BASAT’IN TEPEGÖZ’Ü ÖLDÜRDÜĞÜ DESTANI VE AXEL OLRİK’İN EPİK YASALARI

Yıl 2017, Sayı: 59, 389 - 400, 31.05.2017

Nuriye Bastem

Öz

Türk destanları, Türklerin yaratılışını, türeyişini, kahramanlık maceralarını, millet olma-teşkilatlanma süreçlerini anlatan edebiyatımızın / kültürümüzün temelini oluşturan önemli ürünlerdir. Bunlar içerisinde ise Dede Korkut’un ayrı bir yeri vardır. Dede Korkut Hikâyeleri, Oğuz toplumunun bir dönemine ait olayları içermesine karşın tüm zamanları içine alan bir yapıdadır. Hem bu özelliği hem de insan gerçeğini net bir şekilde ortaya koyması bakımından günümüzü de yansıtmakta, zamanlar üstü bir eser olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada Dede Korkut Hikâyelerinden Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destanı, Axel Olrik’in epik yasaları ışığında incelenmeye çalışılmıştır. Axel Olrik’in on beş epik yasası içinden anlatıda sadece üçler kuralına uyulmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destanı, Axel Olrik epik yasaları

HOW BASAT KILLED GOGGLE EYE (TEPEGÖZ) AND AXEL OLRIK’S EPIC LAWS

Öz

Turkish epics are the core of our literature/culture that narrates the creation, reproduction, and bravery adventures of the Turks as well as the process of their organisation into a nation.The Book of Dede Korkut has a separate place among them. The Book of Dede Korkut, despite including the events of a particular period of the Oğuz tribe, covers all the times. Because of this reason as well as clearly revealing the truth of humanity, it reflects the modern age and is considered to be a timeless work. In this study, of the Book of Dede Korkut, how basat killed goggle-eye was examined under the light of the Axel Olrik’s epic laws. It was revealed that, of the fifteen epic laws of Axel Olrik, it only did not comply with the trinity rule.

Anahtar Kelimeler

The Epic in How Basat Killed Goggle Eye (Tepegöz), Axel Olrik’s Epic Laws

Kaynakça

• Bars, M. E. (2014). Vladimir Propp’un Biçimbilimsel Yaklaşımı Çerçevesinde “Basat Depegözi Öldürdügi Boy” Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies, 9(3), 257-269.
• Can, A. (2011). Homeros Destanları ile Dede Korkut Hikâyeleri Arasındaki Kurgu, Yapı, Tip ve Tema Benzerlikleri. Turkish Studies, 6(2), 263-286.
• Çiftçi, F. (2013). Axel Olrik’in Epik Yasaları Işığında Oğuz Kağan Destanı’na Bir Bakış. Turkish Studies, 8 (4), 515-524.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yay.
• Çobanoğlu, Ö. (2005). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yay.
• Ergin, M. (2001). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Feyzioğlu, N. (2004). Dede Korkut Hikâyeleri’nden Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Hikâyesi ile Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Hikâyeye Simge ve İmgeler Bakımından Bir Yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (2), 51-60.
• Gönen, S. (2011). Göç Yolunda Kaybolan Basat ile Göç Yolunda Dünyaya Gelen Tepegöz’ün Günümüzde Anlatılan Bir Varyantı Üzerine. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 30, 99-113.
• Korkmaz, R. (2000). Fenomenolojik Açıdan Tepegöz Yorumu. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 259-270.
• Kurtlu, Y. ve Koçak, B. (2015). ‘Halk Anlatılarının Epik Kuralları Işığında Bir Destan İncelemesi’. Current Research in Social Sciences, 1(1),. Retrieved from http://www.egejfas.org/curesosc/issue/4354/59559
• Oğuz, Ö. (1998). Dede Korkut Kitabı’nda Sosyal Çevre İçinde Ozan. Milli Folklor, S 37, 36-38.
• Olrik, A. (1994). Halk Anlatılarının Epik Kuralları. Milli Folklor, 3(23), 2-5.
• Olrik, A. (1994). Halk Anlatılarının Epik Kuralları-2. Milli Folklor, 3(24), 4-6.
• Tamay, S. (2009). Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Anlatması’nda Asalet, Güç ve Bilgeliğin Zaferi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İzmir, 9(1), 161-171.
• Tansel, F. A. (1989). Ziya Gökalp Külliyatı: Şiirler ve Halk Masalları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yalçın, S. K. ve Şengül, M. (2004). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Çocuk Eğitimi Açısından Öne Sürdüğü Değerler ve Ortaya Çıkarmak İstediği Tip Üzerine Bir Değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Elazığ, 14(2), 209-223.
• Wellek, R. ve Warren, A. (2005). Edebiyat Teorisi. Çev.: Ö. Faruk Huyugüzel. İzmir: Akademi Kitabevi.