Psikolojik Danışmanların İş Doyumları ile Tükenmişlikleri Arasındaki İlişkide Genel Öz Yeterliğin Aracı Rolü

Yıl 2021, Sayı: 43, 55 - 75, 29.12.2021

Ersin Özkan Sinan Okur

https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.808789

Öz

Bu araştırmanın amacı, psikolojik danışmanların iş doyumları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkide genel öz yeterliğin aracı rolünü incelemektir. Çalışmanın örneklemini oluşturan 301 psikolojik danışmanın 81’i erkek (%26.9) ve 220’si kadındır (%73.1). Araştırma verileri toplandıktan sonra hipotezleri test etmek için SPSS PROCESS makro eklentisi kullanılarak koşullu süreç analizi yapılmıştır. Ayrıca aracı değişkenin anlamlılığını test etmek amacıyla günümüzde daha çağdaş bir yaklaşım olarak görülen bootstrapping yöntemi kullanılmıştır. İlk olarak, değişkenler arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı hesaplanmış ve iş doyumunun tükenmişlik ile arasında negatif yönde (r2= .30), genel öz yeterlik ile arasında ise pozitif yönde (r2= .05) anlamlı ikili ilişkiler olduğu görülmüştür (p≤ .01). Ayrıca tükenmişlik ile genel öz yeterlik arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu (r2= .22) belirlenmiştir (p≤ .01). Yapılan koşullu süreç analizi sonucunda ise, iş doyumundan tükenmişliğe giden yol katsayısının modele genel öz yeterlik değişkeni dâhil olduktan sonra anlamlı bir şekilde azaldığı görülmüştür (c-c′= .08; p≤ .01). Aracı değişkenin anlamlılığını test etmek için bootstrap değeri 5000’e yükseltilmiştir. Genel öz yeterliğin kısmi aracı rolünün anlamlılığı için yapılan bootstrapping testinde %95 güven aralığında alt ve üst sınırlar arasında sıfır (0) değerinin olmadığı görülmüştür (%95GA [-.91, -.53]). Alt ve üst sınırlar arasında sıfır (0) değerinin olmaması, aracı değişkenin anlamlılığına işaret etmektedir. Bu sonuç, genel öz yeterlik değişkeninin iş doyumu ile tükenmişlik arasındaki ilişkide anlamlı şekilde kısmi aracı rol oynadığını göstermiştir. Elde edilen tüm bulgular, alanyazın ışığında yorumlanarak tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş doyumu, Tükenmişlik, Genel öz yeterlik, Koşullu süreç analizi

Kaynakça

• Aypay, A. (2010). Genel Öz Yeterlik Ölçeği’nin (GÖYÖ) Türkçeye uyarlama çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(11), 113-131.
• Baltacı, A. (2018). Din görevlilerinin iş doyumu, iş stresi, tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkiler: Çok örneklemli bir çalışma. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(3), 1509-1536.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (22. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Darlington, R. B., & Hayes, A. F. (2017). Regression analysis and linear models: Concepts, application, and implementation. New York: The Guilford Press.
• Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği’nin uyarlanması. VII. Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları. Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara, 143-154.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal bilimlerde aracı, düzenleyici ve durumsal etki analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1980). Work redesign. Addison-Wesley Publishing Company Reading, Massachusetts, California.
• Hayes, A. F., & Preacher, K. J. (2014). Statistical mediation analysis with a multicategorical independent variable. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 67, 451-470.
• Hayes, A. F., & Rockwood, N. J. (2017). Regression-based statistical mediation, moderation, and conditional process analysis: Observations, recommendations, and implementation. Behaviour Research and Therapy, 98, 39-57.
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. New York: The Guilford Press.
• MacKinnon, D. P., Lockwood, C. M., & Williams, J. (2004). Confidence limits for the indirect effect: Distribution of the product and resampling methods. Multivariate Behavioral Research, 39, 99-128.
• Maslach, C., & Jackson, S. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113.
• Scholz, U., & Schwarzer, R. (2005). The general self-efficacy scale: Multicultural validation studies. The Journal of Psychology, 139(5), 439-457.
• Schwarzer, R., & Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. In J. Weinman, S. Wright & M. Johnston (Eds.), Measures in health psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs (pp. 35-37). Windsor, UK: NFER-Nelson.
• Sobel, M. E. (1982). Asymptotic intervals for indirect effects in structural equations models. In S. Leinhart (Ed.), Sociological methodology (pp. 290-312). San Francisco: Jossey-Bass.