İLKOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA NASREDDİN HOCA VE FIKRALARI

Yıl 2020, Sayı: 41, 399 - 415, 29.12.2020

Ömer Yılar , Mustafa Halit Kakşa

https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.778327

Öz

Eğitimin bir işlevi de kültürü yeni nesillere aktarmaktır. Dolayısıyla eğitimin tüm yapı taşlarında, bulunduğu toplumun kültürel izlerine yer verilmelidir. Eğitim sistemi içeresinde yer alan en önemli kaynaklardan biri olan ders kitapları da bu sorumluluğu yerine getirmeli; içinde bulunduğu toplumun öteden beri gelen davranış kalıplarına, geleneklerine, örflerine, sözlü ve yazılı edebiyatına, diline, inançlarına ve ahlaki yapılarına ait bilgiler barındırmalıdır. Bu hassasiyet Türk kültürü içerisinde yer alan önemli şahsiyetleri de kapsamalıdır. Bu şahsiyetlerden birisi de mutlaka Nasreddin Hoca’dır. Nasreddin Hoca hem tipinin sahip olduğu özellikleri ve ince, zarif nükteleriyle Türk aile yapısını, cemiyet hayatını, ticari faaliyetlerini, yeme içme alışkanlıklarını, dünya görüşünü geçmişten günümüze kadar taşımaya devam etmektedir. Nasreddin Hoca ve fıkralarının kültürel zenginliği onun, öğrenciler ile tanışıklığını dolayısıyla ders kitaplarındaki varlığını mecburi kılmaktadır. Araştırmada da bu düşünceden yola çıkılarak, Nasreddin Hoca fıkralarının ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki varlığı, kullanılma sıklığı, çeşitliliği, yer verildiği tema, kullanıldığı kazanım belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma nitel bir yaklaşımla ele alınmış ve doküman incelemesi kullanılmıştır. Araştırmada veri kaynağı olarak 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları’nın hazırladığı veya kullanımına izin verdiği Türkçe ders kitapları ile her sınıf için belirlenen 4 özel yayınevinin hazırladıkları kitaplar taranmıştır. Araştırma sonucunda taranan 23 kitap içerisinde 74 Nasreddin Hoca fıkrası tespit edilmiştir. Fıkralar incelendiğinde fıkraların genelde bir araç olarak kullanıldığı, en fazla “Milli Kültürümüz” teması altında sunulduğu, “Okuduğu metinle ilgili sorulara cevap verir.” kazanımı için yoğun olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ders kitabı, Nasreddin Hoca, Fıkra, Kültür

Kaynakça

• Albayrak, N. (22.12.2019). <https://islamansiklopedisi.org.tr/nasreddin-hoca>
• Arıcı, A. F. (2018). Eğitsel yönleriyle Nasreddin Hoca fıkraları: bir içerik analizi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 602-621.
• Azar, B. (2017). Farkındalık ekseninde bir kültür aracı: Nasrettin Hoca. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 182-191.
• Baki, Y. ve N. Karakuş (2014). Fıkra türünün eğitimdeki yeri ve Türkçe ders kitaplarındaki kullanılabilirliği. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), 785-812.
• Baş, B. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarında metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (13), 257-265.
• Bekki, S. (2018). Nasreddin Hoca'dan Temel'e Türk fıkralarında mizah unsuru olarak Mülemma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1047-1054.
• Boratav, P. N. (2007). Nasreddin Hoca. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Boyraz, Ş. (2010). Nasrettin Hoca fıkralarına göre Türk kimliğini oluşturan temel nitelikler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 81-88.
• Cabbarov, T. (1996). Dünyanın oğlu Özbek-Türk Nasreddin Hoca. Nasreddin Hoca'nın Dünyası. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Duman, M. (2008). Nasreddin Hoca ve 1555 fıkrası. İstanbul: Heyamola Yayınları.
• Erginer, K. (1969). Nasreddin Hoca tarihi, kişiliği ve hikayelerinin anlamı. İstanbul: Gün Matbaası.
• Gölpınarlı, A. (1961). Nasreddin Hoca. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kayayerli, M. (1996). Dünyayı güldüren Türk: Nasreddin Hoca. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı
• Koçar, Ç. (1996). Türkistan halk edebiyatında Nasreddin Hoca. Nasreddin Hoca'nın dünyası. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kurgan, Ş. (1986). Nasrettin Hoca. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kurtuluş, K. (2010). Araştırma yöntemleri. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı. Ankara.
• Okur, A. (2013). Milli kültür ve folklorun Türkçe ders kitapları aracılığıyla aktarımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 877-904.
• Önder, M. (1964). Güldüren gerçek: Nasreddin Hoca'nın hayat hikayesi. Akşehir: Nasreddin Matbaası.
• Özdemir, N. (2010). Mizah, eleştirel düşünce ve bilgelik: Nasreddin Hoca. Milli Folklor, 22(87), 27-40.
• Özgü, M. (1996). Alman kaynaklarına göre Nasreddin Hoca. Nasreddin Hoca'nın Dünyası. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pilav, S. ve M. M. Oğuz (2013). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri üzerine bir araştırma. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 16-30.
• Sakaoğlu, S. (1992). Türk fıkraları ve Nasreddin Hoca. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Sakaoğlu, S. ve A. B. Alptekin (2014). Nasreddin Hoca. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• T.C. (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. Resmi Gazete.
• Tokmakçıoğlu, E. (1981). Bütün yönleriyle Nasrettin Hoca. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Türkben, T. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarindaki metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2152-2166.
• Ulutaş, M. ve M. Kara (2017). Türkçe ders kitaplarında Nasreddin Hoca ve fıkraları. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 9(3), 63-87.
• Ülkütaşı, M. Ş. ve C. Öztelli (1964). Nasreddin Hoca. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Yılar, Ö. (2018). Halk bilimi ve eğitim Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A. ve H. Şimşek (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara Seçkin