“Female” Person Names in Kazakh Turkish

Yıl 2020, Sayı: 67, 367 - 377, 31.01.2020

Erdal Aydoğmuş

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4287

Öz

Each child born is named by gender. The names given are used by people throughout their lives. Therefore, the meaning of the name given to the child is an issue that needs to be emphasized. In this context, it is very important for the Turks to give meaningful names to the child.
Throughout the history, many traditions have emerged in the Turks regarding the name of the child and children have been named due to these traditions. The traditions of naming the child in the Turks have become a mirror of the cultural values of the Turkish nation. The Turkish nation, living in different geographies for different reasons in different periods of history, applied naming traditions in their geographies.
One of the Turkish tribes in which the naming traditions are kept is the Kazakh Turks living in Turkestan Geography. In Kazakh Turks, the child is not given a random name. When giving the name; the natural events of the day the child was born, the gender of the previous siblings, if any, and whether they livedor not, the wish for the child to be a happy, successful and a good person in life, interest in historical figures, and these kinds of situations are considered when naming the child.
In determining the names of women to be given in the study, the work “Kazakh Names”, which was written by TelhojaJanuzakovic and KlaraEsbayeva and published in Almaty in 1988, was used. The female personnames were investigatedin the work, which was transferred to Turkey Turkish from Kazakh Turkish by NurettinAksu and published by Turkish Language Institutionin 2003

Anahtar Kelimeler

Kazakh Turks, women, female person names.

Kazak Türklerinde “Kadın” Kişi Adları

Öz

Doğan her çocuğa cinsiyetine göre ad verilir. Verilen adlar kişiler tarafından hayatı hayatları boyunca kullanılır. Dolayısıyla çocuğa verilen adın anlamı, üzerinde önemle durulması gereken bir konudur. Bu çerçevede Türkler için çocuğa anlamlı adlar verilmesi oldukça önemlidir.
Tarih boyunca Türklerde çocuğa ad verilmesi hususunda birçok gelenek ortaya çıkmış ve bu geleneklere bağlı olarak çocuklara ad verilmiştir. Türklerde çocuğa ad verme gelenekleri Türk milletinin kültürel değerlerinin adeta bir aynası olmuştur. Tarihin değişik dönemlerinde farklı sebeplerden dolayı değişik coğrafyalarda yaşayan Türk milleti yaşadıkları coğrafyalarda ad verme geleneklerini uygulamıştır.
Ad verme geleneklerinin yaşatıldığı Türk boylarından biri de Türkistan Coğrafyasında yaşayan Kazak Türkleridir. Kazak Türklerinde çocuğa rastgele ad verilmez. Ad verilirken; çocuğun dünyaya geldiği günkü tabiat olayları, doğan çocuğun eğer varsa önceki kardeşlerinin cinsiyeti ve yaşayıp yaşamadıkları, çocuğun hayatta mutlu, başarılı, iyi bir insan olmasının istenmesi, tarihi şahsiyetlere karşı olan ilgi vb. durumlar çocuğa ad verilirken dikkat edilen hususlardır.
Bu çalışmada Telhoja Januzakoviç ve Klara Esbayeva tarafından kaleme alınan ve 1988 yılında Almatı’da basılan “Kazak Adları” adlı eserden yararlanılmıştır. Nurettin Aksu tarafından Kazak Türkçesinden Türkiye Türkçesine aktarılarak 2003 yılında Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan eserdeki kadın kişi adları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkleri, kadın, kadın kişi adları.

Kaynakça

• Akbaba, Dilek Ergönenç. (2012). “Nogay Türklerinde Kişi Adları”. Dil Araştırmaları, S.10, 99- 122. Aksan, Doğan. (1995). Her Yönüyle Dil / Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları. Aliyeva, Esen Minara. (2009). “Ahıska Türklerinde Kişi Adları”. Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 16, s. 167- 186. Amanoğlu, Ebulfez Kulı. (2000). “DivanüLugat- it- Türkî’deki Kişi Adları Üzerine”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 15, s. 5- 14. Bars, Mehmet Emin. (2008). “Köroğlu Destanı’nda At, Kadın, Silah”. Turkish Studies, Volume 3/2, s. 164- 178. Çelik Şavk, Ülkü. (2002). “Karakalpak Kişi Adları Üzerine Bir İnceleme”. Milli Folklor Dergisi, S. 54, s. 62- 67. Gayretullah Hızır Bek. (1963). “Kazak Türklerinde Kişi Adları”, S. 10, s. 14. Ankara: Ayyıldız Matbaası. Gül, Bülent. (2000). “Kazan Tatarlarında Kişi Adları”. Türkbilig, S: 2300/1, s. 2019- 228. Gül, Bülent. (2001). “Kırım- Tatar Türklerinde Kişi Adları”. Türkbilig, S. 2001/2, S. 55- 60. Kanbolat, Hasan. (1997). “Türkmen Kişi Adları”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 4, s. 133- 137. Kibar, Osman. (2005). Türk Kültüründe Ad Verme. Ankara: Akçağ Yayınları. Kurt, İhsan. (1991). Türk Atasözlerine Psikolojik Bir Yaklaşım. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Sakaoğlu Saim. (2001). Türk Ad Bilimi I Giriş. Ankara: TDK Yayınları. Sümer, Faruk. (1999). Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları I- II. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. Varis, Abdurrahman. (2004). “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”. Milli Folklor, S. 61, s. 124- 133. Yılmaz, Ayfer. (2004). “Türk Kültüründe Kadın”. Milli Folklor, S. 61, s. 111- 123. İnternet Kaynakları http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt11/sayi1/115-136.pdf, (Erişim Tarihi: 12.08.2019) http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/riza_gul_mehmet_hazar_kazak_fiil.pdf (Erişim Tarihi: 18.08.2019) http://dergipark.gov.tr/download/article-file/172686 dede korkut kitabında kadın, (Erişim Tarihi: 24.08.2019) http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/25/144.pdf sadettin gömeç (Erişim Tarihi: 06.09.2019) http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/TU%C5%9E-Muhittin-KIRGIZLARDA-%C5%9EAHIS-ADLARI.pdf (Erişim Tarihi: 15.10.2019)