Demokrat Parti’nin Muhalefet Yıllarında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Yapılan Müzik Tartışmaları (1945-1950)

Yıl 2020, Sayı: 67, 615 - 635, 31.01.2020

Dilşen İnce Erdoğan Esra Çetin

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4286

Öz

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de oldukça zorlu ve ağır şartlar altında yaşanan II. Dünya Savaşı yılları ekonomik, siyasi ve sosyal alanlar başta olmak üzere toplumu etkileyen tüm alanlarda değişimin ve kırılmaların olduğu bir dönem olmuştur. Özellikle 1940’lı yılların başından itibaren başlayan ve 1945’de savaşın sona ermesiyle siyasi olarak yeniden şekillenen dünya düzeni içerisinde, Avrupa’daki tek parti iktidarları sona ererken, Türkiye’de de tek partiden çok partili hayata geçiş hızlanmıştır.
Savaş sonrası CHP’deki parti içi muhalefet ve halkın CHP’nin uzun yıllar süren parti programına tepkisi yeni partilerin doğmasına sebep olmuştur. Halkın en çok destek verdiği Demokrat Parti ise 1946 genel seçimlerinde 65 milletvekili ile Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne girmiştir. Demokrat Parti’nin ana muhalefet partisi olarak meclise girmesiyle, 1945 yılına kadar tek parti iktidarı tarafından uygulanan kültür ve müzik politikaları açık açık eleştirilmeye başlanmış ve Türkiye Büyük Millet Meclisi şiddetli tartışmalara sahne olmuştur. Sadece batı müziği referans alınarak uygulanan müzik politikaları, muhalefet ile birlikte bürokratları olduğu kadar toplumu da ikiye bölmüştür. Bu bölünme sanatçıları ve dönemin yayın hayatını da etkilemiş, Batı müziği-Türk müziği, -diğer bir deyişle- alafranga-alaturka tartışmaları, dönemin basınında da yer bulmuştur.
Bu çalışmada Demokrat Parti’nin muhalefet yılları olan 1946-1950 arasında mecliste yaşanan müzik tartışmaları TBMM Zabıt Cerideleri incelenerek ele alınacaktır. Ayrıca değerlendirme yapılırken konu ile ilgili tetkik eserlerden ve yardımcı kaynaklardan da yararlanılacaktır. İktidar-muhalefet ilişkileri kapsamında da ele alınacak olan tartışmalar üzerinden dönemin müzik algısı belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Muhalefet Yılları

Music Discussions At The Turkish Grand National Assembly During The Years of Democratic Party ' Opposition

Öz

As in all the world that experienced in Turkey also under very challenging and harsh environments. The years of The World War II have been a period of change and rupture in all areas affecting the society, especially in economic, political and social fields. In particular, starting from the beginning of the 1940s and politically by the end of the war in 1945, in a reshaped world order, end one-party rule in Europe drew to a close in Turkey has accelerated transition in a multi-party life.
In the post-war period, the CHP's internal opposition and the public's reaction to the CHP's long-term party program has led to the emergence of new parties. The People's Democratic Party with 65 deputies gave the most support in the 1946 general elections to the Grand National Assembly of Turkey has entered. The entry into parliament as the Democratic Party's main opposition party, music, culture and policies implemented by the one-party rule until 1945, began to be criticized openly and Grand National Assembly of Turkey has been the scene of fierce debate. Music policies applied only with reference to western music have divided the society as well as bureaucrats as well as the opposition. This division has influenced the artists and the broadcasting life of the period, as well as Western Music-Turkish Music, in other words, alaturca-alafranga.
In this study, the music debates in the Grand National Assembly of Turkey between the years 1946-1950, which is the opposition years of the Democratic Party will be examined by examining the Parliamentary Pulses. In addition, the study will also benefit from the examination and auxiliary sources. In the context of power-opposition relations, the perception of music of the period will be tried to be determined through the discussions.

Anahtar Kelimeler

Democratic Party, Years of Opposition

Kaynakça

• I. Arşiv Kaynakları ve Resmi Yayınlar CA, 490.1.0.0.572.2277 CA, 490.1.572.2277.3 CA, 30.1.0.0.53.318.3 CA, 490.1.0.0.5.27.17 CA, 490.1.0.0.6.28.7 TBMM ZC, D.7, C.17, B.59, (22.05.1945) TBMM ZC, D.7, C.17, B.65, (29.05.1945) TBMM ZC, D.7, C.20, B.14, (19.12.1945) TBMM ZC, D.7, C.20, B.16, (21.12.1945) TBMM ZC, D.7, C.21, B.29, (28.01.1946) TBMM ZC, D.8, C.3, B.21, (23.12.1946) TBMM ZC, D.8, C.3, B.22, (24.12.1946) TBMM ZC, D.8, C.7, B.8, (19.11.1947) TBMM ZC, D.8, C.8, B.24, (27.12.1947) TBMM ZC, D.8, C.8, B.26, (29.12.1947) TBMM ZC, D.8, C.12, B.84, (07.07.1948) TBMM ZC, D.8, C.24, B.51, (20.02.1950) II. Süreli Yayınlar Ulus Gazetesi, 7 Ocak 1946 Ulus Gazetesi, 8 Ocak 1946 Ulus Gazetesi, 10 Ocak 1946. Türk Musikisi Dergisi, 1947. III. Araştırma ve İnceleme Eserler Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Sarmal Yayınevi, İstanbul, 1995. Akandere, Osman, “1946 Seçimleri ve Sonuçları Üzerine İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Tartışmalar I”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.26, S.76, Mart 2010. ss. 437-464. Akkaş, Salih, Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Müzik Politikaları (1923-2000), Sonçağ Yayınları, Ankara, 2015. Aracı, Emre, Ahmet Adnan Saygun Doğu-Batı Arasındaki Müzik Köprüsü, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2007. Ayas, Güneş, Musiki İnkılabı’nın Sosyolojisi Klasik Türk Müziği Geleneğinde Değişim ve Dönüşüm, Doğu Kitabevi, İstanbul, 2014. Balkılıç, Özgür, Cumhuriyet, Halk ve Müzik Türkiye’de Müzik Reformu (1922-1952), Tan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2009. Behar, Cem, “Ziya Gökalp, Mahmut Ragıp ve Klasik Türk Musikisi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.5, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985. Copeaux, Etienne, Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, Çev. Ali Berktay, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006. Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Kitabevi Yay., Ankara, 2008. Çufalı, Mustafa, Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Dönemi (1945-1950), Ebabil Yayıncılık, Ankara, 2004. Durgun, Şenol, Türkiye’de Devletçi Gelenek ve Müzik, Binyıl Yayınevi, Ankara, 2010, s.81. Elçi, Armağan Coşkun, Muzaffer Sarısözen (Hayatı, Eserleri ve Çalışmaları), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1997. Eroğul, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi Yay., Ankara, 1998. Fersoy, Orhan Cemal, Bir Devre Adını Veren Başbakan Adnan Menderes, İstanbul, 1971. Goloğlu, Mahmut, Milli Şef Dönemi 1939-1945, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2017. Goloğlu, Mahmut, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-IV 1946-1950 Demokrasiye Geçiş, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2013. Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1972. Güzel, Hasan Celal, “En Eski ve En Zengin Müzik: Türk Musikisi”, Yeni Türkiye Türk Musikisi Özel Sayısı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2014. Hacıibrahimoğlu, Işıl Çakan, Cumhuriyet ve Hümanizma Algısı, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2012. İlyasoğlu, Evin, Yirmi Beş Türk Bestecisi, Pan Yay., İstanbul, 1989. İlyasoğlu, Evin, 71 Türk Bestecisi, Pan Yay., İstanbul, 2007. İnan, Süleyman, Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes, Liberte Yay., Ankara, 2006. Kahraman Bahattin–Tebiş, Cansevil, Mahmut Ragıp Gazimihal’ den Seçme Müzik Makaleleri-II, Müzik Eğitimi Yayınları, Ankara, 2014. Kahramankaptan, Şefik, İsmet İnönü ve Harika Çocuklar, Ümit Yay., Ankara, 1998. Koç, Taylan, Ana Hatlarıyla Türkiye’de Siyasal Hayat, Karahan Kitabevi, Adana, 2013. Koçak, Cemil, Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950), İletişim Yay., İstanbul, 2010. Öztuna, Yılmaz, Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi-1, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990. Paçacı, Gönül, “Cumhuriyet’in Sesli Serüveni”, Cumhuriyet’in Sesleri, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, Say, Ahmet, Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yay., Ankara, 2003. Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi-IV Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999. Üstel, Füsun, “1920’li ve 30’lu Yıllarda “Milli Musiki” ve “Musiki İnkılabı””, Defter, 1994. Üstel, Füsun, İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931), İletişim Yayınları, İstanbul, 2004. Yılmaz, Ensar, Türkiye’nin Demokrasi’ye Geçiş Yılları 1946-1950, Birey Yayıncılık, İstanbul, 2008. Yücel, M. Serhan, Demokrat Parti, Ülke Kitapları, İstanbul, 2001. IV. Tezler Akkol, Mümtaz Levent, Türkiye’deki Modernleşme Sürecinde Müzik, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2008. Özkoç, Önder, Hüseyin Sadettin Arel’in Çokseslilik Üzerine Olan Düşünceleri ve Prelude İsimli Eserinin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2012.
• V. İnternet Kaynakları https://www.britannica.com/biography/James-Jeans (Erişim Tarihi, 19.08.2019) https://global.tbmm.gov.tr/docs/secim_sonuclari/secim3_tr.pdf (Erişim Tarihi, 22.07.2019) https://islamansiklopedisi.org.tr/targan-serif-mehmet-muhittin. (Erişim Tarihi, 15.08.2019) https://muzik.iksv.org/tr/onur-odulleri/idil-biret. (Erişim Tarihi, 12.08.2019)