Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Yeni Yaklaşım, Yöntem ve Teknikleri Bilme ve Kullanma Düzeyleri ile Mesleki Tükenmişlikleri

Year 2021, Volume: 25 Issue: Özel Sayı, 396 - 415, 29.11.2021

Onur Okumuşoğlu Esra Geçikli

https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.875359

Cited By: 4

Abstract

Bu araştırmanın amacı, fen bilimleri öğretmenlerinin fen öğretimindeki yeni yaklaşım, yöntem ve teknikleri bilme ve kullanma düzeylerini ve mesleki tükenmişliklerini belirlemek ayrıca aralarındaki ilişkiyi incelemektir. Bu araştırma deneysel olmayan desenlerden ilişkisel tarama yönteminin kullanıldığı nicel bir araştırmadır ve Erzurum ili merkez ilçelerinde görev yapan toplam 200 fen bilimleri öğretmeni ile yürütülmüştür. Veri toplama aracı olarak fen öğretiminde Yeni Yaklaşım, Yöntem ve Teknikleri Bilme ve Kullanma Ölçeği ile Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu kullanılmıştır. Fen bilimleri öğretmenlerinin yeni yaklaşım, yöntem ve teknikleri ne düzeyde bildiği ve kullandığı betimsel istatistikler ile ortaya konulmaya çalışılmış, bilme ve kullanma düzeyleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca Maslach Tükenmişlik Envanteri-Eğitimci Formu ile fen bilimleri öğretmenlerinin duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt boyutlarında tükenmişlik düzeyleri araştırılmış ve yeni yaklaşım, yöntem ve teknikleri bilme ve kullanma düzeyleri ile bu alt boyutlar arasındaki ilişki belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda fen bilimleri öğretmenlerinin yeni yaklaşım, yöntem ve teknikleri orta düzeyde bildikleri ve kullandıkları, ayrıca yeni yaklaşım, yöntem ve teknikleri bilme ve kullanma düzeyi arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Fen bilimleri öğretmenlerinin duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt boyutlarında yüksek tükenmişlik düzeyinde oldukları tespit edilmiş fakat öğretmenlerin yeni yaklaşım, yöntem ve teknikleri bilme ve kullanma düzeyleri ile tükenmişlikleri arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür.

Keywords

Yaklaşım, yöntem, teknik, tükenmişlik, fen eğitimi

References

• Akten, S. (2007). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin ıncelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Aydede, M.N., Çağlayan, Ç., Matyar, F., & Gülnaz, O. (2006). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 24-33.
• Aydeniz, M. (2017). Eğitim sistemimiz ve 21. yüzyıl hayalimiz: 2045 hedeflerine ilerlerken, Türkiye için STEM odaklı ekonomik bir yol haritası. University of Tennessee, Knoxville.
• Betoret, F, D. (2009). Self-efficacy, school resources, job stressors and burnout among Spanish primary and secondary school teachers: a structural equation approach. Educational Psychology.29(1), 45-68.
• Bozan, M. A. (2018). Sınıf öğretmenlerinin STEM odaklı mesleki gelişim süreçleri: bir eylem araştırması (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden elde edilmiştir. (Tez no:506186)
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Erkan Akgün, Ö., Karadeniz Ş., & Demirel F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cerit, Y. (2008). Öğretmen kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri (Views of students, teachers and administrators on the metaphor related to the concept of teacher), Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4) 693-712.
• Chan, D. W. (2007). Burnout, self-efficacy, and successful intelligence among chinese prospective and in-service school teachers in Hong Kong. Educational Psychology, 27(1), 33–49.
• Çankıran, S. (2019). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ve iş doyumlarının mesleki benlik saygısı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çelikkaleli, Ö. (2011). Yetişkin eğitimcisi öğretmenlerin tükenmişlik ve mesleki yetkinliklerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,3(4), 38-53. Çelikkaya, T., & Kuş, Z. (2009). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandıkları yöntem ve teknikler. Uludağ üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi,12 (2), 741-758.
• Çelikten, M., Şanal, M., & Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 207–237.
• Çevik, M., Daniştay, A., & Yağci, A. (2017). Ortaokul Öğretmenlerinin FeTeMM (Fen-Teknoloji-MühendislikMatematik) Farkındalıklarının Farklı Değişkenlere Göre Değerlendirilmesi, Sakarya University Journal of Education, 7(3), 584-589.
• Çiftçi, M., & Çınar, S. (2017). Fen bilgisi öğretmenlerinin STEM eğitiminin fen bilimleri dersine entegrasyonu hakkındaki görüşleri. 7.Uluslararası Eğitimde Araştırmalar Kongresi, 296-300.
• Demirkan, Ö., & Saraçoğlu, G. (2016). Anadolu lisesi öğretmenlerinin derslerde kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin görüşleri, The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, Volume: 2, Number: 1.
• Deran A., & Beller, B. (2015). Muhasebe meslek mensuplarında tükenmişlik sendromu üzerine Giresun il merkezinde yapılan bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 45, 69-93.
• Durak, H., & Seferoğlu, S. S. (2017). Öğretmenlerde tükenmişlik duygusunun çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. GEFAD, 37(2): 759-788
• Durr, A. J. (2008). Identifying teacher capacities that may buffer against teacher burnout. Yayımlanmamış doktora tezi, The Ohio State University, Ohio, ABD.
• EARGED (Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı). (2011). MEB 21. yüzyıl öğrenci profili. Ankara: MEB EARGED.
• Egyed, C. J., & Short, R. J. (2006). Teacher self-efficacy, burnout, experience and decision to refer a disruptive student. School Psychology International, 27(4), 462–474.
• Erdemoğlu Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri (Yüksek lisans tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezinden elde edilmiştir. (Tez no:190958)
• Erten, P. (2019). Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri yeterlilik algıları ve bu becerilerin kazandırılmasına yönelik görüşleri. Millî Eğitim, 49(227), (33-64).
• Gaines, C. B. (2011). Perceived principal support and middle school teacher burnout. Yayımlanmamış doktora tezi, University of Tennessee, Knoxville, ABD.
• Geçer, A., & Özel, N. (2012). Elementary science and techology teachers’ views about problems encountered in the instruction process. Educational Science: Theory & Practice, 12 (3), 2256-2261.
• Girgin, G., & Baysal, A. (2005). Tükenmişlik sendromuna bir örnek: zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni,4 (4), 172-187.
• Gülgün, C., Yılmaz, A., & Çağlar, A. (2017). Fen bilimleri dersinde uygulanan STEM etkinliklerinde bulunması gereken nitelikler hakkında öğretmen görüşleri. Journal of Current Research on Social Science, 7(1), 459-478.
• Güneş, T., Dilek, N. Ş., Çelikoğlu, M., & Demir, E. S. (2011). The using levels of the teaching methods and techniques by teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences,15, 1092-1096
• Güven, B., Güç, F. A., & Özmen, Z. M. (2016). Problem types used in math lessons: the relationship between student achievement and teacher preferences. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 47(6), 863-876.
• Hoyos, T., & Kallus, K. W. (2005). Burnout risk factors: Stress-recovery-state and coping among teachers. Department of Psychology. University of Graz. Austria
• İnce, B. N., & Şahin A. E. (2015). Maslach tükenmişlik envanteri-eğitimci formu’nu Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 6(2), 385-399.
• Juuti, K., Lavonen, J., Uitto, A., Byman, R., & Meisalo, V. (2010). Science teaching methods preferred by grade 9 students in Finland. International Journal of Science and Mathematics Education, 8(4), 611–632
• Karahan, Ş., & Uyanık Balat, G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin özyeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-14.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi (25.baskı). Ankara: Nobel.
• Kayabaşı, Y., & Cemaloğlu, N. (2007). Öğretmenlerin sınıflarında kullandıkları disiplin modellerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 149-170.
• Kokkinos, C. M. (2007). Job Stressors, Personality and Burnout in Primary School Teachers. British Journal of Educational Psychology, 77, 229-243. http://dx.doi.org/10.1348/000709905X90344
• Kubat, U. (2016). Fen bilimleri öğretmenlerinin kullandıkları ölçme değerlendirme araçlarının değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (37), 449-460
• Lopez, J. M. O., Bolano, C. C., Marino M. J. S., & Pol, E. V. (2010). Exploring stress, burnout, and job dissatisfaction in secondary school teachers. International Journal of Psychology and Psychological Therapy, 10(1), 107-123.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(1), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leither, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422. MEB (2016). STEM eğitimi raporu. Ankara: Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü. https://yegitek.meb.gov.tr/STEM_Egitimi_Raporu.pdf adresinden edinilmiştir.
• MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7, ve 8. Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Mihladiz, G., & Duran, M. (2013). Views of elementary education students related to science and technology teaching process. Social and Behavioral Sciences, 141, 290 – 297.
• OECD (2005a). Teachers Matter: Attracting, Developing and Retaining Effective Teachers. Paris.
• OECD (2005b). Formative Assesment: Improving learning in Secondary Classrooms. Paris.
• Önen, F., Mertoğlu, H., Saka, M., & Gürdal, A. (2009). Hizmet içi eğitimin öğretmenlerin öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin bilgilerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 9-23.
• Özavcı E., & Çelikten M. (2017). Öğretmen görüşlerine göre uzaktan hizmet içi eğitim uygulamalarında karşılaşılan sorunlar ve çözüm. Turkish Journal of Educational Studies, 4 (2), 39-76.
• Özbek, R., Susam, E., Onat, M., C., & Özbek, N. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin MEB hizmet içi eğitim programlarının etkililiğine ve bu faaliyetlerin yapıldığı yerlere ilişkin görüşleri (Siirt ili örneği). The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 4(2), 126-134
• Özoğlu, M. (2010). Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin sorunları. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 17.
• Özyürek, M. (2008). Nitelikli öğretmen yetiştirmede sorunlar ve çözümler: Özel eğitim örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 189-226.
• Pedro, F. (2006). The New Millennium Learners: Challenging our Views on ICT and Learning.
• Seçer, İ. (2015). Üniversite öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1): 81-99
• Seferoğlu, S. S., Yıldız H., & Yücel Avcı, Ü. (2014). Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Eğitim ve Bilim, 39 (174), 348-364.
• Soylu, Y. (2009). Sınıf öğretmen adaylarının matematik derslerinde öğretim yöntem ve teknikleri kullanabilme konusundaki yeterlilikleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-16.
• Sönmezgil, C. A. (2018). Mesleki tükenmişliğin psikopatoloji, inanç ve kontrol odağı yönünden değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Istanbul
• Sözbilir, M., Şenocak, E., & Dilber, R., (2006). Öğrenci gözüyle fen bilgisi öğretmenlerinin derslerinde kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleri. Milli Eğitim Dergisi, (172), 276-286.
• Şimşek, H., & Coşkun, M. (2012). İlköğretim fen ve teknoloji öğretmenlerinin öğretim yöntem ve tekniklerini tercih ve uygulama düzeyleri: Şanlıurfa ili örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 249-268.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.), Boston: Allyn and Bacon.
• Tekbıyık, A. (2014). İlişkisel tarama (M. Metin, Ed.). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Timur, B., & İmer, N. (2012). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin derste kullandıkları öğretim yöntem ve tekniklerinin incelenmesi. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi. Niğde Üniversitesi, Eğitim Fakültesi tarafından düzenlenen kongre, Niğde.
• Törnük, N. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin yordayıcısı olarak mesleki sosyal destek algısı. Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Troman, G., & Woods, P. (2000). Careers under stress: Teacher adaptations at a time of intensive reform. Journal of Educational Change, 1, 253-275.
• Türkçapar, Ü. (2011). Beden eğitimi öğretmenlerinin farklı değişkenlere göre tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), 135-146.
• Uzunöz, Y., A., A. (2012). Trabzon’da görev yapmakta olan coğrafya öğretmenlerinin hizmetiçi eğitim faaliyetlerinin yeterliliği ile ilgili düşünceleri. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 12(12), 189-202.
• Williams, J. H. & Engel, L. C. (2012/2013). How do other countries evaluate teachers? Kappan. 94 (4). 53-58
• Yarım, M., & Çeli̇k, S. (2020). Endüstri 4.0 çağında öğrenci gözüyle öğretmenin gerekliliği ve rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 76-92. DOI: 10.20875/makusobed.541669
• Yıldırım, Z., & Demir, K. (2003). Burdur il merkezindeki ilköğretim okullarında görev yapan fen bilgisi öğretmenlerinin alanları ve yeterliliklerine ilişkin görüşleri ile fen bilgisi eğitimi öğrencilerinin bu öğretmenler ile ilgili gözlemleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4, 134-145.
• Yıldırım, E., Öntaş, T., & Egüz, Ş. (2018). An investigation into the relationship between citizenship perceptions, political contributions and political ınterests of primary and social studies teachers. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 6, 163-175.
• Yiğit, A. (2007). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu tükenmişlik ve ruh sağlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.