The Creation of Human and Soil in Turkish and World Myths

Yıl 2018, Sayı: 61, 113 - 126, 31.01.2018

Tuğçe Erdal

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3846

Öz

In the myths of cosmogony and anthropogony, in which the creation of the world and man are described, fire, water, air and soil are stated, which are known as four essentials, four elements or four factors. As a result of examining the myths of various cultures, we could say that the raw stuff of human creation is soil or wood in some of them, and is reed or corn in some of the human creation. Among the myths about human creation, creation from the soil comes to the fore. It is seen that people were created by gods or semi-gods from loam, clay and mud. It was believed that the human beings were created from the soil obtained from the mixture of clay and water, cooked in the fire and the air -that is to say their souls- was blown to their bodies at the latest stage. In the holy books, the adventure of creation, in general, is described in this way. However, in every culture, human creation has its own characteristics.
In this study, the myths of human creation are examined, such as Asia, Far East, Europe, Mesopotamia, Central Asia and Siberia and effective role of soil in human creation has been determined. The effect of the geography and the religion on which myths are described is undoubtedly important in the formation of the myths. In this context, the findings in this study showed that the soil is involved in almost every narrative of human creation both regarding geographical culture and the religion. The reasons or probabilities of these communities are discussed starting from the factor of soil in this study

Anahtar Kelimeler

earth, creation of the humankind

Türk ve Dünya Mitlerinde İnsanın Yaratılışı ve Toprak

Öz

Dünyanın ve insanın yaradılışının anlatıldığı kozmogoni ve antropogoni mitlerinde mutlaka anasır-ı erbaa, dört element ya da dört unsur olarak bilinen ateş, su, hava ve toprak geçmektedir. Çeşitli kültürlerin mitlerinin incelenmesi sonucunda insan yaradılışının ham malzemesinin kimisinde toprak veya ağaç, kimisinde de kamış veya mısır olduğu söylenebilir. İnsan yaratımının anlatıldığı mitler arasında topraktan yaratılma öne çıkmaktadır. İnsanların, tanrı ya da yarı tanrılar tarafından balçıktan, kilden, çamurdan yaratıldığı görülmektedir. İnsanoğlunun kil ve suyun karışımından elde edilen topraktan yaratıldığına, ateşte pişirildiğine ve en son aşamada bedenlerine hava yani ruhlarının üflenildiğine inanılmıştır. Kutsal kitaplarda da insanoğlunun genel itibari ile yaratılış serüveni bu şekilde anlatılmıştır. Ancak her kültürde insan yaratılışı kendine has özellikler almaktadır.
Bu çalışmada insanın yaratılışını konu alan mitlerden Asya, Uzak Doğu, Avrupa, Mezopotamya, Orta Asya ve Sibirya gibi kültürlerin mitleri incelenmiştir. Toprağın insan yaratımındaki etkin rolü tespit edilmiştir. Mitlerin anlatıldığı coğrafyanın ve dinin etkisi şüphesiz ki, mitlerin şekillenmesinde önemlidir. Bu bağlamda hem coğrafi kültür hem de din açısından insan yaratımındaki hemen her anlatıda toprağın yer aldığı görülmüştür. Toprak unsurundan hareketle bu ortaklıkların sebepleri ya da ihtimalleri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

toprak, insanın yaratılışı

Kaynakça

• Anohin, A. V. (2006). Altay Şamanlığına Ait Materyaller, (Çev. Zekeriya Karadavut-Jannet Meyermanova), Konya: Kömen Yayınları. Bayat, Fuzuli (2007). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi 1, İstanbul: Ötüken Yayınları. Berktay, Fatmagül (2000). Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul: Metis Yayınları. Berger, Hermann (2015). Çingene Mitolojisi, (Çev. Musa Yaşar Sağlam), Ankara: BilgeSu Yay. Birrell, Anne (2016). Çin Mitleri, (Çev. Melisa Pancar), Ankara: Phoenix Yay. Buxton, Richard (2016). Yunan Mitolojisi, İstanbul: Alfa Yayınları. Can, Şefik (2011). Klasik Yunan Mitolojisi, İstanbul: Ötüken Yayınları. Cömert, Bedrettin (2015). Mitoloji ve İkonografi, Ankara: De Ki Basım Yayın. Curtis, Vesta Sarkhosh (2016). İran Mitleri, (Çev. Fatma Esra Aslan), Ankara: Phoenix Yay. Çoruhlu, Yaşar (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınları. Eliade, Mircea (1991). Kutsal ve Dindışı, Ankara: Gece Yayınları. Hansen, William (2017). Yunan ve Roma Mitolojisi, İstanbul: Say Yay. Hart, George (2017). Mısır Mitleri, (Çev. Mehmet Sait Türk), Ankara: Phoenix Yay. Harva, Uno (2014). Altay Panteonu Mitler, Ritüeller, İnançlar ve Tanrılar, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları. Haviland, William A. (2002). Kültürel Antropoloji, İstanbul: Kaknüs Yay. İnan, Abdülkadir (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Ankara: TTK Yay. İndirkaş, Zühre (2013). Türk Mitosları ve Anadolu Efsanelerinin İzsürümü, İstanbul: İmge Yay. Kaya, Muharrem (2015). Mitolojiden Efsaneye Türk Mitolojisinin Türkiye’deki Efsanelerde İzleri, İstanbul: Bağlam Yay. Koçak, Aynur (2016). Mitlerle Varoluş Yolculuğu, İstanbul: Alfa Yayınları. Lvova E.L. vd. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri, (Çev. Metin Ergun), C.2, Konya: Kömen Yayınları. Marriott, Alice-Carol K. Rachlin (2003). Kızılderili Mitolojisi, Ankara: İmge Yayınları. McCall, Henrietta (2017). Mezopotamya Mitleri, (Çev. Bircan Baykara), Ankara: Phoenix Yay. Ögel, Bahaeddin (2003). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), C.1, Ankara: TTK Yay. Rosenberg, Donna (2006). Dünya Mitolojisi Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi, Ankara: İmge Yayınları. Roux, Jean-Paul (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul: Kabalcı Yayınları. Saydam, M. Bilgin (2011). Deli Dumrul’un Bilinci Türk-İslam Ruhu Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi, İstanbul: Metis Yayınları. Taş, İsmail (2002). Türk Düşüncesinde Kozmogoni-Kozmoloji, Konya: Kömen Yay. Urton, Gary (2017). İnka Mitleri, (Çev. İsmail Yılmaz), Ankara: Phoenix Yay. Yıldırım, Nimet (2012). İran Mitolojisi, İstanbul: Pinhan Yayınları. http://www.mucizeler.com/2011/10/toprak-ve-sudan-yaratilma/ (Son Erişim Tarihi: 18.10.2017)