Assimilation Policies Applied to The Roma Minority in Bulgaria During The Cold War Period (1945-1985)

Yıl 2020, Sayı: 67, 637 - 666, 31.01.2020

İbrahim Kamil

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4121

Öz

The Roma minority in Bulgaria has the most populous community of the country after Turks. It was admitted in 1989 by the Politburo of the Bulgarian Communist Party Central Committee that their population was around 600 thousand. Today, approximately half of the Roma in Bulgaria describe themselves as “Turkish gypsies” and Muslims. The other half of them are composed of Orthodox “Bulgarian Gypsies” and “Romanian Gypsies”. The vast majority of the Roma claiming Turkish ethnic identity live in the regions where Turks in Bulgaria are heavily populated.
The acts launched in Bulgaria after the Second World War to destroy the minorities in the country also include the Roma who have reached Muslim-Turkish consciousness in the following years, assimilation policies were accelerated and the Bulgarian Communist Party made a series of decisions in line with the policy of Bulgaria's political power to “create a single nationalist socialist society”. The Roma have shown their reactions to oppression and persecution during the implementation of these decisions and were opposed to replacing their names with Bulgarian names by protesting against, organizing rallies and sending complaints to the highest authorities.

Anahtar Kelimeler

Bulgaria, The Roma

Soğuk Savaş Döneminde Bulgaristan’daki Roman Azınlığına Uygulanan Asimilasyon Politikaları (1945-1985)

Öz

Bulgaristan’daki Roman azınlığı, Türklerden sonra ülkenin en kalabalık nüfusuna sahiptir. Sayılarının 600 bin civarında olduğu Bulgaristan Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbürosu tarafından 1989 yılında itiraf edilmiştir. Bugün Bulgaristan’daki Romanların yarıya yakını kendilerini “Türk Çingenesi” ve Müslüman olarak tanımlamaktadır. Romanların diğer yarısını Ortodoks “Bulgar Çingeneleri” ile “Romanya Çingeneleri” oluşturmaktadır. Türk etnik kimliğine sahip olduklarını söyleyen Romanların büyük çoğunluğu Bulgaristan’daki Türklerin yoğun olarak bulundukları bölgelerde yaşamaktadır.
Bulgaristan’da İkinci Dünya Savaşı sonrasında başlatılan, ülkedeki azınlıkların yok edilmesine yönelik faaliyetler Müslüman-Türk bilincine ulaşmış Romanları da kapsamıştır. Sonraki yıllarda asimilasyon politikaları hızlandırılmış, Bulgaristan siyasal iktidarının “tek milletli sosyalist bir toplum yaratma” politikası doğrultusunda Bulgaristan Komünist Partisi bir dizi kararlar almıştır. Romanlar, bu kararların uygulanması sırasında yapılan baskı ve zulümlere tepkilerini göstermişler; eylemler yaparak, mitingler düzenleyerek ve en üst makamlara şikâyet dilekçeleri göndererek, isimlerinin Bulgar isimleri ile değiştirilmesine karşı çıkmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Romanlar, Türkler, Asimilasyon, BKP Kararları.

Kaynakça

• 1. Arşiv Belgeleri Bulgaristan Merkezî Devlet Arşivi/Tsentralen Dırjaven Arhiv/ Ts. D. A. (Merkezî Devlet Arşivi), Fond/f. (Fon/Klasör), Opis/op.(Dosya), Arhivna Edinitsa/a. e. (Belge/Evrak), List/l. (Sayfa). Ts. D. A., f. 1, op. 6, a. e. 4749, l. 1. Ts. D. A., f. 1, op. 6, a. e. 4749, l. 11-17. Ts. D. A., f. 1, op. 15, a. e. 878, l. 1-2. Ts. D. A., f. 1, op. 15, a. e. 878, l. 3-5. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 2. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 5-7. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 10-arkası. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 14-arkası. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 16-18. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 24-25. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 27-arkası. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 36-arkası. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 38. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 2-arkası. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 7. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 9. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 14-arkası. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 16-arkası. Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 18. Ts. D. A., f. 1, op. 68, a. e. 3634, l. 83. Ts. D. A., f. 1, op. 68, a. e. 3670, l. 35. Ts. D. A., f. 28, op. 16, a. e. 50, l. 184-186. Ts. D. A., f. 136, op. 26, a. e. 388, l. 2. 2. Eserler, Makaleler ve Bildiriler Alp, İlker, Belge ve Fotoğraflarla Bulgar Mezâlimi (1878-1989), Trakya Üniversitesi Yayınları: 90/1, Ankara, 1990. Alp, İlker, Pomak Türkleri (Kumanlar-Kıpçaklar), Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları: 2012/1, İkinci Baskı, Edirne, 2012. Altınöz, İsmail, Osmanlı Toplumunda Çingeneler, TTK Yay., Ankara, 2013. Balev, İ., Tsvetarski, S., “Demografski Protsesi i Bıdeşti Tendentsii v Razvitieto na Bılgariya”, Demografsko Razvitie na Republika Bılgariya, Sofya, 2005. Balkanlı, Ali Kemal, Şarkî Rumeli ve Buradaki Türkler, Elhan Kitabevi, Ankara, 1986. Bıçaklı, Hüseyin Avni, Türkiye-Bulgaristan İlişkileri (1878-2008), İmge Kitabevi, Ankara, 2016. Bulgaristan’da İnsan Hakları, Temel Hak ve Hürriyetler, “2014 Raporu”, (Ed.) Bülent Yıldırım, Trakya Üniversitesi Matbaası, Edirne, 2016. Büksenşüts, Ulrih, Maltsintsvenata Politika v Bılgariya, Politikata na BKP Kım Evrei, Romi, Pomatsi i Turtsi, 1944-1989, IMIR, Sofya, 2000. Cambazov, İsmail, Balkanlar’da Türkler ve Müslüman Azınlıklar, 21. Yüzyıl Türk Kültür Merkezi Yayınları, Sofya, 2013. Cambazov, İsmail, Bulgaristan’da Başmüftülük Tarihi (1878-1944), Birinci Kitap, Bulgaristan Müslümanları Başmüftülüğü Yay., Sofya, 2013. Çınar, İbrahim Karahasan, Etniçeskite Maltsninstva v Bılgariya, İstoriya, Kultura, Religiya, Obreden Kalendar, İzdatelska Kışta “Lik”, Sofya, 2005. Deçeva, T., “Vliyaniye na Sosyalistiçeskata Dırjava Vırhu Bılgarskite Tsigani”, Bılgariya 1300, T. 3, İnstitutsii i DırjavnaTraditsiya, Sofya, 1983. Denton, J., Roma Political Participation in Bulgaria, Washington: NDI, 2003. Dış Türkler-Belgeler-, T.C. Dışişleri Bakanlığı AZEM Dairesi, Ankara, 1969. Dimitrov, Aleksandır, “Tsiganite v Bılgariya-İdei i Stoynosti (Po Materiali ot Terenen Sondaj v Kırdjaliyski i v Haskovski Okrıg), Seminar, Aspekti na Etnokulturnata Situatsiya v Bılgariya, 8-10 Noemvri 1991, (Ed.) Valeriy Rusanov, Tsentır za İzsledvane na Demokratsiyata, Fondatsiya “Fridrih Nauman”, Sofya, 1992, 106-112. Erendil, Muzaffer, Tarihte Türk-Bulgar İlişkileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1976. Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasî Tarih Metinleri, C. I, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, TTK Basımevi, Ankara, 1953. Grekova, Maya, “İntegratsiya na Romite v Bılgarskoto Obştetstvo: Dela i Dokumenti (1999-2007)”, Sotsiologiçeski Problemi, Spetsialen Broy, Godina XXXX, Sofya, 2008, 103-136. Hinkova, Sonya, “İntegratsionna Politika i Maltsinstvena Problematika na Primera na Republika Bılgariya”, Etnomaltsinstveni Problemi v Yugoiztoçna Evropa Prez 90’te Godinina XX vek i Evroatlantiçeska İntegratsiya na Bılgariya, (Ed.) Anton Pırvanov, Sofya, İz. “Albatros”, 2001, 203-214. İvanov, Mihail, “Za Politikata na Sotsialno Vklüçvane na Romite”, Sotsiologiçeski Problemi, Spetsialen Broy, Godina XXXX, Sofya, 2008, 66-83. Kamil, İbrahim, Bulgaristan Türkleri ve Göçler, Bulgaristan Komünist Partisi Gizli Belgeleri (1944-1989), Cilt I (1944-1953), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2018. Kamil, İbrahim, Bulgaristan’daki Türklerin Hakları, YÖK Matbaası, Ankara, 1989. Keskioğlu, Osman, Bulgaristan’da Türkler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1985. Kojuharova, Veska, “Retrospektiven Pogled Kım Romskata Obştnost ot Sredata na 80’te Godinina XX. Vek”, Sotsiologiçeski Problemi, Spetsialen Broy, Godina XXXX, Sofya, 2008, 246-262. Küçukov, Hristo, “Turskite Tsigani v Severoiztoçna Bılgariya”, Seminar, Aspekti na Etnokulturnata Situatsiya v Bılgariya, 8-10 Noemvri 1991, (Ed.) Valeriy Rusanov, Tsentır za İzsledvane na Demokratsiyata, Fondatsiya “Fridrih Nauman”, Sofya, 1992, 124-127. Küçukov, Hristo, “Zanayatite na Turskite Tsigani ot Severoiztoçna Bılgariya (Provadiya i Provadiyska Oblast)”, Seminar 2, Aspekti na Etnokulturnata Situatsiya v Bılgariya i na Balkanite, 21-23 Fevruari 1992, (Ed.) Valeriy Rusanov, Tsentır za İzsledvane na Demokratsiyata, Fondatsiya “Fridrih Nauman”, Sofya, 1992, 99-104. Maruşiakova, Elena vd.,Tsiganite v Bılgariya, “Klub 90”, Sofya, 1993. Maruşiakova, Elena, “Tsiganite v Bılgariya i Tyahnata Religiya”, Seminar, Aspekti na Etnokulturnata Situatsiya v Bılgariya, 8-10 Noemvri 1991, (Ed.) Valeriy Rusanov, Tsentır za İzsledvane na Demokratsiyata, Fondatsiya “Fridrih Nauman”, Sofya, 1992, 112-118. Milenkova, Valentina, “Profili na Obrazovanie pri Romite v Bılgarski Usloviya”, Sotsiologiçeski Problemi, Spetsialen Broy, Godina XXXX, Sofya, 2008, 193-209. Natsionalen Statistiçeski İnstitut, Rezultati ot Prebroyavaneto na Naseleniyeto, T. 1, Demografski Harakteristiki, Sofya, 1994. Özgür, Nurcan, Etnik Sorunların Çözümünde Hak ve Özgürlükler Hareketi, DER Yayınları, İstanbul, 1999. Özlem, Kader, “Bulgaristan Romanlarının Güncel Sorunlarına Yönelik Bir Değerlendirme”, Avrasya Etüdleri, Balkanlar Özel Sayısı, 22, (50), 2016-2, 73-97. Pomporov, Aleksey, “Broyat na Romskoto Naselenie v Bılgariya Kato Problem Pri İzgrajdaneto na Adekvatna Sotsialna Politika”, İntegratsiyata na Romite v Bılgarskoto Obştetsvo, (Ed.) V. Topalova, A. Pomporov, Sofya, 2007. Pomporov, Aleksey, “Podhodi i Problemi pri Formurane na İzvadki za İzsledvane na Romskoto Naselenie v Bılgariya”, Sotsiologiçeski Problemi, Spetsialen Broy, Godina XXXX, Sofya, 2008, 52-65. Popov, Veselin, “Preferiranoto Etniçesko Samosıznanie pri Tsiganite v Bılgariya”, Seminar 2, Aspekti na Etnokulturnata Situatsiya v Bılgariya i na Balkanite, 21-23 Fevruari 1992, (Ed.) Valeriy Rusanov, Tsentır za İzsledvane na Demokratsiyata, Fondatsiya “Fridrih Nauman”, Sofya, 1992, 86-98. Prava i Svobodi, N: 4, 11.3.1991, s. 9. Sezgin, İbrahim, Osmanlı Romanları, Sosyal ve Ekonomik Hayatla İlgili Belgeler, Trakya Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2015. Şanlıer, Sinan, Hukuki Düzenlemeler Işığında Osmanlı Çingeneleri, Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2013. Şeker, Kadir, “1923-60 Arası Bulgaristan’dan Türk Göçleri ve Göçmenlerin Türkiye’de Karşılaştıkları Problemler”, Yeni Türkiye, Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı- IV, 21 (69), Ankara, Mart-Haziran 2015, 4077-4084. Şimşir, Bilâl N., “Bulgaristan Türk Azınlığının Ahdi Durumu”, Türk Kültürü, 24 (264), 1985. Şimşir, Bilâl N., Bulgaristan Türkleri, 3. Basım, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2012. Şuler, Sonya, “Bednost i Etniçnost v Protsesa na Demokratizatsiya: Romite v Bılgariya”, Sotsiologiçeski Problemi, Spetsialen Broy, Godina XXXX, Sofya, 2008, 137-153. Tilkidjiev, Nikolay, “Metodologiçeski Podhod Kım Romite i Drugite Etnosi: Politika za Etnosa ili Politika za Emantsipatsiya na İndivida?”, Sotsiologiçeski Problemi, Spetsialen Broy, Godina XXXX, Sofya, 2008, 7-23. Tomova, İlona, Otnosno Nyakoi Problemi, Koito Mogat da Vızniknat Pri Popılvane na Otgovorite na Vıprosite za Etnodemografskite Harakteristiki na Naselenieto pri Prebroyavaneto, Natsionalen İnstitut za Prebroyavane i Jilişten Fond, Sofya, 1992. Tomova, İlona, The Gypsies in theTransitional Period, Sofia, 1995. Ülger, İrfan Kaya, “Balkan Gelişmeleri ve Türkiye: 1990’lı Yıllar”, 21. Yüzyıl Eşiğinde Türk Dış Politikası, (Der.) İdris Bal, Alfa Yayınları, İstanbul, 2001, 185-200. Yalımov, İbrahim, “Religioznata İdentiçnost na Müsülmanite ot Bılgariya”, Godişnik na Visşiya İslyamski İnstitut, (Ed.) Sefer Hasanov, Visş İslyamski İnstitut, Sofya, 4/2012, 222-251. Yavuz, Ahmet, Türkiye Cumhuriyeti’nin Akdettiği Milletlerarası Andlaşmalar (20 Nisan 1920-1 Temmuz 1976), Dışişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1976.
• Ekler Ek-1: Silistre’ye bağlı Tsar Samuil köyünde yaşayan Hasan İsmail Salimov’un Bulgaristan Halk Meclisi Başkanlığına gönderdiği; Müslüman Roman olan kendisi ve ailesi gibi köydeki diğer 12 ailenin isimlerinin, zor kullanılarak Bulgar isimleri ile değiştirilmek istendiğini belirten 6. II. 1961 tarihli şikâyet dilekçesi. (Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 2)
• Ek-2: Pazarcık’tan Yaşar Ruskov Hüseyinov’un Bulgaristan Halk Meclisi Başkanlığına gönderdiği; kendisi, eşi ve üç çocuğunun Müslüman ve Türk olduğunu belirten ve isimlerinin Bulgar isimleri ile değiştirilmesi uygulamasından vazgeçilmesini isteyen 1. III. 1961 tarihli şikâyet dilekçesi. (Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 23, l. 14 - arkası)
• Ek-3: Pazarcık iline bağlı Rakitovo köyünden Aliş Hüseyinov Bantsov’un Bulgaristan Halk Meclisine gönderdiği; kendisinin Müslüman olduğunu ve yeni doğan çocuğuna Müslüman adı koymak istediğini ancak bunun yerel makamlar tarafından engellenerek çocuğuna zorla Bulgar ismi verdiklerini belirten 10. I. 1962 tarihli şikâyet dilekçesi. (Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 2 - arkası) Ek-4: Smolyan şehri Djurkovo köyünden Emin Ahmedov Kutsosmanov ile eşi Azmina Mehmedova Kutsosmanova’nın Bulgaristan Halk Meclisine gönderdiği; yeni doğan erkek çocuklarına Şaban ismini koymak istediklerini ancak yerel makamların 40 gündür bunu engelleyerek kendilerine doğum belgesi vermediklerini belirten 21. VIII. 1962 tarihli şikâyet dilekçesi. (Ts. D. A., f. 1, op. 28, a. e. 29, l. 18)
• Ek-5: BKP MK “Propaganda ve Ajitasyon” şubesindeki V. İvanov’un, BKP MK Sekreteri Mitko Grigorov’a; isimleri zorla değiştirilen Müslüman Romanların eski adlarını geri istediklerine dair 359 adet şikâyet dilekçesi gönderdikleri bilgisini veren ve bunlara karşı ne gibi tedbirler alınması gerektiğini belirlemek için Harunov’un görevlendirilmesini isteyen 6. II. 1963 tarihli yazısı. (Ts. D. A., f. 1, op. 15, a. e. 878, l. 1-2)