COVİD- 19 PANDEMİSİNDE KULLANILAN SAVUNMA MEKANİZMALARININ TELEVİZYON DİZİLERİNE YANSIMALARI: JET SOSYETE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 22, 5 - 31, 23.12.2021

Mustafa Öztunç , Ayşe Gül Zeren Kosal

https://doi.org/10.32952/atauniiletisim.949609

Öz

Çin’in Hubei eyaletine bağlı Wuhan şehrinde, 2019 yılının son aylarında ortaya çıkan ve covid-19
olarak adlandırılan virüs dünyayı etkisi altına almıştır. İnsandan insana bulaşıcılığı yüksek olan virüs
nedeniyle, tüm dünyada sosyal aktiviteler azalmış insanlar evlerine kapandığı yeni bir yaşam
düzenine girmiştir. Bu yeni düzenle birlikte, insan yaşamının bir gereği olarak var olan sosyalleşme
isteğini doyurabilmek için teknoloji kullanımı devreye girmiştir. Pandemi döneminde sosyal
izolasyonun yarattığı yalnızlıktan ve tekdüzelikten kurtulmak amacıyla görüntülü aramalara daha çok
başvurulduğu, sosyal medya araçlarının kullanımının ve yeni medya platformlarında ya da
televizyonlarda film/dizi izleme sürelerinin arttığı gözlemlenmiştir. Yaşanan bu büyük sosyal yaşam
değişiminin popüler kültüre de etkileri kaçınılmaz olmuştur. Türkiye’de popüler kültürün en önemli
yayılma aracı olan televizyonda yer alan diziler, set çalışmalarının durdurulmasına rağmen cep
telefonu kameralarıyla çekilmeye devam edilmiştir. Bu tür dizilerin Türkiye’deki ilk örneği, yarım
kalan çekimlerin tamamlanması amacıyla senaryoda bazı değişiklikler yapılarak yayına hazırlanan
“Jet Sosyete” isimli dizi olmuştur. Ancak pandeminin sebep olduğu izolasyon sürecinin uzayacağının
anlaşılmasıyla birlikte bir sonraki bölüm, oyuncuların kendi cep telefonu kameralarıyla çektiği ilk
dizi bölümü olarak tarihe geçmiştir.
Bu araştırmanın temel amacı, popüler kültür ürünleri üreten medyanın, pandemi gibi öngörülemeyen
durumlarda ortaya çıkan savunma mekanizmaları aracılığıyla bilgi aktarma işlevini nasıl yerine
getirdiğini ortaya koymaktır. Bu araştırma, bir yandan sağlıkla ilgili bir kriz sırasında ortaya çıkan
savunma mekanizmalarını, diğer yandan medyanın bu krizin popüler kültüre yansımalarını nasıl
yansıttığını betimlemesi açısından literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bununla birlikte
önemli sonuçları olan bir pandemi sürecinde kitle iletişim araçlarının bilgi sağlama işlevinin
araştırılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada “Jet Sosyete” dizisi, yeni tip
koronavirüsün sebep olduğu covid-19 pandemisinin popüler kültüre yansımaları, savunma
mekanizmaları çerçevesinde göstergebilimsel yöntemle incelenmiştir. Dizide diyaloglar aracılığıyla
bilgilendirme ve uyarılar yapılmış, izleyicilerin karakterlerle özdeşleşerek bu süreçte yalnız
olmadıkları mesajı verilmek istenmiştir. Dizide her bir karakterin salgınla birlikte ortaya çıkan krizi
atlatmak için farklı ya da benzer savunma mekanizmasına başvurduğu görülmüştür. Bu savunma
mekanizmaları bağlamında da karakterler izleyiciye covid-19’la ilgili bilgiler aktarmış, yapılan
hataları dile getirmiş, daha umutlu ve sakin olabilmeleri adına mesajlar vermiştir. Bunu yaparken de
popüler kültür ürünlerinin basit ve anlaşılır olması avantajından yararlanmış olduğu görülmektedir.
Dizi karakterlerinin savunma mekanizmaları Türkiye’de ilk dönemde gelişen insan davranışlarının
temsilleri bağlamında özellikler gösterdiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Pandemi, Savunma Mekanizmaları, Popüler Kültür, Jet Sosyete, Göstergebilim

Kaynakça

• ADORNO,T.W ve HORKHEIMER, M. (2014). Aydınlanmanın diyalektiği. (Çev. N. Ülner ve E. Öztarhan Karadogan). İstanbul: Kabalcı.
• AFRIDI, A. W., HUSSAIN, T., HASHMI, A. ve ASGHAR, R. (2021). The role of mass media in tackling COVID-19 in Pakistan. Media Education (Mediaobrazovanie). 17 (2), 169-176.
• AKIN, H. (2018). Felaket geliyorum demişti: Ortaçağ’da yaşanan büyük veba salgını ve toplumsal yaşamdaki sonuçları üzerine bir değerlendirme. Kebikeç. 46, 248-296.
• ASLAN, R. (2020). Tarihten günümüze epidemiler, pandemiler ve Covid-19. Ayrıntı Dergisi, 8 (25), 35-41.
• AZİZ, A. (2003). Araştırma yöntemleri- teknikleri ve iletişim. Ankara: Turhan.
• BARTHES, R. (2018). Göstergebilimsel serüven. (Çev. M. Rıfat ve S. Rıfat). İstanbul: Yapı Kredi.
• BAYRAM, E. (2018). Kuranda psikolojik savunma mekanizmaları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 6 (2), 1-28.
• BURUK, K. ve ÖZLÜ, T. (2020). New Coronavirus: SARS-CoV-2. Mucosa, 3 (1), 1-4.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., KILIÇ ÇAKMAK, E., AKGÜN, Ö. E., KARADENİZ, Ş. ve DEMİREL, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• CALLAK, Y. (2019). Psikolojik belirtiler ile savunma mekanizmaları arasındaki ilişkide şemaların rolü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• CERVONE, D. ve PERVIN, L. A. (2016). Kişilik psikolojisi. (Çev. M. Baloğlu). Ankara: Nobel.
• ÇOBANOĞLU, N. (2020). Bireysel, profesyonel, toplumsal, bilimsel ve siyasal etiği yeniden sorgulatan covid-19 pandemisi. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25 (Supplement 1), 36-42.
• BONALES DAIMIEL, G., JIMÉNEZ GÓMEZ, I., ve LÓPEZ DIEZ, J. (2020). La representación gráfica del virión del SARS-CoV-2 en España: comparación entre la prensa impresa y los informativos televisivos. Revısta Española De Comunıcacıón En Salud, 158-170. https://doi.org/10.20318/recs.2020.5457.
• DİZER, U. ve DEMİRPEK, U. (2009).Pandemilerde kan hizmetleri. İnfeksiyon Dergisi; 23 (1), 29-34.
• ERDOĞAN, İ. ve KORKMAZ, A. (2010). Öteki kuram. Ankara: Erk.
• FREUD, A. (2011). Ben ve savunma mekanizmaları. (Çev. Y. Erim). İstanbul: Metis.
• GENÇ, F. (2013). Kriz iletişimi: Marmara depremi örneği. Selçuk İletişim, 5 (3), 161-175.
• GÜLLÜOĞLU, Ö. (2012). Bir kitle iletişim aracı olarak televizyonun popüler kültür ürünlerini benimsetme ve yayma işlevi üzerine bir değerlendirme. Global Media Journal Turkish Edition, II (4), 64-86.
• GÜNEY, S. (2015). Davranış bilimleri. Ankara: Nobel.
• GÜNGÖR, N. (1999). Popüler kültür ve iktidar. Ankara: Vadi.
• HATİPLER, M. (2017). Postmodernizm, tüketim, popüler kültür ve medya. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 32-50.
• İMİK TANYILDIZI, N. ve ACAR, H. (2019). Sigara bağımlılığıyla mücadelede kamu spotlarının kullanımı: Sigarayı bırak hayatı bırakma kamu spotlarının göstergebilimsel çözümlemesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 151-162.
• KARCIOĞLU, Ö. (2020). Coronavirüs nedir, nasıl korunabiliriz?. Phoenix Medical Journal., 2 (1), 66-71
• KIRIK, M. A. ve ÖZKOÇAK, V. (2020). Yenidünya düzeni bağlamında sosyal medya ve yeni koronavirüs (Covid-19) pandemisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (45), 133-154, http://dx.doi.org/10.29228/SOBIDER.43146.
• MELKİ, J., TAMİM, H., HADİD, D., FARHAT, S., MAKKİ, M., GHANDOUR, L. ve HİTTİ, E. (2020). Media exposure and health behavior during pandemics: The mediating effect of perceived knowledge and fear on compliance with covid-19 prevention measures, Health Communication, 1- 11. DOI: 10.1080/10410236.2020.1858564.
• ÖZKAN, S., TÜZÜn, H., UĞRAŞ DİKMEN, A. ve İLHAN, M. (2020). Salgınlarda toplum davranışı ve sağlık okuryazarlığı. Journal of Biotechnologyand Strategic HealthResearch, 4, 105-110.
• ÖZTÜRK, O. ve ULUŞAHİN, A. (2011). Ruh sağlığı bozuklukları. Ankara: Nobel.
• POSTMAN, N. (1994). Televizyom öldüren eğlence. (Çev. O. Akınhay). İstanbul: Ayrıntı.
• PUROHIT, N. ve MEHTA, S. (2020). Risk Communication Initiatives amid COVID-19 in India: Analyzing Message Effectiveness of Videos on National Television. Journal of Health Management, 22 (2), 262–280. https://doi.org/10.1177/0972063420935659.
• SELVİ CAN, Ö., ÜNAL, N., MEMİKOĞLU, O. ve TULUNAY, M. (2010). Pandemik influenza a (H1N1) 2009 virüsü ve klinik tecrübemiz. Yoğun Bakım Dergisi, 9 (1), 1-12.
• TUZCUOĞLU, N. (1995). Psikanaliz kuramı ve özellikleri. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7, 275-285.
• ULUYAĞCI, C. (2007). Simge kavramı ve bir film çözümlemesi: Karşılaşma. Selçuk İletişim, 5 (1), 217- 224.
• YAĞLICI, M. (2009). Tüketim kültürü ve ramazan ayı televizyon reklamları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• YAYLAGÜL, L. (2019). Kitle iletişim kuramları: Egemen ve eleştirel yaklaşımlar. Ankara: Dipnot Yayınları.
• ZEINALIZADETARI, A., GHARAMALEKI, S. N., HOJJATI, A. ve ALIAN, B. (2014). Relationship between religious orientation and defense mechanisms in adolescents. Procedia Social and Behavioral Sciences, 114, 287-290.
• ZORLU, Y. (2016). Türkiye’de bir popüler kültür aracı olarak televizyon. Akademia, 4 (3), 84-98