbia.
• Yücel, T. (1981). “Fransız Coşumculuğu”. Türk Dili Dergisi. Sayı: 349. ss. 59-68.
• Artun, A. (2006). Sanat Hayali, Yönetim Disiplini ve Sanat Yönetimi: Avangard ve Taylorizm, www.aliartun.com/yazilar/sanat-hayali-yonetim-disiplini-ve-sanat-yonetimi-avangard-ve- taylorizm/ . (Erişim Tarihi: 17 Ocak 2021).