Türk Edebiyatında Pendnâme-i Attar’ın Manzum Tercümeleri ve Seyyid Ali Rızâ’nın Riyâzü’r-Rızâ’sı

Yıl 2018, Cilt: 22 Özel Sayı, 671 - 692, 15.04.2018

Serkan Türkoğlu

Öz

İslam toplumlarının edebiyatlarında
oldukça rağbet gören bir tür olan pendnâmeler; İslamî öğretileri, pratik ahlak
kurallarını, bazı toplumsal olguları öğüt tarzıyla ele alan eserlerdir. Şairler
ve yazarlar, kendi hayat tecrübelerini sonraki nesillere aktarmak amacıyla bu
türden eserler yazmışlardır. Arap ve Fars edebiyatlarında olduğu gibi Türk
edebiyatında da bu türden birçok eser kaleme alınmıştır. Türk edebiyatındaki
pendnamelerin çoğu, Feridüddin Attâr’ın Pendnâme’sinin tercümesi, şerhi veya
bundan esinlenerek yazılmış eserlerdir. Pendnâme’yi ilk olarak XVI. yüzyıl
şairlerinden Sabâyî Türkçe’ye tercüme etmiştir. Sonraki yüzyıllarda da tercüme
edilmeye devam edilen esere birçok şarih tarafından manzum ve mensur şerhler
yazılmıştır. Bu çalışmada Pendnâme-i Attâr’ın manzum Türkçe tercümeleri
üzerinde durulmuş ve bu tercüme geleneğinin bir parçası olan Seyyid Alî
Rızâ’nın Riyâzü’r-Rızâ adlı Pendnâme tercümesi tanıtılmıştır. Ayrıca
Riyâzü’r-Rızâ’nın Hasan Şuûrî’nin Pendnâme Tercümesi’yle olan benzerlikleri ve
ortakl yönleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pendname, Seyyid Ali Rıza, Feridüddin Attar, tercüme

Kaynakça

• Akarsu, K. (1990). Zaifî Divanı, Ankara: Gazi Üniversitesi, SBE. Yüksek Lisans Tezi.
• Aksoyak, İ. H. (2014). “Hasan Şuûrî Çelebi”, http://www.turkedebiyatıisimlersozlugu.com [E.T. 02.10.2017].
• Altun, K. (2004). Pend-nâme-i Nazmî (Tercüme-i Pend-i Attâr), Ankara: Laçin Kitabevi.
• Arslan, M. (2014). “Hâdî, Ali Rızâ”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com [E.T. 10.10.2017].
• Arslan, M. (2014).“Hacı Ali Rızâ Efendi, Pertevî, Fevzî,Rızâ”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com [E.T.0.10.2017].
• Arslan, M. (2014). “Ali Rızâ Efendi, Bursalı”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com [E.T. 10.10.2017].
• Atlansoy, K. (1987). Sabâyî, Sırât-ı Müstakîm. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi, SBE.
• Atlansoy, K. (2005). “Pend-i Attâr’ın İlk Çevirisi: Sabâyî’nin Sırât-ı Müstakîm Mesnevisi”, İlmi Araştırmalar Dergisi, 20, 28-29.
• Balcı, A. (2011). Nâilî’nin Kenz-i Nesâyih Adlı Eseri ve Nasihat Geleneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Fatih Üniversitesi SBE.
• Bilgin, A. E. (1998). Terceme-i Pend-nâme-i Attâr, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Bursalı M. T. (2000). Osmanlı Müellifleri, (hzl. Mustafa Tatçı-Cemal Kurnaz), Ankara: Bizim Büro Yay.
• Çağrıcı, M. (2006). “Nasihat”, Ankara: DİA, 32, 408-409.
• Durmuş, İ. (2000). “İntihal”, Ankara: DİA, 22, 347-350.
• Erdoğan, M. (2014). “Ali Rızaullah Efendi, Yenişehir-Fenârî”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com [E.T. 10.10.2017].
• Gençosman, M. N. (1985). Pendname: Öğüt Kitabı, İstanbul: MEB Basımevi.
• Hamada R. (2014). Siyâhîzâde Alî Efendi ve Gülşen-i Ahbâr Adlı Pend-i Attâr Tercümesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi SBE.
• İnal, İbnülemin M. K. (2000). Son Asır Türk Şairleri, (hzl. Özcan Hidayet), Ankara: AKM Yay.
• Koçin, A. (1991). Zaîfî ve Bustân-ı Nasâyıh’ı, Ankara: Gazi Üniversitesi, SBE. Yüksek Lisans Tezi.
• Konar, A. H. (2010). Hasan Şuûrî Efendi’nin Pend-nâme-i Attâr Tercümesi Metin ve İnceleme. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi SBE. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Köksal, M. F. (2017). “Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir” http://ekitap.kulturturizm.gov.tr [E.T. 29.09.2017].
• Levend, A. S. (1988). Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: TTK Yay.
• Mazıoğlu, H. (1997). “Edirneli Nazmî’nin Pend-i Attâr Çevirisi”, Türkoloji Dergisi, Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Enstitüsü, VII, 47-53.
• Mazıoğlu, H. (1981). “Kanuni’nin Oğlu Şehzade Bayezid İçin Yapılan Pendnâme-i Attâr Çevirisi”, Ankara: VIII. Türk Tarih Kongresi, C. II, s. 1183-1193.
• Mehmed b. Seyyid Mehmed el-Muhterem el-Hüseynî, Tercüme-i Manzûme-i Pend-i Attâr, İstanbul Üniversitesi Ktp., Nadir Eserler Bölümü Nr. TY 7190.
• Miyasoğlu, O. E. (2011). Nâilî Sâlih Kenz-i Nesâyih (Metin-İnceleme), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi SBE.
• Ördek, Ş. (2014). “Siyâhizâde/Sipâhizâde Mehmed” http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com [E.T. 29.09.2017].
• Pala, İ. (2006). “Nasihatnâme”, Ankara: DİA, 409-410.
• Sertkaya, O. F. (1999). “Tevârüd mü? Adaptasyon mu? Nazîre mi? Yoksa İntihal Yani Sirkat-i Şiir mi?” İstanbul: İlmî Araştırmalar, 7, 191-199.
• Seyyid A. R. Riyâzü’r-Rızâ, İstanbul Üniversitesi Ktp., Nadir Eserler Bölümü, TY 1342.
• Toruk, T. (2010). Abdülmecîd b. Şeyh Nasûh b. Ali Et-Tosyevî ve Pend-i Attâr Tercümesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Fatih Üniversitesi, SBE.
• Üst, S. (2011). “Nazmî, Edirneli”, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com [E.T. 28.09.2017].
• Yazar, S. (2011). Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi, SBE.
• Yılmaz, B. F. (2014). “Za’îfî,PîrMuhammed”, www.turkedebiyatıisimlersozlugu. [E.T. 27.09.2017]