TANZİMAT YAZARLARINA GÖRE ENDÜLÜS’ÜN YIKILIŞ SEBEPLERİ \ THE REASONS OF THE COLLAPSE OF ANDALUSIA ACCORDING TO THE AUTHORS OF THE TANZIMAT

Yıl 2017, Sayı: 58, 315 - 338, 18.01.2017

Mehmet Ali Gündoğdu

Öz

Öz
Kaleme aldıkları eserlerde Osmanlı Devleti’nin çöküşüne bir çözüm bulma arayışında olan Tanzimat yazarları, bir ilham kaynağı olarak tarihe yönelmişlerdir. Bu vesile ile toplumsal ve siyasi konular hakkında düşündükleri noktaları tarih perspektifinden, devletin sansürüne takılmadan rahatça ifade edebilme imkânı bulmuşlardır. Ziya Paşa’nın çevirisinden sonra Endülüs’ü keşfeden yazarlar, bu yüksek medeniyet tarihinden pek çok dersler çıkarmışlar, yıkılış sebepleri üzerinde önemle durmuşlardır. Şemseddin Sâmi’nin Seydi Yahya’sı, Türk Edebiyatı’nda Endülüs’le ilgili yazılan ilk kurgusal eserdir. Abdülhak Hâmid’in Endülüs’le ilgili beş piyesinden ikisi doğrudan çöküş sürecini anlatmaktadır. Muallim Naci ve Sâmi Paşazâde Sezâi de kaleme aldıkları eserlerle konuya ilgisiz kalmamışlardır.
Bu makalede, Tanzimat yazarlarının üzerinde önemle durdukları Endülüs’ü çöküşe götüren sebepler ele alınacaktır. Bu sebepler aynı zamanda Osmanlı Devleti’nde idareciler ve halka yöneltilmiş tavsiye ve uyarılar olarak da değerlendirilebilir. Zaten Tanzimat yazarlarının bu didaktik metinlerinde, belli hedeflere ders verme amacı oldukça açıktır. Çalışmada yöntem olarak, yazarların kurgusal ve edebî eserleri değerlendirilmiş ve konu hakkındaki tespitleri açıklanmıştır. Çöküşü doğuran sebepler tasnif edilerek ortak başlıklar çıkartılmış ve eserler arasında karşılaştırma yapılarak ortaya konmuştur. Yazarların yıkılışa sebep olarak gördüğü bu alt başlıklar; yöneticilerin liyakatsizliği ve sorumsuzluğu, ittihadın yerini ihtilaf ve tefrikanın alması, kesâd-ı ahlak, kahramanların yetersizliği, vatanına ihanet edenler, yanlış tevekkül ve düşmanın baskı ve zulmüdür.
Anahtar Kelimeler: Tanzimat Edebiyatı, Endülüs tarihi, Abdülhak Hâmid Tarhan, Muallim Naci, Şemseddin 

 

Abstract
The writers of the Tanzimat, who have been in search of a solution to the collapse of the Ottoman State in their literary texts, have turned to the history as a source of inspiration. In this way they have found an opportunity to emphasize easly the points that they have thought about the social and the politic subjects with the historical perspective and not being prevented by the censor of the state. The writers who discovered Andalusia after Ziya Pasha’s translation, have taken many lessons from the history of this high civilization and have given importance to the reasons of its collapse. Seydi Yahya of Şemseddin Sami was the first fictive text about Andalusia in Turkish 

Literature. Two of Abdülhak Hâmid's five theatral plays related to Andalusia have directly explained the collapse period of Andalusia. Muallim Naci and Sâmi Paşazâde Sezâi were also interested in this subjects with their literary texts.
In this article it is explained the reasons of the collapse of Andalusia that Tanzimat authors have emphasized. These reasons may also be thought of the advices and warnings to the directors and the public in the Ottoman State. In these literary didactic texts, the purpose of giving lessons to certain targets is already very clear. As a method of this study, the fictional and literary works of the authors were reviewed and the findings about the subject were revealed. Marking some main points the reasons for the collapse are categorized and they are presented with a comparative method. These subtitles which Tanzimat authors have seen as reasons of the collapse are lack of capasity and responsibility of the directors, taking place controversy and disagreement instead of unity, immorality, inefficiency of heros, betrayers of their homeland, resignation misunderstood and oppression and cruelty of enemy.
Key Words: Tanzimat literature, the history of Andalusia, Abdülhak Hâmid Tarhan, Muallim Naci, Şemseddin Sâmi, Sâmi Paşazâde