Ülkelerin İnsani Gelişmişlik Sınıflamalarının UTADIS Yaklaşımı Aracılığıyla Yeniden Hesaplanması ve Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 34 Sayı: 3, 1153 - 1180, 15.07.2020

Kübra Akyol Özcan , Erkan Oktay

https://doi.org/10.16951/atauniiibd.740505

Cited By: 2

Öz

Ülkelerin gelişmişlik düzeyini tek başına milli gelirdeki artışla açıklamanın mümkün olmadığını ileri süren Amartya Sen tarafından geliştirilen İnsani Gelişmişlik İndeksi, hesaplamaya sağlık, eğitim ve gelir bileşenlerini de dahil etmektedir. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından ilk kez 1990 yılında hazırlanan İnsani Gelişmişlik Raporları ile sunulmaya başlanan ülkelerin İnsani Gelişmişlik İndeksi değerleri; Doğumda Yaşam Beklentisi”, “Beklenen Okullaşma Yılı”, “Ortalama Okullaşma Yılı” ve “Kişi Başına Düşen Gayri Safi Milli Gelir” olmak üzere dört kriter kullanılarak ölçülmektedir.
Çalışmada, ülkeleri gelişmişlik düzeylerine göre sınıflandırmak için yukarıda belirtilen dört kritere dayalı ve 188 alternatiften oluşan bir model sunulmuştur. Ülkelerin doğru gruplamasının UTADIS yaklaşımıyla tespit edilmesi hedeflenmiştir. Çalışma literatürde az bir uygulama alanına sahip UTADIS tekniğinin ülkelerin İnsani Gelişmişlik İndeksi değerlerine uygulanması açısından bir ilki temsil etmektedir. Uygulanan UTADIS modeli ile 188 alternatifin 111’i UNDP’nin yaptığı gruplama ile aynı sınıflandırılırken, 77’si farklı bir grupta sınıflandırılmıştır. UTADIS analizi sonuçlarına göre birçok ülkenin sınıflandırmasının güncellenmesi gerektiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnsani Gelişmişlik İndeksi, Çok Kriterli Karar Verme, UTADIS

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi BAP

Proje Numarası

SDK-2018-6614

Recalculation and Evaluation of Human Development Classifciation of Countries via UTADIS Approach

Öz

Developed by Amartya Sen who is asserting that countries’ level of development cannot be explained with only increase in national income, The Human Development Index incorporates components of health, education and income in calculation. Human Development Index values of countries, first presented with Development Reports prepared by United Nations Development Program (UNDP) in the year 1990, are measured using four criteria: “Life Expectancy at Birth”, “Expected Years of Schooling”, “Mean Years of Schooling” and “Gross national income per capita”
In this study, in order to classify countries according to their level of development a model based on above-mentioned four criteria and consisting of 188 alternatives is presented. It is aimed to detect the proper grouping of countries with UTADIS approach. This study represents a first attempt in terms of applying UTADIS technique, which has a limited application in literature, for Human Development Index values of the countries. With the applied UTADIS model, 111 of the 188 alternatives are classified as the same grouping by UNDP, while 77 are classified in a different group. According to the results of UTADIS analysis, observed that the classification of many countries has to be updated.

Anahtar Kelimeler

The Human Development Index, Multi Criteria Decision Making, UTADIS

Proje Numarası

SDK-2018-6614

Kaynakça

• Aguña, C. G., Kovacevic, M. (2010). Uncertainty and Sensitivity Analysis of the Human Development Index Human Development Research Paper (Vol. 47). Altaş, D., Arikan, G. (2015). “The Analysis of Human Development Index with Cluster Analysis Techniques”. Social Sciences Research Journal, 6 (3), 126-138. Bagolin, I., Comim, F. (2008). “Human Development Index (HDI) and its Family of Indexes: An Evolving Critical Review”. Revista de Economia, 34 (2), 7-28. Balla, V., Gaganis, C., Pasiouras, F., Zopounidis, C. (2014). “Multicriteria Decision Aid Models for the Prediction of Securities Class Actions: Evidence from the Banking Sector”. OR spectrum, 36 (1), 57-72. doi: 10.1007/s00291-013-0333-8 Çolak, M., Ulucan, A. (2012). “Mobilya Endüstrisinde Kârlılığı Etkileyen Faktörlerin UTADIS Yaklaşımı ile Belirlenmesi”. Sosyoekonomi, 17 (17), 249-262. Demir, S. (2006). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İnsani Gelişme Endeksi ve Türkiye Açısından Değerlendirme. Ankara: DPT. Devaud, J., Groussaud, G., Jacquet-Lagreze, E. (1980). “UTADIS: Une méthode de construction de fonctions d’utilité additives rendant compte de jugements globaux”. European Working Group on Multicriteria Decision Aid, 94. Diakoulaki, D., Zopounidis, C., Mavrotas, G., Doumpos, M. (1999). “The Use of a Preference Disaggregation Method in Energy Analysis and Policy Making”. Energy, 24 (2), 157-166. doi: 10.1016/S0360-5442(98)00081-4 Dimitras, A. (2001). Multicriteria Evaluation of Greek Construction Companies' Securities. Working Paper Series. do Carvalhal Monteiro, R. L., Pereira, V., Costa, H. G. (2018). “A Multicriteria Approach to the Human Development Index Classification”. Social Indicators Research, 136 (2), 417-438. Doumpos, M., Zopounidis, C. (2002). “Business Failure Prediction: A Comparison of Classification Methods”. Operational Research, 2 (3), 303-319. doi: 10.1007/BF02936387 Duman, A. (2010). Multiple Criteria Sorting Methods Based on Support Vector Machines. (Yüksek Lisans Tezi).Ankara: The Graduate School of Natural and Applied Sciences of Middle East Technical University. Gaganis, C., Pasiouras, F., Zopounidis, C. (2006). “External Auditors’ Decisions in Eu Credit Institutions: A Multicriteria Approach”. International Journal of Auditing, 10 (2), 163-182. doi: 10.1111/j.1099-1123.2006.00348.x Herrero, C., Martínez, R., Villar, A. (2012). “A Newer Human Development Index”. Journal of Human Development and Capabilities, 13 (2), 247-268. Hou, J., Walsh, P. P., Zhang, J. (2015). “The Dynamics of Human Development Index”. The Social Science Journal, 52 (3), 331-347. doi: 0.1016/j.soscij.2014.07.003 Karabulut, T., Kaya, N., Gürsoy, Z. (2006). “Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'ne Üye Ülkelerin 2006 Yılı İnsani Gelişmişlik Düzeylerinin Analizi”. 2 (2), 1-18. Kosmidou, K., Doumpos, M., Zopounidis, C. (2008). Country Risk Evaluation: Springer. Lind, N. (2010). “A Calibrated Index of Human Development”. Social Indicators Research, 98 (2), 301-319. doi: 10.1007/s11205-009-9543-5 Manshadi, E. D., Mehregan, M. R., Safari, H. (2015). “Supplier Classification Using UTADIS Method Based on Performance Criteria”. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 5 (2), 31-45. doi: 10.6007/IJARBSS/v5-i2/1457 Nartgün, Ş. S., Kösterelioğlu, M. A., Sipahioğlu, M. (2013). “İnsani Gelişim İndeksi Göstergeleri Açısından AB Üyesi ve AB Üyeliğine Aday Ülkelerin Karşılaştırılması”. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (1), 80-89. Nguefack‐Tsague, G., Klasen, S., Zucchini, W. (2011). “On Weighting the Components of the Human Development İndex: A Statistical Justification”. Journal of Human development and Capabilities, 12 (2), 183-202. doi: 10.1080/19452829.2011.571077 Ogwang, T. (1994). “The Choice of Principle Variables for Computing the Human Development Index”. World development, 22 (12), 2011-2014. doi: 10.1016/0305-750X(94)90189-9 Radovanović, B. (2011). “Human Development Index As a Measure of Human Development”. Filozofija i drustvo, 22 (3), 193-208. doi: 10.2298/FID1103193R Ranis, G., Stewart, F. (2000). “Strategies for Success in Human Development”. Journal of human development, 1 (1), 49-69. doi: 10.1080/14649880050008764 Safari, H., Ebrahimi, E. (2014). “Using Modified Similarity Multiple Criteria Decision Making Technique to Rank Countries in terms of Human Development Index”. Journal of Industrial Engineering and Management, 7 (1), 254-275. doi: 10.3926/jiem.837 Siskos, Y., Yannacopoulos, D. (1985). “UTASTAR: An Ordinal Regression Method For Building Additive Value Functions”. Investigação Operacional, 5 (1), 39-53. Spathis, C., Doumpos, M., Zopounidis, C. (2003). “Using Client Performance Measures to Identify Pre-Engagement Factors Associated with Qualified Audit Reports in Greece”. The International Journal of Accounting, 38 (3), 267-284. doi: 10.1016/S0020-7063(03)00047-5 Şahin, G., Gökdemir, L. (2016). “İnsani Gelişme Endeksi Bileşenlerinin Türkiye Ölçeğinde ARDL Sınır Testi İle Sınanması”. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2 (1), 1-24. Tofallis, C. (2013). “An Automatic-Democratic Approach to Weight Setting for the New Human Development Index”. Journal of Population Economics, 26 (4), 1325-1345. doi: 10.1007/s00148-012-0432-x Tunca, M. Z., Ömürbek, N., Cömert, H. G., Aksoy, E. (2016). “OPEC Ülkelerinin Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden ENTROPİ ve MAUT ile Değerlendirilmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7 (14), 1-12. Ulucan, A., Atıcı, K. B. (2009). “UTADIS Çok Kriterli Sınıflandırma Metodolojisi ve Türkiye Enerji Sektörü Uygulaması”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 27 (2), 141-159. UNDP. (1990). Human Development Report. New York: United Nations Development Programme. UNDP. (2010). Human Development Report. New York: United Nations Development Programme. Voulgaris, F., Doumpos, M., Zopounidis, C. (2000). “On the Evaluation of Greek Industrial Sme's Performance via Multicriteria Analysis of Financial Ratios”. Small business economics, 15 (2), 127-136. doi: 10.1023/A:1008159408904 Zhou, P., Ang, B., Poh, K. (2006). “Decision Analysis in Energy and Environmental Modeling: An Update”. Energy, 31 (14), 2604-2622. doi: 10.1016/j.energy.2005.10.023 Zopounidis, C., Doumpos, M. (1997). “A Multicriteria Decision Aid Methodology for the Assessment of Country Risk”. Investigaciones Europeas de Dirección y Economía de la Empresa, 3 (3), 13-33. Zopounidis, C., Doumpos, M. (1998). “Developing a multicriteria decision support system for financial classification problems: the finclas system”. Optimization Methods and Software, 8 (3-4), 277-304. Zopounidis, C., Doumpos, M. (1999a). “Business Failure Prediction Using the Utadis Multicriteria Analysis Method”. Journal of the Operational Research Society, 50 (11), 1138-1148. Zopounidis, C., Doumpos, M. (1999b). “A Multicriteria Decision Aid Methodology for Sorting Decision Problems: The Case of Financial Distress”. Computational Economics, 14 (3), 197-218. Zopounidis, C., Doumpos, M. (2000). “PREFDIS: A Multicriteria Decision Support System for Sorting Decision Problems”. Computers & Operations Research, 27 (7-8), 779-797.