Ottoman Period Fountains in Kemaliye

Yıl 2019, Sayı: 66, 497 - 537, 15.09.2019

Funda Naldan

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4158

Öz

Abstract

In this study, fountains in Kemaliye center and villages were examined. In our study about fountains in Kemaliye district, 41 fountains were found in 25 fountains in 16 districts in the district center. Structures, 1632 - 19th 20th century. İs dated to the beginning. The fountains reflect the plan and architectural features of the period they belonged to. Very few of them have lost their function. The artifacts are adjacent to the wall of the street or mosque, and one of them is an independent type. The fountains with a single or three-facade arrangement are made of superficial niches and an iwan style. Fountain niches, pointed or round arches. The facades the buildings constructed with roughest one or smooth cut Stone were activated with pointed or round arches and no ornamentation elements were found in the fountains. Kemaliye fountains, which continue function in large part in the study, will be discussed in the context of Anatolian Turkish fountain architecture and the situation of protection will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Kemaliye, fountain, water structures

Kemaliye’deki Osmanlı Dönemi Çeşmeleri

Öz

Öz

Bu çalışmada Kemaliye merkez ve köylerindeki çeşmeler incelenmiştir. Kemaliye İlçesinde çeşmeler ile ilgili yaptığımız çalışmada ilçe merkezinde 16 ilçeye bağlı köylerde 25 çeşme toplamda 41 çeşme tespit edilmiştir. Yapılar, 1632- 19.yüzyıl sonları 20. yüzyıl başlarına tarihlenmektedir. Çeşmeler ait oldukları dönemin plan ve mimari özelliklerini yansıtmaktadır. Bunlar içinde çok azı işlevini kaybetmiştir. Eserler, sokak veya cami duvarına bitişik, bir tanesi de bağımsız tiptedir. Tek veya üç cepheli cephe düzenlemesine sahip çeşmeler, yüzeysel nişli ve eyvanlı tipte yapılmıştır. Çeşme nişleri, sivri veya yuvarlak kemerlidir. Kaba yonu taş veya düzgün kesme taş ile inşa edilmiş yapıların cepheleri sivri veya yuvarlak kemerlerle hareketlendirilmiş, çeşmelerde herhangi bir süsleme unsuruna rastlanmamıştır. Çalışmada büyük oranda işlevini sürdüren Kemaliye çeşmelerinin, Anadolu Türk çeşme mimarisi içindeki yeri tartışılarak korunma durumuna da değinilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kemaliye, çeşme, su yapıları

Kaynakça

• Acar, Türkan. (2017). “Ulubey’deki Osmanlı Dönemi Çeşmeleri”, Vakıflar Dergisi, 47, 133-168. Aksın, A. (2003). XIX. Yüzyılda Eğin (İdari, Fiziki, Sosyal ve İktisadi Yapı). İstanbul. Aktaş, Azime Ferya. (2009). Elazığ Çeşmeleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Gazi Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. Alper, Berrin. (1990). Kemaliye (Eğin) Yerleşme Dokusu ve Evleri Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul. Alper, Berrin. (1992). “Kemaliye Evleri”. Fırat Havzası Sanat Tarihi Sempozyumu. Elazığ. 95-97. Aynur, Hatice vd. (1995). III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri (1703-1730). İstanbul. Barışta, H. Örcün. (1989). İstanbul Çeşmeleri Bereketzade Çeşmesi, İstanbul. Barışta, H. Örcün. (1991). İstanbul Çeşmeleri Beyoğlu Cihetindeki Meyve Tabağı Motifleriyle Bezenmiş Tek Cepheli Anıt Çeşmeler, Ankara. Çeçen, K. (1984).İstanbul’da Osmanlı Devrindeki Su Tesisleri. İstanbul. Çerkez, Murat. (2005). “İnebolu Çeşmeleri”, Erdem, 43, 145-183. Demirel, Ö. (1992). “Sivas Çeşmeleri”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM). 3 (3). 169-180. Denktaş, Mustafa. (2000). Karaman Çeşmeleri, Kayseri. Denktaş, Mustafa. (2002). “Anadolu Türk Mimarisinde Çeşmeler”. Türkler, 7, Ankara, s. 872-877. Denktaş, Mustafa. (2004). Divriği Çeşmeleri. Kayseri. Egemen, Affan. (1993). İstanbul’un Çeşme ve Sebilleri, İstanbul. Eskici, Bekir. (2002). “Osmanlı Dönemi Eski Malatya Şehri ve Yapıları”. VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu. Kayseri. s. 405-415. Evliya Çelebi. (1999). Seyahatname. III. İstanbul. Eyice, Semavi. (1993). “Çeşme”. İslam Ansiklopedisi. C.8, İstanbul, s.277-287. Gündoğdu, Hamza. (2006). “Kemaliye ve Salihli Köyü Üzerine Değinmeler”. IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler. Erzurum 21-23 Nisan 2006. 249-262. Kaşıkeman, Ö. (2005). Tokat İli ve Niksar İlçesi Çeşme ile Şadırvanları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. Kozikoğlu, S. (1968). Tarihte Eğin, Eğin Tarih, Edebiyat, Folklor, Ekonomi. Ankara. Köşklü, Zerrin.(2019). “XIX. Yüzyıl Erzurum Çeşmeleri”. Doğudan Batıya 70. Yaşında Serap Yaylalı’ya Sunulan Yazılar, Ankara, s. 547-567. Kuban, Doğan. (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul. Kumbaracılar, İzzet. (1938). İstanbul Çeşmeleri, İstanbul. Naldan, Funda. (2016). Erzincan İli Cami Mimarisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. Ödekan, Ayla. (1992). “Kentiçi Çeşme Tasarımında Tipolojik Çözümlemeler”, Semavi Eyice Armağanı, 281-296 Önge, Yılmaz. (1997). Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları. Ankara. Özbek, Abdullah. (1997). Çemişgezek. Ankara. Özkul Fındık, Nurşen. (2006). “Hekimhan Çeşmeleri”, Atatürk Üni. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S.9, Erzurum. s.99-117. Öztürk, Şehabettin. (2004). Bitlis Su Mimarisi, Malatya 2004; Pasin, H. Vd. (1962). Erzincan Tarihi-Coğrafyası-Folkloru. Erzincan. Pektaş, Kadir. (2002). “Kemaliye (Eğin) Çevresindeki Bazı Tarihi Yapılar Üzerine”. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan. İzmir. 481-490. Pektaş, Kadir. (2006). Kemaliye’de Türk Devri Mimarisi. Ankara. Pilehvarian, Nuran. (2000). In Ottoman Istanbul Fountain. İstanbul. Tanışık, İ. Hilmi. (1943). İstanbul Çeşmeleri I-II, İstanbul. Tansuğ, Sezer. (1965). “XVIII. Yüzyılda İstanbul Çeşmeleri ve Ayasofya Şadırvanı”. Vakıflar Dergisi. S.6. İstanbul. 93-110. Uluçam, Abdüsselam. (1994). Arapkir’de Osmanlı Dönemi Yapıları. 10. Türk Tarih Kongresi. C.5, Ankara, s.2425-2438. Ünal, R. Hüseyin. (1989). Çifte Minareli Medrese (Erzurum). Ankara. Yeşilbaş, Evindar. (2007). Diyarbakır’da Su Mimarisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya. Yurttaş, H., Özkan, H., Köşklü, Z. Vd; (2002).Tarihi Erzurum Çeşmeleri ve Su Yolları, Erzurum