Türkçe Öğretiminde Mizah: Ders Kitapları Örneği

Yıl 2020, Sayı: 67, 715 - 735, 31.01.2020

Dilek Ünveren

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4289

Öz

Bu çalışmanın amacı gelişim psikolojisinin önemli bir alanı olan mizah gelişiminin ne olduğunu, Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarının bu gelişim alanını ne yönde ve ne kadar desteklediğini ortaya koymaktır. Nitel bir yaklaşımla ele alınan ve betimleyici durum çalışması deseninde oluşturulan bu çalışmada veriler doküman incelemesi yöntemi ile toplanmış, Millî Eğitim Bakanlığı 5, 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe ders kitapları içerdikleri mizahi ögeler bakımından analiz edilmiş ve karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz yoluyla çözümlenmiş ve dikkatlere sunulmuştur. Sonuç olarak, Türkçe ders kitaplarında (5-8) mizah ögeleri ihtiva eden metinler bütün ünitelerde değil, daha çok ‘Çocuk Dünyası’, ‘Millî Kültürümüz’, ‘Birey ve Toplum’ gibi temalarda yoğunlaşmıştır. Mizahi yapıları barındırması yönünden nicelik olarak dağılım her düzeydeki ders kitabında farklıdır. Kitaplarda yazılı ve görsel mizah ögeleri bir arada kullanılmış olsa dahi yazılı mizah ögeleri daha ağır basmaktadır. Görsel mizah ögelerinden en fazla malzeme karikatür ve resimler şeklinde görülmektedir. Yazılı mizah ögeleri anlatmaya dayalı, söylemelik, konuşmalık türler içerisinde yer almakta; atasözü, deyim, kinayeli ifadeler, zıtlıklar, abartmalar gibi ögelerle de kendini göstermektedir. Mizah unsurları geleneksel Türk tiyatrosu içerinde Karagöz’de, diğer türler içerisinde ise fıkra, öykü gibi yapılarda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Öğretimi, mizah, ders kitapları

Humor in Turkish Teaching: Sample of Turkish Course Books

Öz

The aim of this study is to reveal the development of humor in students which is an important area of developmental psychology, and how and in what direction the textbooks used in Turkish teaching support this development area. In this qualitative research, which was designed as a descriptive case study, the data were collected by document analysis method, and 5, 6, 7 and 8th grade Turkish textbooks of the Ministry of National Education were analyzed and compared in terms of their humor elements. Data were analysed by descriptive analysis method. As a result, texts containing humor elements in Turkish textbooks (5-8) are not concentrated in all units but rather in themes such as ‘Children's World’, ‘National Culture’, ‘Individual and Society’. The distribution of quantity in terms of including humorous structures is different in textbooks at all levels. Even though written and visual humor elements were used in the books, written humor elements predominate. Most of the visual humor elements were presented as cartoons and pictures. Written elements of humor were manifested by such elements as proverbs, idioms, allusive expressions, contrasts, exaggerations. Humor elements were found in traditional Turkish theater in Karagöz, and in other genres, they were found in structures such as jokes and stories.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish, humor, textbooks

Kaynakça

• Akben, C. (2018). Mizah tarzlarının ve çeşitli kişilik özelliklerinin yaratıcılığa etkisi. Doktora Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Bolu. Aydın, S. (2006). Türkçe derslerinde mizah kullanımının öğrenci tutum ve başarısına etkisi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, İzmir. Aylor, B & Oppliger, P. (2003). Out-of-Class Communication and Student Perceptions of Instructor Humor Orientation and Socio-Communicative Style.Communication Education, 52(2), 122-34. Banas, J. A., Dunbar, N., Rodriguez, D. & Liu, Shr-Jie (2011). A Review of Humor in Educational Settings: Four Decades of Research. Communication Education, 60 (1), 115 — 144 Bergson, H. (2011). Gülme, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Berlyne, D.E. (1972). Affective aspects of aesthetic communication. In T. Alloway, L. Krames, ve P. Pliner (Edt.), Communication and Affect: A Comparative Approach. New York: Academic. Bolkan, S., Griffin, D. & Goodboy, Al (2018). Humor in the classroom: the effects of integrated humor on student learning. Communication Education, 67(2). Bowen, A. G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches ( 2. Baskı). USA: SAGE Publications. Erdal, K., Celepoğlu, A., Kılıç, Y., Arıcı, A. F. & Kara, R. (2011). Çocuk edebiyatının kaynakları. Ö. Yılar ve L. Turan (ed.), Çocuk Edebiyatı (3.Basım) (ss.67-200) içinde. Ankara: Pegem Akademi. Esendemir, N. & Ertaş, N. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarindaki göç olgusuna dair unsurlar. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), 72-80 Haykır, H., Kaplan, H., Kıryar, A., Tarakçı, R. & Üstün, E. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabı, Ankara: Devlet Kitapları, Özgün Matbaacılık. Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara: Nobel yayınları Kaya, B. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabı, Ankara: Ders Destek Yayınları. Kılınç, A. (2008). Öğretimde mizahi kavramaya dayalı bir materyal geliştirme çalışması: Bilim karikatürleri. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Eğitimi Bilim Dalı, Ankara. McGhee, P. E. (2002). How humor facilitates children’s intellectual, social and emotional development. Child Development, 52, 925-931 Merriam, S. B. (1998). Qualitative Research and Case Study Applications in Education. San Francisco: Jossey-Bass Publishers Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Mete, G., Karaaslan, M., Kaya, Y., Ozan, Ş. & Özdemir, D. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı, Ankara: Devlet Kitapları, Saray Matbaacılık. Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis: A Sourcebook of New Methods (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak, (çev. Kubilay Aysevener - Şenay Soyer) İstanbul: İris Yay. Oruç, Ş. (2006). Sosyal bilgiler öğretiminde mizah. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilimdalı, Ankara. O’leary, Z. (2004). The Essential Guide to Doing Research. London: Sage Publications Ltd. s.177 Özkan, U. B. (2019). Eğitim Bilimleri araştırmaları için döküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Şakiroğlu, Y. (2018). Mizah temelli etkinliklerin 7. sınıf öğrencilerinin anlatma becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı, Ağrı. Schatz, M. & LoSchiavo, F. (2006). Bringing Life to Online Instruction with Humor. Radical Pedagogy, http://www.radicalpedagogy.org/radicalpedagogy/Bringing_Life_to_Online_Instruction Schmidt, S. (2002). The humour effect: Differential processing and privileged retrieval. Memory, 10, 127-38. Subaşı, M. & Okumuş, K. (2017) Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2): 419-426 Summerfelt, H., Lippman, L., & Hyman, I. (2010). The effect of humor on memory: Constrained by the pun. The Journal of General Psychology, 137, 376-394. Şahin, A. (2018). Yönetsel ve Eğitsel Araç Olarak Eğitim Kurumlarında Mizah, Ankara: Anı Yayıncılık. Şekerci, Y. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı, İstanbul: Eksen Yayıncılık. Tavşancıl, E. & Aslan, E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. Epsilon Yayınları, TDK Büyük Türkçe Sözlük (2011). Ankara TDK Yayınları. Topçuoğlu, H. (2007). Eğitimde mizahın önemi. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 84, 38-43. Usta, Ç. (2009). Mizah dilinin gizemi, Ankara: Akçağ Yayınları. Yanık, H. B.. Özdemir, G., & Eryılmaz Çevirgen, A. (2017). Investigating data processing related tasks in middle school mathematics textbooks, Inonu University Journal of the Faculty of Education, 18(2), 45-61. DOI: 10.17679/inuefd.323407 Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin. Yin, R. (1984). Case Study Research: Design and Methods. (3. Basım). California: Sage Publications. Vance, C. (1987). A comparative study on the use of humor in the design of instruction. Instructional Science, 16(1), 79-100. Wanzer, M.B., Frymier, A.B., & Irwin, J. (2010). An explanation of the relationship between instruction humor and student learning: Instructional humor processing theory. Communication Education, 59(1), 1-18. Ziv, A. (1983). The influence of humorous atmosphere on divergent thinking. School Psychology International 1(2), 21-23. Ziv, A. (1988). Teaching and learning with humor: Experiment and replication. The Journal of Experimental Education, 57 (1) 1, 5-15. Zorluoğlu, S. Z., Kızılaslan, A. & Sözbilir, M. (2016). Ortaöğretim kimya dersi öğretim programı kazanımlarının yapılandırılmış Bloom taksonomisine göre analizi ve değerlendirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 10 (1), 260-279.