Mostarlı Ziyâî Divanı’na Sosyal Hayat Penceresinden Bakmak

Yıl 2020, Sayı: 67, 207 - 228, 31.01.2020

Seyit Yavuz

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4225

Öz

Divan şiiri, oldukça uzun, köklü ve kendine has bir sanat anlayışına sahiptir. Genellikle sosyal hayattan uzak ve yalnızca saray çevresinde gelişmiş bir edebiyat olduğu iddiasıyla birçok haksız eleştiriye maruz kalan divan şiiri, bu eleştirilerin aksine birçok edebî türün içerisinde, sosyal hayatı ve Osmanlı toplumunun günlük yaşantısını yansıtmıştır. Çoğu divan şairi çevrelerinde meydana gelen olayları, farklı hayal unsurları ve imajlarla tasavvur etmişler, bu tasavvurları şiirlerinde başarılı bir biçimde kullanmışlardır. Bu şairlerden biri de XVI. yüzyıl Balkan coğrafyasının önemli isimlerinden olan Ziyâî Efendi’dir. Mostarlı Ziyâî Efendi içinde yaşadığı sosyal ve günlük hayata kayıtsız kalmamış, o devir Osmanlı toplumunun birçok âdetini, inancını, yaşayışını, oyunlarını şiirlerinde yansıtmıştır. Bu çalışma, Ziyâî Efendi’nin şiirlerini sosyal hayat ve günlük yaşam bağlamında ele almış, XVI. yüzyıl Osmanlı toplumunun sosyal hayatının şiirlere nasıl yansıdığını göstermeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, sosyal hayat

Looking At The Ziyai Diwan of Mostar From The Window of Social Life

Öz

Ottoman poetry has a long, rooted and unique intellection of art. Generally, Ottoman poetry, which has been subjected to unfair criticism many times in the way of being far from the social life and being a developed literature only around the palace, contrary to these criticism, reflected the social and daily life of Ottoman society in many literary genres. Most of the Ottoman poets conceived the events that happened in their environment with different imagination and images successfully used these imaginations and images in their poems. One of these poets is Ziyai Efendi of Mostar, who was one of the important figures of the Balkans Geography in the 16th century. Ziyai Efendi of Mostar did not remain indifferent to the social and daily life that existed in his environment and depicted many traditions, customs, beliefs, lifestyles and plays of the Ottoman society along with various imaginations and images in his poems. This study deals with the poems of Ziyai Efendi in the context of social and daily life and how the social life of Ottoman society is reflected in his poems.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Poetry, Social Life

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk (2013). Divan Edebiyatı, İstanbul: İSAM Yayınları. Arslan, Mehmet (2000). Osmanlı Edebiyat-Tarih-Kültür Makaleleri, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Barkan, Ömer Lütfi (1993). Kolonizatör Türk Dervişleri, İstanbul: Hamle Yayınları. Bilgin, Arif-Bozkurt, Fatih (2010). “Bir Malî Gelir Kaynağı Olarak Vârissiz Ölenlerin Terekeleri ve Beytülmâl Mukattaları”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.2010-2 1-31. Devellioğlu, Ferit (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Akaydın Kitabevi. Gölpınarlı, Abdülbaki (1945). Divan Edebiyatı Beyanındadır, İstanbul: Marmara Kitabevi. Gürbüz, İncinur Atik (2015). “Osmanlı Şiirinde Terzilik”, Turkish Studies 10 (16), 153-182. Gürbüz, İncinur Atik (2012). “Divan Şiirinin Sevimli Yüzleri Osmanlı Şiirinde Berberler”, Turkish Studies 7 (3). 233-255. İsen, Mustafa (1997). Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Ankara: Akçağ Yayınları. Kafadar, Cemal (2017). Kim Var İmiş Biz Burada Yoğ İken-Dört Osmanlı: Yeniçeri, Tüccar, Derviş ve Hatun, İstanbul: Metis Yayınları. Karabey, Turgut (2012). “Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi’nde Gûy u Çevgân Oyunu”, Turkish Studies-7(1). 81-86. Kartal, Ahmet-Şentürk (2017), Ahmet Atilla; Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları. Köprülü, Mehmed Fuad (2014). Külliyat 5, Edebiyat Araştırmaları-I, İstanbul: Alfa-Tarih Yayınları. Kutlu, Mustafa (2017). Ya Tahammül Ya Sefer, İstanbul: Dergâh Yayınları. Levend, Agâh Sırrı (2015). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Dergâh Yayınları. Ocak, Ahmet Yaşar (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfilik-Kalenderîler-XIV-XVII. yüzyıllar, İstanbul: Timaş Yayınları. Onay, Ahmet Talat (2013). Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Hz. Cemal Kurnaz, Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları. Önce, Derya (2013). Klasik Türk Şiirinde Haberleşme, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Öztekin, Özge (2016). XIX. Yüzyılda İstanbul-Kent Mimarisini Şiir Üzerinden Okumak, Ankara: Ürün Yayınları. Pala, İskender (2009). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları. Sami, Şemseddin (2010). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul, Çağrı Yayınları. Sefercioğlu, Nejat (2002). “Dîvan Şiirinin Gerçek Hayatla Bağlantısı”, Türkler Ansiklopedisi, 11 (11). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 664-681. Selçuk, Bahir (2016). “Klasik Türk Şiirinde Renkli Bir Oyun: Çevgân”, Madrid: 1st International Scientific Researches Congress Humanity And Social Sciences. Şen, Fatma Meliha (2007). “Eski Türk Edebiyatında Sosyal Hayat Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), 5, (9). Şentürk, Ahmet Atillâ (2004). Osmanlı Şiiri Antolojisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Şentürk, Ahmet Atillâ (2016). Osmanlı Şiiri Kılavuzu, İstanbul: OSEDAM / Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkez Yayınları. Tanrıbuyurdu, Gülçin (2016). “Klasik Türk Şiirinde Bir Sembol Dili Olarak Kına”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (1). 102-115. Tunç, Semra (2015). Nâbî Divanında Sosyal Hayata Hikmetli Bakış, İstanbul: Palet Yayınları. Yekbaş, Hakan (2010). “Klasik Türk Şiirinde Bazı Halk İnanışları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1). 155-184. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=762 (Son erişim tarihi: 04/07/2019) https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56211,mostarli-hasan-ziyai-divanipdf.pdf?0 (Son erişim tarihi: 05/07/2019)