Van Depremini Yaşayan Öğrencilerin Travma Sonrası Stres Bozukluğu Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 3, 957 - 972, 15.10.2019

Ediz Kurt Arzu Gülbahçe

Öz

Bu araştırmanın amacı Van depremini yaşayan
12.sınıf öğrencilerinin Travma Sonrası
Stres Bozukluğu düzeylerinin bazı değişkenlere göre farklılaşıp
farklılaşmadığını incelemektir. Yapılan bu araştırma, genel tarama modellerinden betimsel tarama ve
ilişkisel tarama desenleriyle ile yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini, Van’ın Erciş ilçesinde
okulların 12.sınıflarında okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise evren içinden
seçkisiz (random) yöntemiyle seçilmiş 320 öğrenci oluşturmaktadır. Bu araştırmada
veriler “Katılımcı Bilgi Formu”, “Travma Sonrası Stres Belirti Ölçeği”
kullanılarak toplanmıştır. Verilerin
analizinde frekans, t testi ve Mann Whitney U testi kullanılmış olup bu
analizler bilgisayarda SPSS 22.00 istatistik paket programı ile yapılmıştır. Araştırmaya katılan Van depremini yaşayan
öğrencilerin % 42.6’sının Travmatik Stres Belirti düzeyinin hafif, % 36.7’sinin
Travmatik Stres Belirti düzeyinin orta, % 19.4’ünün Travmatik Stres Belirti
düzeyinin orta-ağır ve % 1.3’ünün Travmatik Stres Belirti düzeyinin ağır olduğu
görülmektedir. Araştırmada öğrencilerin cinsiyetlerine göre kız öğrencilerin
erkek öğrencilere göre daha yüksek düzeyde TSSB yaşadıkları saptanmıştır.
Ayrıca öğrencilerin depremi hissetme, depremde yakınlarını kaybetme ve enkaz
altında kalıp kalmama durumları ile öğrencilerin TSSB düzeyleri arasında
anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Depremin şiddeti, depremin kişiler üzerindeki
etkisi gibi unsurların depremden sonra yaşanması muhtemel psikolojik sorunların
oluşması üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca depremin üzerinden 7
yıl geçmiş olmasına rağmen öğrenciler üzerinde depremin psikolojik etkilerinin
görüldüğü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Van Depremi, Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

Kaynakça

• Açıkgöz- Karaoğlu, B. (2016). Travma sonrası stres bozukluğu ve depresyon arasındaki ilişkide ontolojik iyi - oluşun aracılık etkisi : bir yapısal eşitlik modellemesi çalışması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2011). Van depremi (23 Ekim 2011) raporu. https://www.afad.gov.tr/tr/2385/Van-Depremi-Hakkinda adresinden temin edilmiştir. Aker, A.T. (2012). Temel sağlık hizmetlerinde ruhsal travmaya yaklaşım, Türkiye Psikiyatri Derneği Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi Yayını, http://koutab.kocaeli.edu.tr/dosyalar/TREP.pdf adresinden edinilmiştir.
• Bal, A., & Jensen, B. (2007). Post-traumatic stress disorder symptom clusters in Turkish child and adolescent trauma survivors. European child & adolescent psychiatry, 16(7), 449-457.
• Bal, U., Çakmak, S., & Uğuz, Ş. (2013). Anksiyete bozukluklarında cinsiyete göre semptom farklılıkları. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22(4), 441-459. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/arsiv/article/view/5000072545/5000066792
• Bedirli, B. (2014). Deprem travmasının kronik psikolojik etkileri: düzce depremi'nden 14 yıl sonra travma sonrası stres ve depresyon belirtilerinin yaygınlığı ve ilişkili risk faktörleri (Yüksek Lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 358812)
• Breslau, N., Davis, G. C., Andreski, P., Peterson, E. L., & Schultz, L. R. (1997). Sex differences in posttraumatic stress disorder. Archives of general psychiatry, 54(11), 1044-1048. doi:10.1001/archpsyc.1991.01810270028003
• Bulut, S. (2010). Depremi direk olarak yaşayan ve okulları yıkılan çocuklarda görülen travma sonrası stres tepkilerinin ve alt boyutlarının üç yıllık boylamsal incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 25 (66), 87-98
• Cervatoğlu-Geyran, P. (2000). Psikolojik travma ve sonuçları: tarihsel arka plan ve güncel kavramlar üzerine gözden geçirme. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 8 (1), 9-12.
• Davidson, J. R., Rothbaum, B. O., Van Der Kolk, B. A., Sikes, C. R., & Farfel, G. M. (2001). Multicenter, double-blind comparison of sertraline and placebo in the treatment of posttraumatic stress disorder. Archives of General Psychiatry, 58(5), 485-492. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11343529 adresinden edinilmiştir.
• Dürü Ç. Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma Sonrası Büyümenin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi ve Bir Model Önerisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Erden G., Gürdil G. (2009)., Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları,12 (24), 1-13 http://www.turkpsikolojidergisi.com/pdf/tpy/24/01-13.pdf adresinden edinilmiştir.
• Eşsizoğlu, A., Yaşan, A., Bülbül, İ., Önal, S., Yıldırım, E. A., & Aker, T. (2009). Bir terörist saldırı sonrasında travma sonrası stres bozukluğu gelişimini etkileyen risk faktörleri. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(2), 118-126. www.turkpsikiyatri.com/pdf/c20s2/118-126.pdf
• Foa, E. B., Cashman, L., Jaycox, L., & Perry, K. (1997). The validation of a self-report measure of posttraumatic stress disorder: the Posttraumatic Diagnostic Scale. Psychological assessment, 9(4), 450. doi.apa.org/journals/pas/9/4/445.pdf adresinden edinilmiştir.
• Foa, E. B., Kozak, M. J., Salkovskis, P. M., Coles, M. E., & Amir, N. (1998). The validation of a new obsessive–compulsive disorder scale: The Obsessive–Compulsive Inventory. Journal of Psychological Assessment, 10(3), 206-214. https://psycnet.apa.org/record/1998-10845-002 adresinden edinilmiştr.
• Fullerton, C. S., Ursano, R. J., Epstein, R. S., Crowley, B., Vance, K., Kao, T. C., & Baum, A. (2001). Gender differences in posttraumatic stress disorder after motor vehicle accidents. American Journal of Psychiatry, 158(9), 1486-1491. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11532736 adresinden edinilmiştir.
• Giaconia, R. M., Reinherz, H. Z., Silverman, A. B., Pakiz, B., Frost, A. K., & Cohen, E. (1995). Traumas and posttraumatic stres disorder in a community population of older adolescents. Journal of The American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 34(10), 1369-1380.
• Güven, K. (2010). Marmara depremini yasayan yetişkinlerin algıladıkları sosyal destek düzeylerine göre travma sonrası gelişim ve depresyon arasındaki ilişkisinin araştırılması (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 250401).
• Karaoğlu, B. A. Travma sonrası stres bozukluğu ve depresyon arasındaki ilişkide ontolojik iyi-oluşun aracılık etkisi: bir yapısal eşitlik modellemesi çalışması. (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Arel Üniversitesi. http://earsiv.arel.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12294/155#sthash.ZZfUCASo.dpb adresinden edinilmiştir.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi [Scientific research method]. (1.Baskı) Ankara: Nobel Yayınları.
• Kardaş, F., (2013). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı. Van
• Kardaş, F., & Tanhan, F. (2018). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. 15(1):1-36, http://efdergi.yyu.edu.tr http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.60
• Kendler K, Neale M, Kessler R, Heath A, Eaves L. (1992). The genetic epidemiology of phobias in women. The interrelationship of agoraphobia, social phobia, situational phobia and simple phobia. Archives of General Psychiatry, 49, 273-81. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1558461 adresinden edinilmiştir.
• Khan, M. M. (2006). Earthquake 2005: Challenges for Pakistani psychiatry. Journal of International Psychiatry, 3(3), 21-23. https://www.researchgate.net/publication/322377266_The_psychological_and_psychosocial_impact_of_the_Pakistan_Kashmir_earthquake_after_8_months_a_preliminary_evaluation_by_PACTT adresinden edinilmiştir.
• Önsöz, M.F., Topuzoğlu, A., İkiışık, H.,&Karavuş, M.(2009). Marmara Depreminden Altı Yıl Sonra Sapanca'da Travma Sonrası Stres Ve Anksiyete Bozukluklarının Değerlendirilmesi. Türk Psikiyatri Dizini. Yeni Symposium, 47(4):164-1777
• Özen, Y. (2018) Psikolojik travmalardan korunma ve tedavi. Kesit Akademi Dergisi, 4(14), 216-230. http://www.kesitakademi.com/Makaleler/907390501_1443%20Yener%20%C3%96ZEN.pdf adresinden edinilmiştir.
• Özgentürk-Ayaksız, D., (2004). Gölcük depremi sonrasında çocuk ve ergenlerde travma sonrası stres bozukluğu, sürekli kaygı ve depresyon düzeylerini yordayan değişkenler (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 146828).
• Öztan N., Aydın G., Yananer Eroğlu Ç.,& Stuvland R. (2001). Travma sonrası normal tepkiler, (2.Baskı). Meb/Unıcef Psikososyal Okul Projesi Psikoeğitim El Kitabı, Ankara
• Qi, W., Gevonden, M., & Shalev, A. (2016). Prevention of post-traumatic stres disorder after trauma: Current evidence and future directions. Current Psychiatry Reports, 18(2), 20. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26800995 adresinden edinilmiştir.
• Sabuncuoğlu, O., Çevikaslan, A., & Berkem, M. (2003). Marmara depreminden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış, Klinik Psikiyatri Dergisi, 6, 189-197
• Sakarya D., & Güneş, C. (2013). Van depremi sonrasında travma sonrası stres bozukluğu belirtilerinin psikolojik dayanıklı ile ilişkisi, Kriz Dergisi, 21 (1-2-3), 25-32.
• Sarman, A., (2012). Elazığ ili Karakoçan ilçesinde yaşanan yıkıcı deprem sonrasında, depremi yaşayan İlköğretim çağı çocuklarda kaygı düzeyi, depresyon belirtileri ve etkileyen faktörler (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 308030).
• Sönmez, M. O., Nazik, F., & Pehlivan, E. (2017). Van depremi sonrası üniversite öğrencilerinde travma sonrası stres bozukluğu prevelansı. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 9(1), 6-11. doi: 10.17360/UHPPD.2017.2.2
• Williamson, V., Creswell, C., Fearon, P., Hiller, R. M., Walker, J., & Halligan, S. L. (2017). The role of parenting behaviors in childhood post-traumatic stres disorder: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 53, 1-13. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2017.01.005 adresinden edinilmiştir.
• Yıldırımlı, G., Tosun, A. (2012). Travma sonrası stres bozukluğunda bilişsel süreçler. International Journal of Human Sciences, (9)2, 1429-1442. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/download/1847/998 adresinden edinilmiştir.
• Yonkers, K.A., Zlotnik, C., Allsworth, J., Warshaw, M., Shea, T., Keller, M.B. (1998). Is the course of panic disorder the same in women and men? American Journal of Psychiatry, 155, 596-602. doi: 10.1176/ajp.155.5.596
• Zhang, Z., Shi, Z., Wang, L., & Liu, M. (2012). Post‐traumatic stress disorder, anxiety and depression among the elderly: A survey of the hard‐hit areas a year after the Wenchuan earthquake. Journal of Stress and Health, 28(1), 61-68. https://doi.org/10.1002/smi.1403 adresinden edinilmiştir.