YABGU UNVANI ve KULLANIMI (KUŞANLARDAN İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİNE KADAR)

Yıl 2012, Sayı: 48, 305 - 342, 03.01.2013

Mehmet Tezcan

Öz

Yabgu unvanı, aslen Türkçe menşeli
olmayıp muhtemelen Sakalarla bağlantılı bir
kelimedir. Çin kaynaklarında, yabancı asıllı
kişiler ve yabancı kavimlerin liderleri için
kullanılan xihou, shehu ve yehu unvanları,
Kuşan sikkelerindeki zaoou, hiaou gibi
tabirler de yabgu kelimesinin bozuk
imlalarıdır. Yuezhi’ların Bactria’yı fethetmesi
ve Beş Yuezhi beyliği’nin kurulması ile xihou
kelimesi göçebelerde kullanılmaya başlıyor.
Kangju, Wusun ve Hunalar gibi
kavimlerde yabgu kelimesi Grek veya Hint
yazılarıyla yavuha, iabgo ve zaboho olarak da
gözükür. Beylik sonrası devlet görevlilerinin
unvanlarında yabgunun yeniden görülmesi
Eftalitler, Türk Kağanlığı, Hazarlar, Karluk,
Kimek ve Oğuz Yabgu devleti dönemindedir.
Dönemle ilgili muhtelif kaynaklar bunu cebü,
cibgu, ziebel, silziboulos şekillerinde
vermektedirler. Batı Türkistan’daki Çince
zhaowu, İslam kaynaklarındaki camuk gibi
sözler de yabgu ile doğrudan ilgilidir. İslâmî
dönemde yabgu kelimesi Türk titülatüründe
bir unvan olarak kulanılmaya devam etmiştir.
Kaşgarlı Mahmud’un eserinde bu yafgu
olarak görülür.
Yabgu unvanı, henüz devletleşme
olmadan önceki dönemden itibaren
hükümdardan bir rütbe aşağı, yüksek bir
unvan olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kelimenin anlamı konusunda tam bir fikir
birliği yoktur. Bunun Çince transkripsiyonu
olan xihou ‚birleşik, yönetici‛ gibi bir anlama
sahipti. Yabgu için de ‚yönetici‛ anlamında
İranî veya Altayik bazı kökler teklif edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabgu, Xihou, Yuezhi, Kuşan, Daxia, Bactria, Huna, Eftalit, Türk

Kaynakça

• AALTO, P. ‚Iranian Contacts of the Turks in Pre-Islamic Times‛, Studia Turcica, 1971, 29-37.
• AGACANOV, S. G. Oğuzlar, (Rusçadan çevirenler: E. N. Necef / A. Annaberdiyev), İstanbul: Selenge Yayınları, 2002.
• AKBULUT, D. A., Arap Fütuhatına Kadar Maveraünnehir ve Horasan’da Türkler (M.Ö. II – M.S. VII. yy.), Atatürk Üniversitesi, Erzuırum (Basılmamış Doktora Tezi), 1984.
• _________,‚Turks in Mawara’al-Nahr and Khorasan during the Chionite / Hyon and Hephthalite Era‛, The Turks I, (Eds. H. C. Güzel, C. Cem Oğuz, O. Karatay), Ankara, 2002, 277-289.
• ALFÖLDİ, A. ‚Türklerde Çift Krallık‛, İkinci Türk Tarih Kongresi, İstanbul, 20-25 Eylül 1937, Kongrenin Çalışmaları, Kongreye Sunulan Tebliğler, İstanbul: Kenan Matbaası, 1943, 507-519.
• ALRAM, M. ‚Three Hunnic Bullaefrom Northwest India‛, BAI, 17 (2003), 2007, 177-184.
• ALRAM, M. ve M. Phisterer. ‚Alkhan and Hephthalite Coinage‛, Coins, Art and Chronology II, 2010, 13-38.
• ALTHEİM, F. Geschichte der Hunnen: Niedergang und Nachfolge, Berlin: Walter de Gruyter & Co. Bd. I. 1959, Bd. V. 1962.
• ARTAMONOV, M. İ. Hazar Tarihi. Türkler, Yahudiler, Ruslar, L. N. Gumilëv’in Tashih ve Notlarıyla, (Rusçadan Çeviren: D. A. Batur), İstanbul: Selenge Yayınları, 2004.
• BABAYAR, Gaybullah. Köktürk Kağanlığı Sikkeleri Kataloğu. The Catalogue of the Coins of Turkic Qaghanate, TİKA Türk İşbirliği ve Kalkuınma İdaresi Başkanlığı: Ankara 2007.
• BANG, W. ve J. Marquart. Osttürkische Dialektstudien, AKGWG, Philologisch-Historische Klasse, N.F. Bd. XIII / 1, Berlin: Weidmannsche Buchhandlung. 1914.
• BARTHOLD, W. W. ‚Die Historische Bedeutung der Alttürkischen Inschriften‛, AIM, 1897, 1-36.
• _________, ‚Die Alttürkischen Inschriften und die Arabischen Quellen‛, AIM, 1899, 1-29.
• BARTOL’D, V. V. Soçineniya II (1). Obşçie Rabotı po İstorii Sredney Azii. Rabotı po İstorii Kavkaza i Vostoçnoy Evropı, Moskva: İzd-vo Vostoçnoy Literaturı,1963.
• BAXTER, W. H. and L. Sagart. Baxter-Sagart Old Chinese by MC final, initial, and tone, version of 20 February 2011, 2011.
• BİVAR, A. D. H. ‚Gondophares and the Indo-Parthians‛, The Age of the Parthia (Edited by V. S.
• Curtis and S. Stewart), The Idea of Iran, vol. 2, London Middle East Institute: I. B. Tauris & Co Ltd. 2007, 26-36.
• BİVAR, D. ‚The Jewel of Khingila: A Memento of the Great Buddha of Bamiyan‛, Afghanistan, Brepols 2005, 319-329.
• BOMBACİ, A. ‚Qui était Jebu Xak’an?‛, Turcica. RET, II, 1970, 7-24.
• BOSWORTH, C. Edmund. ‚JABḠUYA‛, EnIr, Vol. XIV, Fasc. 3, 2007, 314-317, available at www.iranica.com
• BROSSET, M. (trad.) Histoire de la Géorgie, depuis l’Antiquité jusqu’au XIXe Siècle, 1 re Partie. Histoire ancienne, jusqu’en 1469 de J.-C., S.-Pétersbourg: Imprimerie de l’Académie Impériale des Sciences, 1849.
• BÜHLER, G. ‚Art. XVII.- Dr. Bhagvânlâl Indrâjî’s Interpretation of the Mathura Lion Pillar Inscriptions‛, JRAS, 26 / 3, July 1894, 525-540.
• Chang Jên-t‘ang. T‘ang Devrindeki Doğu Göktürkleri Hakkında Yeni Belgeler (-Tsê-fu-yüan-kuei ve Tzŭ-chih t‘ung-chien’e göre – 618-745), Doktora Çalışması, Taipei, 1968.
• CHAURASİA, Radhey Shyam. History of Ancient India: Earliest Times to 1000 A. D. Atlantic Publishers & Distirbutors Ltd.: New Delhi 2008.
• CHAVANNES, Eduard. Documents sur les Tou-kiue (Turcs) Occidentaux. Recueillis et Commentés suivis de Notes Additonnelles, Librairie d’Amérique et d’Orient, Paris: AdrienMaisonneuve,1941.
• _________,(Önceki eserin Türkçe terc.), Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri. (Çeviri: M. Koç). İstanbul: Selenge Yayınları, 2007.
• CHOPRA, P. N. vd. A Comprehensive History of India. Ancient India, Sterling Publishers Private Limited: New Delhi, 2003.
• CHRİSTİAN, D. A History of Russia, Central Asia and Mongolia. Vol. I. Inner Eurasia from Prehistory to the Mongol Empire, The Blackwell History of the World: Blackwell Publishing, 1998.
• CLAUSON, G. ‚Turk, Mongol, Tungus, AM, 8 / 1, 1960, 105-123.
• _________, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century, Oxford: At The Clarendon Press, 1972.
• CÖHCE, S. ‚Hindistan’da İlk Türk Hakimiyeti: Kuşanlar ve Akhunlar‛, Türkler, C. I, Editörler: H.
• C. Güzel vd., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, 816-821.
• CRİBB, J. ‚The ‘Heraus’ coins: their attribution to the Kushan king Kujula Kadphises, c. AD 30- 80‛, Essays in Honour of Robert Carson and Kenneth Jenkins, (Edited by M. Price, A. Burnett and R. Bland), London: Spinks, 1993, 197-134.
• CSORNAİ, K. ‚Where Huns’ Blood Drew‛, JES, Vol. I, Issue 3, (July-September 2009), 28-42.
• DAVARY, G. Djelani. Baktrisch. Ein Wörterbuch auf Grund der Inschriften, Handschriften, Münzen und Sigelsteine, Julius Groos Verlag, 1982.
• DAVİDOVİÇ, E. A. Kladı Drevnih i Srednevekovıh Monet Tadjikistana, AN SSSR, İnstitut Vostokovedeniya, Moskva: İzd-vo ‚Nauka‛, 1979.
• _________, ‚The First Hoard of Tetradrachmas of the Kusana ‘Heraios’‛, AAASH, XXVIII, 1980, 147- 178.
• DE LA VAİSSİÈRE, É. Histoire de Marchands Sogdiens, Bibliothèque de l’Institut des Haute Etudes Chinoises, vol. XXXII, Collége de France, Paris, 2002.
• De La Vaissière, É. ‚Sogdiana iii. History and Archeology‛, EnIr, 2011, available at http://www.iranica.com
• DLT. Kâşgarlı Mahmûd, Dîvânü Lugâti’t-Türk. (Çeviri, Uyarlama, Düzenleme: S. Erdi, S. T. Yurteser), KabalcıYayınevi, 2005.
• DOERFER, G. Türkische und mongolische Elemente im neupersischen, Bnd. IV: Türkische Elemente im Neupersischen (Schluss) und Register zur Gesamtarbeit, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GmbH, 1975.
• DONUK, A. Eski Türk Devletlerinde İdarî – Askerî Unvan ve Terimler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988.
• DTS. Drevnetyurkskiy Slovar’, (Redaktorı: V. M. Nadelyaev, D. M. Nasilov, E. R. Tenişev, A. M. Şçerbak), AN SSSR, İnstitut Yazıkoznaniya, Leningrad: İzd-vo ‚Nauka‛, 1969.
• DUNLOP, D. M. Hazar Yahudi Tarihi. (İngilizceden Çeviren: Z. Ay), İstanbul: Selenge Yayınları, 2008.
• ECSEDY, I. and W. Sundermann. ‚The Rise of the Türk Power‛, HH, 1996, 477-479.
• ENOKI, K. ‚Sogdiana and the Hsiung-nu‛, CAJ I, 1955, 43-62.
• _________, ‚On the Nationality of the Ephthalites‛, MRDTB, XVIII, 1959, 1-58.
• ENOKI, K. vd. ‚The Yüeh-chih and their migrations‛, HCCA, Vol. II. The development of sedentary and nomadic civilizations: 700 B.C. to A.D. 250, (Edited by J. Harmatta), 1994, 171- 190.
• ERRINGTON, E. ‚Differences in the Patterns of Kidarite and Alkhon Coin Distribution at Begram and Kashmir Smast‛, Coins, Art and Chronology II, 2010, 147-168.
• ESIN, E. ‚Tabari’s Report on the Warfare with the Türgis and the Testimony of Eighth Century Central Asian Art‛, CAJ XVII / 1-4, 1973, 1-4.
• _________, İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Târîhi ve İslâma Giriş (Türk Kültürü El-Kitabı, II, Cild I/b’den Ayrı Basım), Edebiyat Fakültesi Matbaası: İstanbul 1978.
• FALK, H. ‚Names and Titles from Kuṣāṇa Times to the Hūṇas. The Indian Material‛, Coins, Art and Chronology II, 2010, 73-89.
• FLEET, J. F. ‚A Note on one of the Inscriptions on the Mathura Lion-Capital‛, JRAS GBI 1904, 703-709.
• FRYE, R. N. ‚Jamūk, Sogdian ‘pearl’?‛, JAOS, 71 / 2, s. April-June 1951, 142-145.
• _________, The History of Bukhara. Translated from a Persian Abridgment of the Arabic Original by Narshakhi, The Mediaeval Academy of America, Cambridge, Massachusetts, 1954.
• _________, The Heritage of Persia, Weidenfeld and Nicolson, 1962a.
• _________, ‚Some Early Iranian Titles‛, Oriens, 15, 1962b, 352-359,
• _________, The History of Ancient Iran, München: C. H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 1984.
• _________, ‚The Rise of the Kushan Empire‛, HH, 1996, 456-460.
• GABAIN, A. von. ‚Irano-Turkish Relations in the Late Sasanian Period‛, CHI, 3(1), 1983, 613-624.
• _________, Eski Türkçenin Grameri. (Çeviren: M. Akalın), AKDTYK, TDK Yayınları, Ankara: TTK Basımevi, 1988.
• GENÇ, R. Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası, Ankara: TAKE Yayınları, 1997.
• GHIRSHMAN, R. Les Chionites–Hephthalites, Ministére de l’Education Nationale, Le Cairo, Imprimerie de l’Institut Français d’Archéologie Orientale, 1948.
• GOLDEN, P. B. Khazar Studies. An Historico-Philological Inquiry into the Origins of the Khazars, Vol. 1, Budapest: Akadémiai Kiadó, 1980.
• _________, ‚The peoples of the south Russian steppes‛, CHEIA, 1990, 256-284.
• _________, Türk Halkları Tarihine Giriş. Ortaçağ ve Erken Yeniçağ’da Avrasya ve Ortadoğu’da Etnik Yapı ve Devlet Oluşumu, 2. Baskı, (Çev.: O. Karatay), Çorum: KaraM, 2006.
• GÖBL, R. Dokumente zur Geschichte der iranischen Hunnen in Baktrien und Indien, Bd. I, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1967.
• GREATREX, G. and S. N. C. Lieu (edited and compiled). The Roman Eastern Frontier and The Persian Wars, Part II. AD 363-630. A narrative sourcebook, London and New York: Routledge, 2002.
• GRENET, F. ‚Nouvelles données sur la Localisation des Cinq yabghus des Yuezhi. L’Arrière Plan politique de l’Itinéraire des Marchands de Maès Titianos‛, JA, 294(2), 2006, 325-341.
• HANSEN, V. ‚The Impact of the Silk Road Trade on a Local Community: The Turfan Oasis, 500- 800‛, Les Sogdiens en Chine, (Ed. É. De La Vaissière et E. Trombert), Études thématiques 17, EFEO, Paris, 2005, 283-310.
• HARMATTA, J. ‚Annexation of the Hephthalite Vassal Kingdoms by the Western Turks‛, HH, 1996, 475-476.
• HARMATTA, J. and B. A. Litvinsky. ‚Tokharistan and Gandhara under Western Türk Rule (650-
• 750)‛, HCCA, vol. III: The Crossroads of civilizations: A.D. 250 to 750, (Ed. B. A. Litvinsky), UNESCO Publishing, 1996, 367-401.
• HILL, J. E. (terc.) ‚The Western Regions according to the Hou Hanshu. The Xiyu juan ‘Chapter on the Western Regions’ from Hou Hanshu 88 Second Edition (Extensively revised with additional notes and appendices)‛, 2003 (web adresi: http://depts.washington.edu/silkroad/texts/hhshu/hou_han_shu.html)
• HULSEWÉ, A. F. P. China in Central Asia. The Early Stage: 125 B.C.- A.D. 23, An Annotated translation of chapters 61 and 96 of the History of The Former Han Dynasty, with an introduction by M. A. L. Loewe, Leiden: E. J. Brill, 1979.
• HUMBACH, H. Baktrische Sprachdenkmäler, Teil I-II, Mit Beiträgen von A. Grohmann, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1966.
• İbn Hordadbeh. Kniga Putey I Stran. (Perevod s Arabskogo, Kommentariy, İssledovanie, Ukazateli
• i Kartı: N. Velihanova), AN Azerbaydjanskoy SSR, İnstitut Vostokovedeniya, Baku: ‚Elm‛, 1986. KAFESOĞLU, İ. Türk Milli Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1983.
• KLJAŠTORNIJ, S. G. ‚ΙΑΞΑΡΤΗΣ = SÏR-DARJA‛, CAJ, VI / 1, 1961, 24-26. _________, Drenvetyurkskie Runiçeskie Pamyatniki kak İstoçnik po İstorii Sredney Azii, AN SSSR, Moskva: İzd-vo ‚Nauka‛, 1964.
• KONOW, S. ‚So-called Takht-i-Bahi Inscription of the Year 103‛, EI, XVIII, 1925-26, 277.
• _________, (Ed.) Kharoshthi Inscriptions with the Exception of those of Aśoka, Corpvs Inscriptionvm Indicarvm vol. II, part I, Varanasi: Indological Book House, 1969.
• KONUKÇU, E. Kuşan ve Akhunlar Tarihi. Atatürk Üniversitesi Yayınları: Sevinç Matbaası, Ankara 1973. _________, ‚Akhunların Kalıntısı Olarak Kalaçlar (Halaçlar)‛, Türkler, C. I, Editörler: H. C. Güzel vd., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, 846-853.
• KUMEKOV, B. E. Gosudarstvo Kimakov IX-XI vv. po Arabskim İstoçnikam, AN Kazahskoy SSR, İnstitut İstorii, Arheologii i Etnografii im. Ç.Ç. Valihanova, Alma-Ata: İzd-vo ‚Nauka‛ Kazahskoy SSR, 1972.
• KURBANOV, A. The Hephthalites: Archaeological and Historical Analysis. PhD thesis submitted to the Department of History and Cultural Studies of the Free University, Berlin, 2010.
• (http://www.diss.fuberlin.de/diss/servlets/MCRFileNodeServlet/FUDISS_derivate_000000007165/01 _Text.pdf?hosts=)
• LITVINSKY, B. A. and M. H. Zamir Safi. ‚The Later Hephthalites in Central Asia‛, HCCA, vol. III: The Crossroads of civilizations: A.D. 250 to 750, (Ed. B. A. Litvinsky), UNESCO Publishing, 1996, 176-183.
• Liu Xinru. The Silk Road in World History, The New Oxford World History: Oxford University Press, 2010.
• LOESCHNER, H. ‚Notes on the Yuezhi – Kushan Relationship and Kushan Chronology‛, 2008,
• (http://www.onsnumis.org/publications/Yuezhi-Kushan_Hans-Loeschner_2008-04-15.pdf)
• LUDWIG, D. Osteuropäische Geschichte. Struktur und Gesellschaft des Chazaren-Reiches im Licht der schriftlichen Quellen, Inaugural-Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades der Philosophischen Fakultät der Westfälischen Wilhelms-Universität zu Münster (Westf.), 1982.
• MALYAVKIN, A. G. Tanskie Hroniki o Gosudarstvah Tsentral’noy Azii. Tekstı i İssledovaniya,
• (Otvetstvennıy red.: Yu. M. Butin), AN SSSR, Sibirskoe Otdelenie, Novosibirsk, 1989.
• MARKWART, J. ‚Kultur- und sprachgeschichtliche Analekten‛, UJb., IX, 1929, 69-103.
• Markwart, J. Wehrot und Arang. Untersuchungen zur mythischen und geschichtlichen Landeskunde von Ostiran, (hrsg. von H. H. Schaeder), Leiden: E. J. Brill, 1938.
• MARQUART, J. Die Chronologie der Alttürkischen Inschriften, Leipzig, 1898.
• _________, Ērānšahr nach der Geographie des Ps. Moses Xorenac‘i. Mit historisch-kritischem Kommentar und historischen und topographischen Excursen. AKGWG, Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1901.
• _________, Osteuropäische und ostasiatische Streifzüge. Ethnologische und historischtopographische Studien zur Geschichte des 9. und 10. Jahrhunderts (ca. 840-940), Leipzig: Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, 1903.
• MELIORANSKIY, P. M. Pamyatnik v Çest’ Kyul’ Tegina. S dvumya tablitsami nadpisey, S.- Peterburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk, 1899.
• MINORSKY, V. Hudūd al-‘Ālam. ‘The Regions of the World’, A Persian Geography, 372 A.H.–982
• A.D., (Translated and Explaned by V. Minorsky, with the Preface by V. V. Barthold, translated from the Russian), Oxford: University Press, 1937.
• MORAVCSIK, Gyula. Byzantinoturcica II. Sprachreste der Türkvölker in den byzantinischen Quellen, Leiden: E. J. Brill, 1983.
• Moses. Kalankatlı Moses, alban tarihi ve alban salnamesi Mhitar Koş. (Rusça ve İngilizce Nüshaları Karşılaştırarak Azerbaycan Türkçesine Çeviren: Prof. Z. Bünyadov, Türkiye Türkçesi: Dr. Y. Gedikli), Selenge Yayınları, İstanbul, 2006. Movses Kalankatuatsi. İstoriya Stranı Aluank, Perevod s drevnearmyanskogo, Predislovie i
• Kommentariy: Ş. V. Smbatyan, Matenadaran, İnstitut Drevnih Rukopisey im. Maştotsa pri Sovete Ministrov Armyanskoy SSR, Erevan: İzd-vo AN Armyanskoy SSR, 1984.
• NARAIN, A. K. ‚The Kushāṇa State: A Preliminary Study‛, Study of the State, (Edited by H. Claessen and P. Skalnik), New York, 1981, 251-273.
• _________, ‚The Five Yabgus of the Yüeh-chih‛, India. History and Thought. Essays in Honour of A.
• L. Basham, (Edited by S. N. Mukherjee), Subarnarekha, Calcutta, 1982, 174-185.
• _________, ‚Indo-Europeans in Inner Asia‛, CHEIA, 1990, 151-176.
• _________, The Tokharians. A History without Nation-State Boundaries, North-Eastern Hill University Publications, Shillong, 2000.
• _________, ‚The Kushan State and its Ideology‛, The Turks I, Ed. H. C. Güzel vd., Ankara, 2002, 271-276.
• Narşahî. Tâ’rîh-i Buhârâ, Te’lîf-i Ebû Bekr Muhammed bin Ca’fer En-Narşahî 286-347, Tercüme-i Ebû’n-Nasr Ahmed bin Muhammed Nasru’l-Kubâvî, Telhîs: Muhammed bin Züfer bin Ömer, Tashîh ve Tahşiye: Müderris Rızavî, Teheran, İntişârât-ı Bünyâd-ı Ferheng-ı İrân, 1351.
• NEELIS, J. Early Buddhist Transmission and Trade Networks. Mobility and Exchange within and beyond the Northwestern Borderlands of South Asia, Koninklijke Brill NV: Leiden: 2011.
• ORKUN, H. N. Eski Türk Yazıtları, AKDTYK, TDK Yayınları, Ankara: TTK Basımevi, 1987.
• ÖGEL, B. ‚Prof. Alföldi’nin ‘Türklerde Çifte Krallık’ Nazariyesi Hakkında Tenkidi Notlar‛, DTCFD, 6 / 4, 1948, 359-360.
• _________, ‚Ortaasya Türk Tarihi Hakkında Bazı Yeni Araştırmaların Tenkîdi‛, DTCFD, 17 /1-2, 1959, 261-273.
• _________, ‚Über die alttürkische Schad (Sü-Baschi)-Würde‛, CAJ, VIII, 1963, 27-42.
• _________, ‚Eski Türk - İran Kültür İlişkileri Hakkında Notlar‛, İran Şehinşahlığı’nın 2500. Kuruluş Yıldönümüne Armağan, T. C. Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, İstanbul, 1971, 351-366.
• PRİTSAK, O. ‚Von den Karluk zu den Karachaniden‛, ZDMG, 101, 1951, 270-300.
• _________, ‚Stammesnamen und Titulaturen der Altaischen Völker‛, UAJb., XXIV / 1-2, 1952, 49-104.
• _________, ‚Der Untergang des Reiches des ogusischen Yabgu‛, 60. Doğum yılı münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı. Mélanges Fuad Köprülü, DTCF, İstanbul: Osman Yalçın Matbaası, 1953, 397- 410.
• PULLEYBLANK, E. G. ‚The Consonantal System of Old Chinese‛, AM, 1962, 58-144.
• _________, ‚Chinese and Indo-Europeans‛, JRAS, (April, 1966), 9-39.
• _________, ‚Chinese Evidence for the Date of Kaniska‛, PDK, 1968, 247-258.
• _________, ‚The Chinese and Their Neighbors in Prehistoric and Early Historic Times‛, The Origins of the Chinese Civilization (Edited by D. N. Keightley), Studies on China 1, University of California Press: Berkeley and Los Angeles 1983, 411-466.
• _________, Lexicon of Reconstructed Pronunciation in Early Middle Chinese, Late Middle Chinese, and Early Mandarin, Vancouver: UBC Press, 1991.
• PURI, B. N. ‚The Kushans‛. HCCA, Vol. II. The development of sedentary and nomadic civilizations: 700 B.C. to A.D. 250, Ed. by J. Harmatta, 1994, 247-264.
• RADLOFF, W. Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, SPb. 1895-1897.
• RAMSTEDT, G. J. ‚Alte türkische und mongolische Titel‛, MSFOu, vol. 55 / 2, 1951, 59-82.
• RAY, Haraprasad, Chinese Sources of South Asian History in Translation: The Qin dynasty, the former and later Han dynasties, the period of the three kingdoms, (Liu) Song, Southern Qi, the northern, eastern, and western Wei dynasties (3rd century B.C.-6th century A.D.), Asiatic Society 2004.
• SALMAN, H. Türgişler, TC. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
• SHRAVA, S. The Kushana Numismatics, New Delhi: Pranava Prakashan, 1985. _________, The Dated Kushana Inscriptions, New Delhi: Pranava Prakashan, 1993.
• SIMS-WILLIAMS, N. ‚From the Kushan-Shahs to the Arabs. New Bactrian documents dated in the era of Tochi inscriptions‛, Coins, Art and Chronology I, 1999, 245-258.
• _________, N. Bactrian Documents from Northern Afghanistan II: Letters and Buddhist Texts, Studies in the Khalili Collection Vol. III. CII, Part II. Insceriptions of the Seleucid and Parthian Periods and of Eastern Iran and Central Asia, Vol. III: Bactrian, Published by the Nour Foundation in association with Azimuth Editions, 2007.
• SINOR, D. ‚The Establishment and Dissolution of the Türk Empire‛, CHEIA, 1990, 285-316.
• SMIRNOVA, O. İ. Katalog Monet s Gorodişça Pendjikent, Moskva, 1963.
• TASKIN, V. S. ‚O Titulah Şanyuy i Kagan‛, Mongolica. Pamyati Akademika Borisa Yakovleviça Vladimirtsova, 1884-1931, AN SSSR, Moskva: İzd-vo ‚Nauka‛, 1986, 213-218.
• TAŞAĞIL, A. Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları (M.Ö. III – M.S. X. asır), AKDTYK, TTK Yayınları, Ankara: TTK Basımevi, 2004.
• _________, Gök-Türkler I-II-III, AKDTYK TTK Yayınları: TTK Basımevi, Ankara 2012.
• TEKIN, T. Orhon Yazıtları, AKDTYK, Ankara: TDK Yayınları, 1988.
• TEZCAN, M. Kuşanlar Tarihi (Yüeh-chih’lardan Kuşanlara). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum (Basılmamış Doktora Tezi), 1996.
• _________, ‚Kuşanların Menşei‛, Türkler, C. I, Editörler: H. C. Güzel vd., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, 789-814.
• _________, ‚The Conquest of Sogdiana and Bactria by the Nomads and the Asiani‛, Transoxiana.
• Tarix va Madaniyat, Akademiku Edvardu Rtveladze v çest’ 60-letiya – kollegi i uçeniki,Taşkent, 2004, 154-165.
• Theophanes. The Chronicle of Theophanes Confessor. Byzantine and Near Eastern History AD 284-813, Translated with Introduction and Commentary by C. Mango and R. Scott with the assistance of G. Greatrex, Oxford: Clarendon Press, 1997.
• THIERRY, F. ‚Yuezhi et Kouchans. Pièges et dangers des sources chinoises‛, Afghanistan, Brepols 2005, 421-539.
• TRIPATHI, R. History of Ancient India, Motilal Banarsidass Publishers Private Limited: Delhi 1992.
• TUGUŞEVA, L. Yu. Uygurskaya Versiya Biografii Syuan’-tszana. Fragmentı iz Leningradskogo sobraniya İnstituta Vostokovedeniya AN SSSR, AN SSSR İV, Moskva: Nauka, 1991.
• ULVING, T. Dictionary of Old and Middle Chinese. Bernhard Karlgren’s Grammata Serica Recensa Alphabetical Arranged, Orientalia Gothoburgensia 11, Acta Universitatis Gothoburgensis, 1997.
• VONDROVEC, K. ‚Numismatic Evidence of the Alchon Huns reconsidered‛, BUFM 50, 2008, 25- 56.
• WINK, A. Al-Hind. The Making of the Indo-Islamic World. Vol. II. The Slave Kings and the Islamic Conquest, 11th -13th Centuries, Koninklijke Brill: Leiden 1997.
• YOSHIDA, Y. ‚On the Origin of the Sogdian Surname Zhaowu 昭武 and Related Problems‛, JA, 291 / 1-2, 2003, 35-67.
• _________, ‚PERSONAL NAMES, SOGDIAN, i. IN CHINESE SOURCES‛, 2006, (http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode /ot_grp10/ot_perssogdchin_20060109.html)
• Yu Taishan. ‚A Study of Saka History‛. SPP, Nu. 80, (July, 1998), 1-225.
• _________, ‚A Hypothesis about the Source of the Sai Tribes‛. SPP, Nu. 106, (September, 2000) 1- 200.
• _________, ‚The Origins of the Kushans‛. SPP, Nu. 212, (July, 2011), 1-22.
• Zeimal, E. V. ‚The Political History of Transoxiana‛, CHI, 1983, 232-26