Theatrical Plays Performed in New Year's Eves in Kars Galgağan, Kadi Beg and Seri Sali

Yıl 2019, Sayı: 65, 1 - 7, 31.05.2019

Adem Balkaya

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4163

Öz

Village theatrical plays are mostly performed in village areas, during ceremonies and weddings at particular times of the year and in winter months in general. These plays help formation of social unity as well as aiming at blessing the mid seasons or seasonal cycles. Therefore, they contain significant information related to the society to which they belong. In Kars, some plays are performed for welcoming the new year and for the new year to last in abundance and plenitude. One of these is Galgağan. This play is referred as a play performed by the Alevi in December of the Julian Calendar. It is played in the villages of Selim and Sarıkamış districts of Kars. One other play is Kadı Beg. It is mostly played in Sarıkamış. Similar to each other more or less, the same play exists in the villages of Kağızman, Digor, Sarıkamış and Akyaka districts with the name of Seri Sali, and it means the 'new year'. Even though these plays are similar to the known Köse/Köse Gelin or Kosa/Kos-Kosa plays in the territory of Azerbaijan, there are differences in terms of their playing times and certain practices. In this study, these plays obtained by means of compilation are given in the form of text and their comparisons will be made with other plays. At the same time, the persons in the plays, the equipment used and the costumes will be symbolically interpreted. 

Anahtar Kelimeler

Galgağan, Theatrical Village Play, Kadı Beg, Seri Sali

Kars’ta Yılbaşında Oynanan Seyirlik Oyunlar: Galgağan, Kadı Beg ve Seri Sali

Öz

Köy seyirlik oyunları daha çok köy çevrelerinde, yılın belirli günlerindeki bazı törenlerde, düğünlerde ve genellikle kış aylarında oynanan oyunlardır. Bu oyunlar toplumsal birlikteliği sağladığı gibi, geçiş dönemlerini veya mevsimsel döngüleri de kutsamayı amaç edinmektedir. Dolayısıyla içlerinde ait oldukları toplumla ilgi önemli bilgiler barındırmaktadırlar. Kars’ta yeni yılı karşılamak ve yeni yılın bolluk, bereket içerisinde geçmesi için kimi oyunlar oynanmaktadır. Bunlardan biri Galgağan’dır. Bu oyun kaynaklarda aleviler tarafından Rumi Aralık ayında oynanan bir oyun olduğu şeklinde geçer. Bu oyun Kars’ın Selim ve Sarıkamış ilçelerine bağlı köylerinde oynanmaktadır. Bir diğer oyun Kadı Beg’dir. Daha çok Sarıkamış’ta oynanmaktadır. Az çok birbirine benzemekle beraber aynı oyun Kağızman, Digor, Sarıkamış ve Akyaka’ya bağlı köylerde Seri Sali adıyla oynanmaktadır ve yeni yıl anlamına gelmektedir. Bu oyunlar bilinen Köse/Köse Gelin veya Azerbaycan sahasında oynanan Kosa/Kos-Kosa oyunları ile benzerlik gösterseler de oynanma zamanları ve kimi pratikleri açısından farklılık arz etmektedirler. Bu çalışmada derleme yolu ile elde edilen bu oyunlar metin şeklinde verilerek diğer oyunlarla karşılaştırmaları yapılacaktır. Aynı zamanda oyunlardaki kişiler, kullanılan araç-gereç ve kostümler simgesel açıdan yorumlanacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Galgağan, Köy Seyirlik Oyunu, Seri Sali, Kadı Beg

Kaynakça

• Aliyev, Ramil. (2014). Azerbaycan Şifahi Xalg Edebiyyatı. Bakü: (Yayınevi yok). And, Metin. (1962). Dionisos ve Anadolu Köylüsü. İstanbul: Elif Yayınları. And, Metin. (2003). Oyun ve Bügü Türk Kültüründe Oyun Kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. And, Metin. (2006). Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları. Boratav, Pertev Naili. (2015). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Bilge Su Yayıncılık. Değer, Sadi. (1967). “Kosa (Köse) Oyunu”, Kars Eli Dergisi, 3/34, 9-10. Düzgün, Dilaver (1999). Erzurum Köy Seyirlik Oyunları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Düzgün, Dilaver. (2002). “Geleneksel Türk Tiyatrosu”, Türkler. (Ed. H. C. Güzel vd.), Cilt 15, Ankara: Semih Ofset. Köse, Mürsel. (1964). “ Kervan Oyunu”, Türk Folklor Araştırmaları, 9/181, 3479-3481. Orucov, Tahir, Hüseyin İsmayilov. (2005). Azerbaycan Xalq Edebiyatından Seçmeler. Bakü: Şərq-Qerb Yayınları. Özbudun, Sibel. (1997). Ayinden Törene Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecinde Törenlerin İşlevi. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi. Özhan, Mevlüt (1985). “Seyirlik Oyunlarda Ak-Kara Çatışması”, Türk Folklor Araştırmaları, 1, 71-80. URL 1: Fırat, M. Şerif. (1961). Doğu İlleri ve Varto Tarihi. Ankara: MEB Yayınları. https://doguillerivevartotarihi.blogspot.com/2016/03/bolum-xi-eski-orf-adet-inanclar-ve.html KK1: Keskin, Birol. 1955 Sarıkamış doğumlu. Sarıkamış / Sırbasan Köyü’nde ikamet etmekte KK2: Saçaklı, Ali. 1953 Sarıkamış / Sırbasan doğumlu. Sırbasan’da ikamet etmekte KK3: Yıldız, Hamit. 1940 Sarıkamış / Köroğlu doğumlu. Köroğlu’nda ikamet etmekte KK4: Mercan, Celal. 1955 Selim / Laloğlu doğumlu. Laloğlu’nda ikamet etmekte