MENKUL KIYMET PİYASALARI EKONOMİK BÜYÜMENİN BİR DİNAMİĞİ MİDİR? GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE YÖNELİK PANEL VERİ ANALİZİ

Yıl 2014, Cilt: 28 Sayı: 4, 0 - , 08.09.2014

Abdulkadir Kaya

Öz

Menkul kıymet piyasaları tasarrufları artırması ve etkin yatırımlar için sermaye oluşturması sebebiyle ekonomik büyümenin önemli bir fonksiyonudur. Bu çalışmada menkul kıymet piyasası gelişiminin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi 10 gelişmiş, 11 gelişmekte olan ülkenin verileriyle incelenmiştir. 1997-2012 dönemini kapsayan çalışmada, menkul kıymet piyasasının gelişimi, piyasa kapitalizasyonu ve turnover oranı ile ekonomik büyüme ise gayrisafi yurtiçi hasıla değişkeni ile incelenmiştir. Yapılan panel eşbütünleşme analizi sonuçlarına göre menkul kıymet piyasası gelişimi ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli bir ilişkinin var olduğu, farklı ülke gruplarında ekonomik büyümeden piyasa kapitalizasyonuna ve turnover oranına çift taraflı nedenselliğin olduğu tespit edilmiştir. Panel regresyon analizi sonuçlarına göre, piyasa kapitalizasyonu ve turnover oranının, gayrisafi yurtiçi hasılayı pozitif olarak etkilediğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Menkul Kıymet Piyasası, Ekonomik Büyüme, Panel Veri Analizi, Panel Eşbütünleşme

Kaynakça

• Gayrisafi Yurtiçi Hasıla Büyüme Oranı GSYH Sermaye Piyasası Kurulu Resmi Web Sitesi Piyasa Kapitalizasyonu / GSYH KAP Menkul Kıymet Piyasası Turnover Oranı TURN Dünya Bankası Resmi Web Sitesi Menkul kıymet piyasalarının gelişimi için kullanılan Piyasa Kapitalizasyonu ve Menkul Kıymet Turnover oranı değişkenleri ve ekonomik büyümeyi temsilen kullanılan Gayrisafi Yurtiçi Hasıla verilerine ve verileri aralıksız ulaşılabilen ülkelerden oluşturulan veri setini oluşturan 10 gelişmiş, 11 gelişmekte olan olmak üzere 21 ülke olarak Tablo 2’de sunulmuştur. Tablo 2: Veri Setini Oluşturan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Amerika Birleşik Devletleri Arjantin Almanya Brezilya Avusturya Endonezya İngiltere Filipinler İrlanda Malezya İsrail Meksika Japonya Peru Kanada Sri Lanka Lüksemburg Şili Yunanistan Tayland Türkiye Çalışmada Tablo 2’de gösterilen 21 ülkenin 1997:2012 dönemini kapsayan, GSYH, KAP ve TURN değişkenlerinin yıllık verilerinden oluşan veri seti kullanılmıştır. Yapılan analizlerde Eviews 8 ekonometri paket programı kullanılmıştır.
• Menkul kıymet piyasalarının gelişimi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla, değişkenler arasında öncelikli olarak Panel Eşbütünleşme analizi, eşbütünleşmenin tespiti durumunda değişkenler arasındaki nedenselliğin yönünü belirlemek amacıyla Panel Granger Nedensellik testi ve son olarak, menkul kıymet piyasası gelişimini temsil eden değişkenlerin, ekonomik büyüme üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla Panel Regresyon analizi yapılacaktır. Zaman boyutuna sahip kesit serilerini kullanarak ekonomik ilişkilerin tahmin edilmesi yöntemine panel veri analizi adı verilmektedir. Bu analizde zaman serileri ile kesit serileri bir araya getirilerek, hem zaman hem de kesit boyutuna sahip veri seti oluşturulmaktadır. Panel veri sadece yatay kesit ya da sadece zaman serisi ile karşılaştırıldığında çeşitli avantajlara sahip bulunmaktadır. Panel veri yönteminin avantajlarını söyle sıralanmaktadır: - Panel veri kişiler, firmalar, ülkeler gibi birmlerle zaman içinde ilişki kurduğundan bu birimlerin aralarında heterojen olması kaçınılmaz olmaktadır. - Panel veri yatay kesit gözlemlerin zaman serisini birleştirerek daha bilgilendirici veriler, daha fazla değişkenlik, değişkenler arasında daha az doğrusallık (collinearity), daha fazla serbestlik derecesi ve daha etkin bir model sağlamaktadır. - Tekrar eden yatay kesit gözlemlerle çalıştığından, panel veri “değişim dinamiklerini” çalışmak için daha uygun bir yöntemdir. - Panel veri sadece yatay kesit yada sadece zaman serisinde gözlenemeyen etkileri daha iyi teşhis eder ve ölçmektedir. - Panel veri bize daha karmaşık davranışlara sahip modeller üzerinde çalışma imkânı sağlamaktadır (Gujarati, 2001). Menkul kıymet piyasalarının gelişimi ve ekonomik gelişme arasındaki etkileşimi belirlemek amacıyla, değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişkinin varlığı araştırılacaktır. Bu konuda yapılan araştırmamızda literatürde en sık rastlanan panel veri eşbütünleşme analizlerinin Pedroni (1999), Kao ve Johansen Fisher analizleri oldukları tespit edilmiştir. Çalışmamızda söz konusu değişkenler arasındaki eşbütünleşme Pedroni Eşbütünleşme Analizi ile belirlenecektir. Pedroni (1999) tarafından geliştirilen analiz (1) numaralı panel regresyonundan hareketle ifade edilmektedir: it it it it i it y t X e        (1) Denklemde yer alan it y ve it X sırasıyla   * 1 N T x ve   * N T xm boyutundaki gözlemlenebilen değişkenleri vurgulamaktadır. Pedroni Eşbütünleşme Analizinde panel serilerinde eşbütünleşik bir ilişkinin olmadığını sınayan sıfır hipotezinin asimptotik ve sonlu gözlem özellikleri varsayımlarına dayanmaktadır. Hem uzun dönem eşbütünleşik vektörlerinde ve hem de dinamik modellerde panel seriyi oluşturan bireysel kesitler arasındaki heterojenliği ölçmeye olanak tanıyan bu eşbütünleşme analizi, iki test grubundan oluşmaktadır. İlk grubu oluşturan testler, boyutlar-içi yaklaşımı üzerine temellendirilmiş olup; panel v-istatistiği, panel  -istatistiği, panel PPistatistiği ve panel ADF-istatistiği olmak üzere dört testten oluşmaktadır. Bu istatistikler, tahmin edilen kalıntı serileri üzerindeki birim kök testleri için farklı yatay kesit birimleri arasında otoregresif katsayıları birleştirmektedir. İkinci grubu oluşturan testler ise boyutlar-arası yaklaşımı üzerine inşa edilmiştir ki, toplamda üç testten meydana gelmektedirler. Bunlar; grup  -istatistiği, grup PP-istatistiği ve grup ADF-istatistiğidir. Bu istatistikler de her bir yatay kesit birimi için bireysel olarak tahmin edilen ortalama katsayı tahmincilerine dayanmaktadırlar (Yüce, Akıncı ve Yılmaz, 2014 ; Lee, 2005 ). Pedroni (1999) tarafından panel ve grup olmak üzere iki grup halinde ifade edilen test istatistikleri, sırasıyla (2), (3), (4), (5), (6), (7) ve (8) numaralı denklemler yardımıyla hesaplanmaktadırlar: (Pedroni, 1999, s.660)  Panel v-istatistiği: 1 2 2 11 , 1 1 1
• Akıncı, G.Y. Akıncı, M. ve Yılmaz, Ö. (2013) “Finansal Gelişmişliğin Makroekonomik Belirleyicileri: Türkiye İçin Bir VAR Modeli”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5/9: 80-99.
• Alfaro, L. vd. (2004) “FDI and Economic Growth: the Role of Local Financial Markets”, Journal of International Economics, 64 : 89-112.
• Arestıs, P., Demetrıades, P.O. ve Luntel, K.B. (2001) “Financial Development and Economic Growth: The role of Stock markets”, Journal of Money. Credit and Banking, Vol. 33, No:1, 16-41.
• Arestis, P. ve Demetrıades, P. (1997) “Financial Development and Economic Growth: Asessing the Evidence” The Economic Jaurnal, Vol.7, No.442, 783-799.
• Arestis, P., Demetriades, P. O. ve Luntel, K. B. (2001) “Financial Development and Economic Growth: The Role Stock Markets”, Journol of Money, Credit and Banking. 33: 16-41.
• Bayar, Y., Kaya, A. ve Yıldırım, M. (2014) “Effects of Stock Market Development on Economic Growth: Evidence from Turkey”, International Journal of Financial Research, 5/1: 93-100.
• Beck, T. ve Levine, R. (2004) “Stock Markets, Banks, and Growth: Panel Evidence”, Journal of Banking & Finance, 28: 423-442.
• Boubakari, A. ve Jin, D. (2010) “The Role of Stock Market Development in Economic Growth: Evidence from Some Ejronext Countries”, International Journal of Financial Research. 1: 14-20.
• Brooks, C. (2008). Introductory Econometrics for Finance, 2 nd ed. UK: Cambridge University Press.
• Charemza, W. W. ve Deadman, D. F. (1993) New Directions in Econometric Practice, UK: Edward Elgar Publishing.
• Chrıstopoulos, D. ve Tsıonas, E. (2004) “Financial Development and Economic Growth: Evidence from Panel Unit Root and Co-Integration Tests”, Journal of Development Economics, 55–74.
• Demetriades, P.O. ve Khaled A. H. (1996) “Does Financial Development Cause Economic Growth? Timeseries Evidence From 16 Countries”, Journal of Development Economics, 51, 387-411.
• Demir, Y., Öztürk, E. ve Albeni, M. (2007) “Türkiye’de Finansal Piyasalar ile Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2007 (13). 438-455.
• Demirgüç ‐Kunt A. ve Maksimovic V. (1998) “Law, Finance, and Firm Growth”, Journal of Finance, 53, 2107 ‐21
• Enisan, A. A. ve Olufisayo, A. O. (2009) “Stock Market Development and Economic Growth: Evidence From Seven Sub-Sahara African Countries” Journal of Economics and Business, 61:162–171.
• Fisman, R. ve Love I. (2003) “Trade Credit, Financial Intermediary Development, and Industy Growth”, The Journal of Finance. Vol.58, No.1, 353-374.
• Goldsmith, R. (1969) Financial Sturucture and Development, Yale University Pres, New Haven.
• Granger, C. W. J. (1964) Spectral Analysis of Economic Time Series, New Jersey: Princeton University Press.
• Granger, C. W. J. (1969) “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica. 37(3), 424-438 Gujarati, Damodar N. (1995) Basic Econometrics, Third Edition, New York: McGraw-Hill.
• Güneş, S. (2013) “Finansal Gelişmişlik ve Büyüme Arasındaki Nedensellik Testi: Türkiye Örneği”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14 (1): 73-85.
• Güngör, B.ve Yılmaz, Ö. (2008) “Finansal Piyasalardaki Gelişmelerin İktisadi Büyüme Üzerine Etkileri: Türkiye İçin Bir Var Modeli”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1):173-193.
• Hamilton, J. D. (1994) Time Series Analysis, New Jersey: Princeton University Press
• Hausman, J. A. ve Taylor, W. E. (1981) “Panel Data and Unobservable Individual Effects” Econometrica, 49(6), 1377-1398
• Ho, S.Y. ve Odhiambo, N.M. (2012) “Stock Market Development And Economic Growth In Hong Kong: An Empirical Investigation”, International Business & Economics Research Journal, 11/7: 79580
• Judge, G. G. (1985) The Theory and Practice of Econometrics, 2 nd ed. USA: Wiley
• Kandır, S. Y., İskenderoğlu, Ö. ve Önal, Y.B. (2007) “Finansal Gelişme ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Araştırılması”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, 311-326.
• Kaya, A., Gülhan, Ü ve Güngör, B. (2013) “Türkiye Ekonomisinde Finans Sektörü ve Reel Sektör Etkileşimi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Yıl 5, Sayı 8: 1-15.
• Kaya, V. ve Yılmaz, Ö. (2006) “Bölgesel Enflasyon Bölgesel Büyüme İlişkisi: Türkiye İçin Zaman Serisi ve Panel Veri Analizleri”, İktisat İşletme ve Finans, 21(247), 62-78
• Lee, C. C. (2005) “Energy Consumption and GDP in Developing Countries: A Cointegrated Panel Analysis”, Energy Economics, 27(3), 415-427.
• Levine R. ve Zervos A. (1998) “Stock Markets, Banks, and Economic Growth”, American Economic Review, 88(3), pp. 537 ‐
• McKinnon, R. (1973) Money and Capital in Economic Development, Brookings Institution, Washington DC.
• Mohtadi, H. ve Agarwal, S. (2014 ) “Stock Market Development and Economic Growth: Evidence from Developing Countries”, http://faculty.apec.umn.edu/mohta001/ PA1-4-01.pdf, Erişim Tarihi: 02014
• Osamwonyi, I.O. ve Kasimu, A. (2013) “Stock market and economic growth in Ghana, Kenya and Nigeria”, International Journal of Financial Research, 4(2), 83-98
• Pazarlıoğlu, M. V. ve Gürler, Ö. K. (2007) “Telekomünikasyon Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Panel Veri Yaklaşımı” Finans Politik & Ekonomik Yorumlar. 44(508), 35-43
• Pedroni, P. (1999) “Critical Values for Cointegration Tests in Heterogeneous Panels with Multiple Regressors” Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 61(S1), 653-670
• Seetanah, B. vd. (2014) “Stock MarketDevelopment and EconomicGrowth in Developing countries: Evidence from Panel VAR Framework”, http://www.csae.ox.ac.uk/conferences/2010-EDiA/papers/041Seetanah.pdf, Erişim Tarihi: 16.04.2014.
• Shaw, E. (1973) Financial Deepening in Economic Development, Oxford University Press., New York.
• Wild, J. ve Lebdaoui, H. (2014) “Stock Market Performance and Economic Growth in Morocco”, Global Advanced Research Journal of Management and Business Studies, 3/5:207-216.
• Wong, A. ve Zhou, X. (2011) “Development of Financial Market and Economic Growth: Review of Hong Kong, China, Japan, The United States and The United Kingdom”, International Journal of Economics and Finance, 3/2 : 111-115.
• Wooldridge, J. M. (2009) Introductory Econometrics: A Modern Approach, 4 th ed. USA: Cengage Learning.