Antalya’s Wheat in The Ovens of Istanbul: The Importance of Antalya in Wheat Supply of İstanbul in The Beginning of 19th Century

Yıl 2019, Sayı: 65, 289 - 301, 31.05.2019

Güven Dinç

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4142

Öz

The constant and regular supply of wheat for Istanbul, whose agricultural production was limited, was one of the subjects that the Ottoman statesmen emphasized. Until the last quarter of the 19th century, the wheat requirement of Istanbul was mainly supplied from the Black Sea coasts and the Balkans close to Istanbul, and especially after the early 19th century, the demands from the Mediterranean islands and coastal areas increased. Since the Coalition Wars in Europe at the beginning of the 19th century rapidly increased wheat prices in the Ottoman country, European traders flocked to Ottoman ports to buy wheat. This further deepened the problem of wheat supply of Istanbul. Antalya, where abundant wheat production could be done, was one of the Sanjaks that played a role in meeting the wheat need of Istanbul in the early 19th century. The documents show that in the early 19th century, 180 tons of wheat were regularly purchased for Istanbul. In Antalya, the purchase of wheat was carried out by people appointed as mubayaacı. Wheat was purchased mostly with mîrî price. The Antalya port had a significant role in transporting the wheat of  Teke and Hamid sanjaks to Istanbul. Until 1825, the purchase of wheat from Antalya was very little interrupted. During the period under investigation, except for Tekelioğlu Rebellion period, wheat purchasing continued uninterruptedly.

Anahtar Kelimeler

Antalya, Teke, Istanbul, Supply, Wheat

Antalya Buğdayı İstanbul Fırınlarında: XIX. Yüzyıl Başlarında İstanbul’un Buğday İhtiyacının Karşılanmasında Antalya’nın Önemi

Öz

Tarım üretimi kısıtlı olan başkent için temel gıda maddesi buğdayın sürekli ve düzenli bir şekilde temini meselesi Osmanlı devlet adamlarının üzerinde durdukları konuların başında gelmiştir. XVIII. yüzyılın son çeyreğine kadar İstanbul’un buğday ihtiyacı ağırlıklı olarak İstanbul’a yakın Karadeniz sahillerinden ve Balkanlardan temin edilirken özellikle XIX. yüzyıl başlarında Akdeniz adaları ve sahil bölgelerinden talepler temin edilmeye başlamıştır. XIX. yüzyıl başlarında Avrupa’da yaşanan Koalisyon Savaşları, Osmanlı ülkesinde buğday fiyatlarını hızlı bir şekilde yükselttiğinden Avrupalı tacirler buğday almak üzere Osmanlı limanlarına akın etmişlerdir. Bu ise İstanbul’un iaşesi meselesini daha da derinleştirmiştir. Bolca buğday üretiminin yapılabildiği Antalya (Teke Sancağı) da XIX. yüzyıl başlarında İstanbul şehrinin buğday ihtiyacının düzenli bir şekilde karşılanmasında rol oynamış sancaklardan biridir. Belgeler XIX. yüzyıl başlarında İstanbul’un ihtiyacı için Antalya’dan düzenli olarak yıllık 180 ton buğday mubayaa edildiğini göstermektedir. Antalya’da buğdayın mubayaası mubayaacı olarak görevlendirilen kişiler tarafından gerçekleştirilmiştir. Buğday mubayaası çoğunlukla mîrî fiyat üzerinden yapılmıştır. Antalya İskelesi Teke ve Hamid sancaklarının buğdayının İstanbul’a nakliyesinde önemli bir vazife görmüştür. 1825’e kadar Antalya’dan buğday mubayaasının kesintiye uğradığı yıl çok azdır. İncelenen süreçte Tekelioğlu İsyanı nedeniyle buğday mubayaasında kesinti olmuşsa da mubayaalar isyandan sonra aralıksız devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antalya, Teke, İstanbul, İaşe, Buğday

Kaynakça

• Antalya Şer‘iyye Sicil Defterleri (AŞS.) Defter Numarası, 1, 2, 3. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA.) C.ML., 224/9334. C.ML., 254/10489. C.ML., 503/20418 D.MKF.d., 31366. D.MKF.d., 31411. D.MKF.d., 31422. HAT., 176/7749. HAT., 300/17809 KK.d., 2974. TS.MA.d. 4834. Telif Eserler AĞIR, Seven. (2013). “The Evolution of Grain Policy, The Ottoman Experience”. Journal of Interdisciplinary History, XLIII/4, 571-598. ARIKAN, Zeki. (1991). “Osmanlı İmparatorluğu’nda İhracı Yasak Mallar (Memnu Mallar)”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını, 279-306. AYNURAL, Salih. (1999). “XVIII. Yüzyılda İstanbul'un Odun ve Kömür İhtiyacının Karşılanması”. Osmanlı. 5, Yeni Türkiye Yayınları, 563-569. AYNURAL, Salih. (2002). İstanbul Fırınları ve Değirmenleri, Zahire Ticareti (1740-1840), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. BİLGİN, Arif. (2000). Osmanlı Sarayının İaşesi (1489 - 1650). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. CAMGÖZ, Mevlüt. (2010). 19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Zahire Fiyatları ve Tedarik Bölgeleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, CEZAR, Yavuz. (1978). “Osmanlı Devleti’nin Mali Kurumlarından Zahire Hazinesi ve 1795/1210 Tarihli Nizamnamesi”. Toplum ve Bilim, 6-7, 111-156. DEMİRTAŞ, Mehmet. (2012). “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’da İaşe Sıkıntısına Yol Açan İhlaller ve Alınan Tedbirler”. 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, (Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul), Bildiriler I, Konya: 5-10 Ekim 2009, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 417-446. DEMİRTAŞ, Mehmet. (2014). “İstanbul Fırınlarının Buğday ve Un İhtiyacının Karşılanmasında Görülen Usulsüzlükler ve Uygulanan Yaptırımlar”, Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu-2, (Edit: Feridun Emecen, Emrah S. Gürkan, Ali Akyıldız), İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, 169-185. DİNÇ, Güven. (2015). “İstanbul’un Zahire İaşesinde Kıbrıs Adası’nın Rolü (1769‒1839)”. Berna Türkdoğan Uysal Armağan Kitabı, (Edit: Ş. Kantarcı, F. Şimşek), Ankara: Sonçağ Yayınları,, 207‒243 DİNÇ, Güven. (2017). “The Social and Economic Status of the Rum (Greeks) of Antalya in the First Half of the 19th Century”. Adalya, 20, 449-490. ERGİN, O. Nuri. (1995). Mecelle-i Umur-ı Belediye, 2, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayını, FAROQHI, Suraiya. (l981). “İstanbul’un İaşesinde Tekirdağ-Rodoscuk Limanı”. ODTÜ Gelişme Türkiye iktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar, II, l39- l54 GENÇ, Mehmet. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları. GÜÇER, Lütfi. (1949). “XVIII. Yüzyıl Ortalarında İstanbul’un İaşesi İçin Lüzumlu Hububatın Temini Meselesi”. İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, 11/1-4, 397-416. GÜÇER, Lütfi. (1954). “XVI. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı İmparatorluğu Dahilinde Hububat Ticaretinin Tabi Olduğu Kayıtlar”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 13/ 1-4, 79-98. GÜRAN, Tevfik. (1986). “İstanbul’un İaşesinde Devletin Rolü (1793-1839)”. İktisat Fakültesi Mecmuası, 44/1-4, 245-275. GÜRAN, Tevfik. (1987). “Osmanlı Tarım Ekonomisi, 1840-1910”. Türk İktisat Tarihi Yıllığı, 1, 225-303. GÜRAN, Tevfik. (2008). “Kentlerin İaşesi”. Selçukludan Cumhuriyete Şehir Yönetimi, (Edit. Erol Özvar, Arif Bilgin), İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayını, 61-68. GÜRAN, Tevfik. (2014). “İaşe Politikası ve Uygulaması”. 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. İNALCIK, H. (1994). “İaşe- Osmanlı Dönemi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, IV, 116-119. İNALCIK, H. (1997). “The Ottoman State, Economy and Society, 1300-1600”. An Economic And Social History of The Ottoman Empire 1300-1914, (Edit: H. İnalcık with D. Quataert), Cambridge: Cambridge University Press. KALLEK, Cengiz. (2002), “Kile”. TDVİA, 25, 568-571. KARPAT, Kemal. (1985). Ottoman Population, University of Wisconsin Press, 1985. MURPHEY, Rhoads. (1988). “Provisioning lstanbul: The State and Subsistence in the Early Modern Easf”. Food and Foodways, II, 217-221. NECİPOGLU, Nevra; “İaşe, Bizans Dönemi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt IV, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994, 116. PAMUK, Şevket. (2005). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1920-1913), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. TIZLAK, Fahrettin. (2002). “Tekelioğlı İsyanı”. XIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, III-I, 239-243. TIZLAK, Fahrettin. (2015). “Hatt-ı Hümayunlar Işığında III. Selim Dönemi’nde İstanbul’da Fırınların ve Ekmeklerin Tebdil-i Kıyafetle Denetimi”. CEDRUS, III, 337-350. TURNATOR, G. Ece. (2003). “Bizans Döneminde Konstantinopolis’in İaşesi”. Toplumsal Tarih, 112, 86-89. YEŞİL, Fatih. (2004). “Zahire Nezareti’nin Kuruluşu ve İşleyişi”. Türklük Araştırmaları Dergisi, 15, 113-142.